İzmir – Aliağa Gemi sökümde 15 bin ton tehlikeli atık madde bulunduğuna yönelik tartışmalarla başlayan süreç, gemi söküm sahipleri ile Aliağa Belediyesi'nin karşı karşıya gelmesiyle devam etti.

EGEÇEP ve İzmir Tabip Odası, çevrenin kasten kirletilmesi ve tesislerin mevzuat kapsamında yerine getirilmesi zorunlu olan iş sağlığı ve güvenliği koşullarını sağlamadan işletme süreçlerine devam edilmesi kapsamında görevi kötüye kullanma ve özel belgede sahtecilik suçlarını işleyen kimlikleri belirlenecek kişiler hakkında gerekli kovuşturma ve soruşturma açılmasını talep ettiler.

“Bakanlıklar ve ilgililer hakkında işlem başlatılsın”

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı,  Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı,  İzmir Valiliği Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğünün ve gemi söküm şirketlerinin olduğu 33 şirket ve kurum hakkında, "Çevrenin Kasten Kirletilmesi", "Çevrenin Taksirle Kirletilmesi", "Özel Belgede Sahtecilik Görevi Kötüye Kullanma" ve re'sen tespit edilecek diğer tüm suçlar hakkında suç duyurusunda bulundular.

Kirlilik AB raporlarına yansıdı

Suç duyurusunda, gemi söküm işletmelerinde hem ÇED hem de Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliğinden muafiyeti önemli endişelere yol açmakla birlikte faaliyetler kapsamında yaşanan kirlilik bugüne kadar pek çok kamu raporuna, bilimsel rapora ve AB denetim raporuna yansımıştı.

1976 yılından bugüne faaliyette olan işletmelerin yarattığı kirliliğe karşı önleyici tedbirler alınmadığı belirtilen suç duyurusunda, işletmeleri regüle etmek adına idare etkin bir rol oynamadığına işaret edildi.

Kamu görevlilerinin ihmali çevrenin kasten kirletti

Gerekli tedbirlerin alınmaması nedeniyle "Çevrenin Kasten Kirletilmesi" suçunun işlendiği belirtilen suç duyurusunda, "Görevlerini ihmal etmek suretiyle söz konusu kirliliğin oluşmasına neden olan kamu görevlileri hakkında ise 'Görevini kötüye kullanma' suçunu işledikleri için suç duyurusunda bulunmaktayız." denildi. 

Tehlikeli atık maddelerin ve asbestin sökümü ve yönetimi, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmediğinin altı çizilen suç duyurusunda, "Resmi raporlarla tespit edilen bu hususlar değerlendirildiğinde tesislerin altyapısındaki eksiklikler ve çevresel tehlikeler, denetim raporlarında defalarca belgelenmiştir. İlgili Bakanlık ve idare tarafından yeterli önlemin alınmadığı, denetimlerde belirlenen sorunların çözülmesi bir yana, aynı hataların tekrarlandığı ve iyileştirme çalışmalarının ya hiç yapılmadığı ya da yetersiz kaldığı anlaşılmaktadır." ifadesi kullanıldı.

"Arsenik ve kurşun kirliliği insan sağlığı ve çevre açısından tehlikeli boyutlara ulaştı"

EGEÇEP ve İzmir Tabip Odası tarafından yapılan suç duyurusunda ön plana çıkan noktalar

• Çevre Bakanlığı'nın 2019'da yayımladığı TER-TEMİZ raporu (EK-1), bölgenin ağır metaller, poliaromatik hidrokarbonlar, TBT ve dieldrin gibi zararlı maddelerle ciddi şekilde kirlendiğini ortaya koymuştur.
• Özellikle gemi geri dönüşüm bölgesindeki toprakta yüksek konsantrasyonlarda ağır metal tespit edilmiş ve bu kirliliğin kaynağının gemi boyaları olduğu belirlenmiştir.
• AB denetim raporları 2020'li yıllarda da benzer sorunları tespit etmeye devam etmiştir. Gemi söküm bölgesindeki kirliliğe bakıldığı zaman, ilk olarak 1993 yılında İzmir Barosu Çevre Komisyonu, Aliağa'daki gemi geri dönüşüm tesislerinde bir çalışma yürütmüştür.
• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ve Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Aliağa'daki kirlilik seviyeleri üzerine araştırmalar yapmıştır. 2022 yılında yayınlanan raporlarda, özellikle gemi geri dönüşüm tesislerinin bulunduğu bölgede kirlilik seviyesinin ulusal limitlerin üzerinde olduğu açıkça tespit edilmiştir.
• Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi raporu, Aliağa ve yakın çevresindeki doğal yapının son derece kötü bir durumda olduğunu raporlamış ve havzanın taşıma kapasitesinin aşıldığı uyarısında bulundu.
• Özellikle arsenik ve kurşun kirliliğinin kümülatif olarak insan sağlığı ve çevre açısından tehlikeli boyutlara ulaştığına dikkat çekilen raporda, gemi geri dönüşüm sektörü de dahil olmak üzere bölgede devam eden endüstriyel faaliyetlerin toprak ve bitkiler üzerindeki etkileri açısından sürdürülemez olduğunu tespit etmiştir.