İhlal kararına rağmen İzdemir-II Termik Santrali için yeni başvuru

Ramis SAĞLAM
ramissaglam@hotmail.com

İzmir- Anayasa Mahkemesi (AYM) 2019 yılında, Aliağa Horozgediği mevkiinde faaliyet yürüten İzdemir Enerji Elektrik Üretim AŞ Termik Santrali için verilen çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) olumlu kararının, “özel hayata saygı hakkını” ihlal ettiğine hükmetmişti.

Anayasa Mahkemesinin (AYM) özel hayata saygı hakkı bağlamında pozitif yükümlülüklerini yerine getirmediği kanaatine vardığı şirket, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına 10 Şubat’ta yeni bir başvuru gerçekleştirdi. Şirketin proje tanıtım dosyasını (PTD) değerlendiren Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu (İDK) kararını başvurunun ardından alelacele açıklayarak onayladı. Askıya çıkarılan PTD’ye 10 gün içerisinde itiraz edilebilecek.

Foça özel koruma bölgesi ve doğal sit alanında

Tesis, Kyme Antik Kenti’nin teritoryası içerisinde, Foça, Menemen, Çandarlı gibi arkeolojik sitler açısından son derece önemli bir bölgede yer alıyor. “Myrina, Aigai, Gryneion, Larissa, Panaztepe, Phokaia, Pitane gibi önemli antik kentleri de tesis alanının yakın çevresinde yer alan antik yerleşim alanlarından.

Termik santralin kurulacağı bölge “kültür varlıkları” nedeniyle Bakanlar Kurulu tarafından 22.10.1990 yılında “Foça özel koruma bölgesi” ve doğal sit alanlarının varlığı ilan edildi. Foça özel koruma bölgesi ve Akdeniz foku üzerinde projeden kaynaklanan olumsuz etkilerin ortaya çıkması durumunda gerekli tüm ilave tedbirlerin alınacağına dikkat çekilirken yeni PTD’de de “ilave tedbirlerin” ne olacağı belirsizliğini korumaya devam ediyor.

Atık depolarına proje tanıtım dosyasında yer verilmemiş

AYM tarafından projeye verilen ÇED olumlu kararının iptal edilmesinde etkili olan tesisin depolama alanının konum ve sınırlarına ilişkin yeni bir plan bulunmuyor. Ayrıca atık depolama alanı fonksiyonuna ayrılan başka bir alan bulunduğuna dair dosyada herhangi bir bilgi ve belge bulunmadığı tespit edildi. Yeni PTD’de rapor genelinde endüstriyel atık düzenli depolama alanına ait haritalar ve ifadeler çıkartıldığı gözlenirken, bundan sonraki süreçte endüstriyel atık depolama alanı yer almayacaktır ifadesine yer verildi.

Depolama alanında zeytinliklere yer verilmişti

Anayasa Mahkemesi, yerel mahkemenin mevcut atık depolama alanının merkezine üç kilometreden daha az mesafede zeytinlik alanlar bulunduğu tespit edildiğinin altını çizmişti.

Fakat sonraki kararında tesis alanı ve çevresinde ekonomik bütünlük içeren zeytinlik saha bulunmadığı ifade etti. AYM bu çelişkiye dikkat çekerek, “Mahkeme, önceki kararında yer verdiği tespitin aksi yönünde bir değerlendirmede bulunmamış ve söz konusu çelişkiyi giderecek bir gerekçe de ortaya koymamıştır” ifadelerine yer verdi.

İlk başvuru sonrası neler yaşandı?

İzdemir Enerji Elektrik Üretim AŞ’nin termik santrali için 17 Haziran 2010 tarihinde verilen “ÇED olumlu” kararı EGEÇEP, İzmir Barosu, İzmir Tabip Odası, Menemen Sanatkarlar ve Esnaf Odası, Menemen Esnaflar Odası, S.S. Menemen Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifi, Menemen Şoförler ve Otomobilciler Odası Başkanlığı ve Menemen Ziraat Odası ve Ekoloji Kolektifi Derneği ve bireylerin katılımıyla “Santrale verilen izinlerin iptal edilmesi” talebiyle yargıya taşındı.

İzmir Demirçelik Termik Santralinin, 2014 yılında, Aliağa Kyme Antik Kenti bölgesi içinde kurulmuş olmasının yanı sıra Foça, Menemen, Çandarlı gibi arkeolojik sitler açısından son derece önemli bir bölge içerisinde kalması, Myrina, Aigai, Gryneion, Larissa, Panaztepe, Phokaia, Pitane gibi önemli antik kentlerin de tesis alanının yakın çevresinde bulunması gibi sebeplerle termik santralin ÇED raporu, İzmir 2. İdare Mahkemesi tarafından 16 Aralık 2016 tarihinde iptal edilmişti.

Ancak mahkeme kararı uygulanmamış, mühürlenmesi gereken termik santrale İzmir Valiliği tarafından yeni bir ÇED izni verilerek faaliyetini sürdürme olanağı sağlanmıştı.

Danıştay davanın reddine karar vermişti

Bu kararın iptali için açılan dava sonunda İzmir 5’inci İdare Mahkemesi 26 Ekim 2018 tarihinde işlemin iptaline karar verdi. Kararın temyiz incelemesini yapan Danıştayın, kararı bozup davanın reddine karar vermesiyle birlikte yeni bir süreç daha başlamış oldu. 

Enerji santrali projesi için verilen ÇED olumlu kararlarının iptali talebiyle açılan davaların reddedilmesi üzerine 2019 yılında özel hayata saygı hakkının ihlal edildiği için Anayasa Mahkemesine başvuru yapıldı. Anayasa Mahkemesi, 13 Aralık 2023 tarihinde verdiği kararla, “Özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine” hükmetti.