ŞPO İstanbul Şube Başkanı Giritlioğlu: Seferberlikse sıfır kâr ile konut üretilsin

Ramis SAĞLAM
İzmir

Maraş merkezli depremlerde 50 binden fazla kişi hayatını kaybetti, 3 bin 800 binada 15 bin 940 bağımsız bölüm yıkıldı, “ağır hasarlı” ve “yıkık” olarak belirlenen 90 bin 609 binanın acil olarak yıkılmasına karar verildi. 197 bin 825 bina ise kayıtlara az veya orta hasarlı olarak geçti. Yıkıma uğrayan 11 kentte süren inşa çalışmaları ise bilim insanlarının uyarıları dikkate alınmadan sürdürülüyor. Bu durum ise yeni felaketlere zemin oluşturuyor. Kentlerin yeniden inşasını Şehir Plancıları Odası (ŞPO) İstanbul Şube Başkanı Doç. Dr. Pelin Pınar Giritlioğlu ile konuştuk.

AKP iktidarı öncesi 1955-2002 yılları arasında imar affı 47 yılda 8 kez gündeme gelirken, AKP’nin 20 yıllık iktidarında 8 imar affı çıkarıldı. 9. imar affı planı ise Maraş depremi sonrası rafa kaldırıldı.

Marmara depreminden sonra 2001’de düzenlenen “Yapı Denetim Kanunu’nun” ancak 6 yıl sonra Hatay, Adana ve Antep’in de içinde olduğu pilot bölgelerde uygulamaya konulduğunu; deprem öncesi ve sonrası uyarılarının dikkate alınmadığını dile getiren Giritlioğlu, “Geçmişten beri sürdürülen hatalı ve popülist kentleşme politikalarından vazgeçilmezken, belediyeler gerekli denetimleri yapmadı” dedi.

‘BELİRLEYİCİ RANT OLDU’

Yasal düzenlemelerin iktidarın ve yerel yönetimlerin aracı haline geldiğine vurgu yapan Giritlioğlu, “2011 yılında kurulan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Van depreminin ardından 6306 sayılı Yasa eliyle, bir yandan yerel yönetimler üzerinde yetki gasbı yapmaya başladı. Rezerv alan, riskli alan ilan ederek, kentlerin içinde ayrıcalıklı imar planları üretmeye başladılar. Siyasi iktidar bu alanda rant ekonomisi yaratarak aracı durumuna geldi. 2018 yılında yürürlüğe giren imar affı da bu sürece onarılmaz bir darbe vurdu. İmar barışı ile yüz milyarlarca lira toplanırken, yasa dışı yapılar bir kez daha yasallaştırıldı. Bunun sonucu büyük yıkım oldu” diye konuştu.

Kentin altyapısı, yolları, sosyal donatı alanları, kamusal hizmet yapıları, üretim alanları ile birlikte bir sistem olarak ele alınması gerektiğinin altını çizen Giritlioğlu, “Potansiyel hasar görebilirlilik dikkate alınarak, güvenli, planlı sağlıklı yerleşmeler oluşturulmalı. Kent içi bölgeye erişebilirliği güçlendirmeli. Bu çerçevede kamusal alanlar ve sosyal donatılar artırılmalı. Afet toplanma alanları ve yerleşim yerleri belirlenip amacı dışında dönüşümünden kaçınılmalı, savunmasız grupların afete karşı güçlendirilmesi sağlanarak afet riskini azaltarak dirençli kentler inşa etmeliyiz” ifadelerini kullandı.

REZERV ALANI UYARISI

Konut üretim seçenekleri noktasında doğal ve hassas alanların korunması ve iyileştirilmesinin önemli olduğunu da söyleyen Giritlioğlu, “Rezerv alanlarının, altyapısının planlanması ve olası bir afet durumu için hazır bulundurulması gerekir. Amacına uygun kullanım olacaksa hafif yapılaşmayı kamunun hayata geçirmesi gerekiyor. En riskli alanlardan buralara tahliye olmalı, riskli alanları güçlendirip sonra insanların geri gönderilmesi lazım. Rezerv alanı bütün toplumun can güvenliğinin sağlanması için kullanılmalı” dedi.

‘AFET TOPLANMA ALANLARINDA GÖKDELENLER YÜKSELİYOR’

Deprem sonrası kamusal alanların yaşamsal önemde olduğunu hatırlatan Giritlioğlu, yol, elektrik, su/atık su, trafo merkezleri, telekomünikasyon, itfaiye istasyonları, sığınaklar ve hastane gibi kamusal alanların güçlendirilmesi gerektiğini söyledi.   

Kentin sadece oturduğumuz evlerden ibaret olarak görülmemesi gerektiğini ifade eden Giritlioğlu, afet toplanma alanlarının yerinde rezidanslar, gökdelenler, alışveriş merkezleri yükseldiğini hatırlattı.

Yeni yaşam merkezleri oluşturulması ve yeniden yer seçim teşvikleri yapılması gerektiğini ifade eden Giritlioğlu, “Kenti bir sistem olarak ele almalıyız. Planlama ölçeğini kentten bölge ölçeğine taşıyarak, afetleri planlamanın merkezine alarak, rantla ve inatla değil bilim ve hukukla davranılmalı. Mademki bu bir seferberlik, sıfır kâr ile konut üretilmeli. Kamu bankaları uzun vadeli, düşük faizli kredi vermeli. Yüksek rant getiren modellere sınırlama getirilmeli” dedi.