Geçmişe uzanan köprü: Mostari

16. yy.da mimar Hayreddin tarafından inşa edilen Mostar Köprüsü, Balkanlarda İslam mimarisinin en güzel örneklerinden biri olarak görülmektedir. Yüzyıllar boyu ayakta kalan köprü, 1992'de Yugoslavya'dan ayrılarak bağımsızlığını ilan eden Bosna-Hersek için bir anıt niteliğinde. Savaş sırasında bombalanan köprü, bugün eski taşların da kullanımıyla yeniden inşa edilmiş.
68 kuşağının temsilcilerinden, yazar ve gazeteci Gündüz Vassaf'ın son kitabı Mostari ile geçmiş ve bugün arasında bir köprü oluşturuyor. Yazar, savaşların, tarihsel değişimlerin yalın ve bir o kadar bilgece bir değerlendirmesini yapıyor. Bugün Birleşmiş Milletler'de gönüllü olarak görev yapan Vassaf, “Don Kişot’un karşılaştıklarını anlamayan, onunla alay eden insanları ben de tanıdım, tanıyorum. Ama ben ne kadar Don Kişot’um, bilmiyorum. Şöyle ya da böyle düşünmemin zamanı, yeri olmadığını hissetirenler beni daha da derinlemesine düşünmeye itiyor. Zaman zaman da olsa türümüzü bütün boyutlarıyla algılarken bulabiliyorum kendimi. Örneğin sevişirken, İsa Musa uğruna cinsel ilişkiyi reddeden ilk Hıristiyanları düşündüğüm bile oldu” diyor. Gündüz Vassaf, kaybedeceğini bile bile doğrusunu savunmaya devam eden, aforoz edileceğini bile bile “dünya yuvarlaktır” diyen biri olarak tanımlanıyor arkadaşları tarafından.

HABİL VE KABİL ÖRNEĞİ

Deneme türünde kaleme aldığı kitapla Vassaf, parça parça ama dokunaklı bir hikayeye hayat veriyor. Kendi deyimiyle insan türünün toplumsal yaşamının tümünü ele aldığını savunuyor. Yazar, Truva tarihinden Occupy Wall Street hareketine, 11 Eylül'den, Allende'nin devrilmesine birçok olaya değiniyor. Aynı zamanda psikolog olan yazar, toplumsal olayların psikolojik yanlarını da ortaya çıkarmaya çalışıyor. Mostar Köprüsü’nün karşısında bir ay geçiren yazar, köprüden ve şehirden resimlerle, çeşitli linklerle zenginleştiriyor kitabını. Sıradışı anlatımı, kısa ve öz cümleleri ile deneme olmasına rağmen serbest vezinde bir şiir kitabını ya da günlüğü andırıyor Mostari: "Mostar'ın yeni köprüsü/Ne kadar sürer ömrü/Türümüzün?/Işınlanacak mıyız/Paralel evrenlerde/Bir ileriye/Bir geriye."
Günümüzde, köprünün doğu tarafında Müslümanlar, batısında ise Hırvatlar yaşıyor. Yazar, Habil ve Kabil örneğinden yola çıkarak savaşın anlamsızlığını dile getiriyor: "Mostar'da kardeş şehir arıyordum/Kayseri'ymiş/ikisinin de tarihinde kırım var/Kardeşlik?/Nereye kadar?/Habil ve Kabil."
Yazarken zamanın durduğunu ifade eden Vassaf, okuyucusunu da "dervişler gibi dönen anaforlar"a kaptırıp bir çırpıda okunan uzun ama bir o kadar kısa bir yapıta imza atmış. Kendini Mostar Köprüsü’nün bekçisi olarak gören Vassaf, Türkiye'ye de eleştirel bir gözle yaklaşıyor.
Mostari, yakın tarihe ışık tutan, ezber bozan bir kitap.

KÜNYE
Mostari: Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü
Gündüz Vassaf
Yapı Kredi Yayınları
367 sayfa
[email protected]