Enerji tekelleri darbe sonrası Myanmar’da nasıl kâr etti?

Sızdırılan vergi kayıtları, kimi enerji tekellerinin Myanmar’daki askeri darbeden sonra da milyonlar kazanmaya devam ettiğini gösterdi.

Guardian gazetesinin ulaştığı vergi belgelerine göre, Myanmar’da askeri darbeden bu yana geçen iki yıl içinde, dünyanın en büyük petrol ve gaz şirketlerinden bazıları, askeri rejimin desteklenmesine yardımcı olan operasyonlardan milyonlarca dolar kazanmaya devam etti.

Dominic Rushe ve Nick Mathiason imzasıyla yayımlanan habere göre, bu şirketler ABD, İngiltere ve İrlandalı petrol ve gaz şirketleri.

Myanmar ordusu Şubat 2021’de iktidarı ele geçirdi ve Birleşmiş Milletler Myanmar özel raportörüne göre "her gün savaş suçları ve insanlığa karşı suçlar işliyor". Siyasi Mahkumlara Yardım Derneği’ne göre, aralarında çocukların, demokrasi yanlısı aktivistlerin ve diğer sivillerin de bulunduğu 2 bin 940’tan fazla kişi öldürüldü.

Bu şiddetin ortasında, sızdırılan Myanmar vergi kayıtları ve diğer raporlar, Myanamar’ın gaz sahası operatörlerine temel sondaj ve diğer hizmetleri sağlayan ABD, İngiltere ve İrlandalı petrol ve gaz şirketlerinin darbeden sonra ülkede milyonlarca kâr elde etmeye devam ettiğini gösteriyor.

Belgeler kâr amacı gütmeyen şeffaflık kuruluşu “Distributed Denial of Secrets” tarafından elde edildi ve Myanmarlı grup “Justice For Myanmar/Myanmar için adalet”, araştırmacı gazetecilik örgütü “Finance Uncovered” ve Guardian gazetesi tarafından analiz edildi.

Belgeler, ABD Dışişleri Bakanlığının geçen yıl ocak ayında ülkede iş yapmanın önemli riskler taşıdığı uyarısında bulunmasına rağmen, ABD’nin önde gelen gaz sahası hizmet firmalarının iştiraklerinin Myanmar’da çalışmaya devam ettiğini gösteriyor. Buna ulusal petrol ve gaz şirketi Myanma Petrol ve Gaz Şirketi (MOGE) gibi cuntaya mali destek sağlayan devlete ait kuruluşlar da dahil.

Salı günü ABD, İngiltere, Avustralya ve Kanada, MOGE’nin genel müdürü ve genel müdür yardımcısı da dahil olmak üzere Myanmar’daki kimi isimlere yaptırım kararı açıkladılar. Ancak MOGE’nin kendisine yaptırım uygulamaktan kaçındılar. Geçtiğimiz şubat ayında Avrupa Birliği, “Myanmar’da yoğunlaşan insan hakları ihlalleri” ve MOGE’nin cuntaya sağladığı “önemli kaynaklar” ışığında MOGE’nin kendisine yönelik yaptırımları açıklayan ilk yargı mercii olmuştu.

AB yaptırımları Avrupalı şirketlerin Myanmar’ın petrol ve gaz sahası projelerinde çalışmasını yasaklıyor. Ancak ABD ve İngiltere, henüz benzer tedbirleri uygulamaya koymadı ve MOGE ile doğrudan ya da dolaylı ilişkileri içerebilecek bu tür çalışmalar yasaklanmadı.

BELGELERDE NELER VAR?

Habere göre, sızdırılan vergi belgelerinin gösterdiği bulgular arasında şunlar yer alıyor:

• ABD’li petrol hizmetleri devi Halliburton’un Singapur merkezli iştiraki Myanmar Energy Services şirketi, cuntanın iktidarda olduğu sekiz ayı da kapsayan eylül 2021’e kadar 6.3 milyon dolar vergi öncesi kâr bildirdi.
• Houston merkezli petrol hizmetleri şirketi Baker Hughes’un Myanmar’daki şubesi, mart 2022’ye kadarki altı aylık dönemde ülkede 2.64 milyon dolar vergi öncesi kâr bildirdi.
• ABD şirketi Diamond Offshore Drilling, eylül 2021’e kadar olan yıl boyunca Myanmar vergi dairesine 37 milyon dolar ve o tarihten mart 2022’ye kadar 24.2 milyon dolar bildirdi.
• ABD merkezli, dünyanın en büyük açık deniz sondaj şirketinin Panama iştiraki “Schlumberger Logelco” (Myanmar şubesi), eylül 2021’e kadar olan yılda Myanmar’da 51.7 milyon dolar gelir elde etti ve eylül 2022’ye kadar cuntanın enerji bakanlığından 200 bin dolar hizmet ücreti aldı.

Bu şirketler tarafından sağlanan hizmetler, ülkenin en önemli petrol ve gaz projelerinin tamamında büyük hissedar olan MOGE’ye hayati destek sağladı. MOGE, gaz sahası projelerinde devlet için vergi ve telif ücreti toplayarak cuntanın kazançlı vergi ve telif ödemelerinin yanı sıra kârdan da büyük bir pay almasını sağlıyor. Cuntanın kendi rakamlarına göre petrol ve gaz endüstrisi en büyük döviz geliri kaynağı ve sadece 31 Mart 2022’ye kadar olan altı ayda 1,72 milyar dolar gelir sağladı.

"HALKA KARŞI TERÖR UYGULAYAN CUNTASI FİNANSA EDİLİYOR"

Guardian’a konuşan Myanmar İçin Adalet sözcüsü Yadanar Maung durumu “İçler acısı” olarak nitelendirdi. Maung, “Myanmar’daki petrol sahası hizmet şirketleri, halka karşı bir terör kampanyası yürüten yasa dışı Myanmar askeri cuntasını finanse eden bir sektörde faaliyet gösterdikleri için elleri kanlıdır. Bu şirketler uluslararası insan hakları sorumluluklarını ihlal etmiş ve cuntanın zulmünü finanse eden petrol ve gaz projelerine hizmet ederek cuntanın savaş suçlarına ve insanlığa karşı işlediği suçlara ortak olmuş olabilirler” dedi.

Maung son yaptırımları memnuniyetle karşıladı ancak “çok daha fazlasının yapılması gerektiğini” söyledi: “Şu ana kadar sadece AB, cuntayı finanse eden MOGE’ye yaptırım uyguladı. ABD, İngiltere, Kanada ve Avustralya’yı da AB’yi takip ederek MOGE’ye yaptırım uygulamaya çağırıyoruz.”

Myanmar, Asya’nın en fakir ülkelerinden biri olmakla birlikte petrol ve gaz yatakları bakımından zengin. Ülkenin başlıca projeleri Çin ve Tayland’a gaz ihraç ediyor ve gazın yaklaşık yüzde 20’si iç kullanım için ayrılıyor.

MOGE’nin önemli hisselere sahip olduğu başlıca gaz projeleri Güney Koreli Posco International, Taylandlı PTTEP ve yine Taylandlı Gulf Petroleum Myanmar tarafından yürütülüyor.

ŞİRKETLER NE YANIT VERDİ?

Baker Hughes şirketi Guardian’a yaptığı açıklamada sözleşmelerinin darbeden önce imzalandığını ve 2022 yılı başlarında tamamlandığını söyledi. Şirket darbeden bu yana yeni sözleşme imzalamadığını ve “kritik güvenlik ve operasyon ihtiyaçlarını desteklemek için ülkede çok sınırlı sayıda personeli” olduğunu belirtti. Halliburton, Schlumberger ve Diamond Offshore Drilling ise yorum taleplerine yanıt vermedi.

Geçtiğimiz Ocak ayında, ülkedeki gaz projesi operatörleri olarak üstlendikleri roller nedeniyle uzun süredir eleştirilen Fransız Total ve ABD’li Chevron ise Myanmar’dan çıkmayı planladıklarını açıkladı. Chevron, Guardian’a yaptığı açıklamada Yadana Projesindeki yüzde 41,1’lik hissesini Kanadalı bir şirket olan MTI Energy’nin yüzde yüz iştiraki olan Et Martem Holdings’e sattığını söyledi.

ABD’NİN ÇELİŞKİLİ TUTUMU

2021 yılında New York Times gazetesi, petrol devi Chevron’un ülkedeki petrol faaliyetlerini sekteye uğratacak yaptırımlara karşı yoğun bir lobi faaliyeti yürüttüğünü yazmıştı. Darbeden neredeyse iki yıl sonra, geçtiğimiz ocak ayında ABD Dışişleri Bakanlığı da ülkede iş yapmanın tehlikeleri konusunda uyarıda bulundu ve MOGE’yi sorunlu olarak gösterdi. Bakanlık, MOGE ve diğer kamu iktisadi teşebbüslerinin “Burma (Myanmar) halkına karşı ölümcül saldırılardan sorumlu olan askeri rejime gelir sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda birçoğunun yolsuzluk, çocuk ve zorla çalıştırma, gözetim ve diğer insan ve işçi hakları ihlalleri iddialarına maruz kaldığı”nı belirtti.

Ancak ABD, enerji bakanlığı aracılığıyla MOGE’yi kontrol eden cuntanın yönetim organı Devlet İdare Konseyi’ne yaptırım uygularken, MOGE’nin kendisine daha sert yaptırımlar uygulamaktan hâlâ kaçınıyor.  ABD Ticaret Bakanlığı’nın en son Temmuz 2022’de güncellenen Myanmar ülke ticaret rehberi ise “dinamik” petrol ve gaz sektörünü “ABD’li yatırımcılar için önemli fırsatlar” içeren “en iyi potansiyel sektör” olarak tanımlıyor.

Biden yönetiminin, Çin’e karşı stratejik bir ortak olarak gördüğü ve Myanmar’ın doğal gazının büyük bir alıcısı olan Tayland ile iyi ilişkiler nedeniyle daha güçlü yaptırımlar uygulamaktan imtina ettiği sanılıyor.

Myanmar İçin Adalet Sözcüsü Yadanar Maung ise, Biden yönetiminin Myanmar’a yönelik çelişkili yaklaşımının “ABD petrol ve gaz şirketlerinin Myanmar’da her zamanki gibi iş yapmaya devam etmesine ve cuntanın uluslararası suçlarına olanak sağlamasına izin verdiğini” söyledi. (DIŞ HABERLER)

Myanmar'da askeri yönetim, 1'i devrik hükümetin milletvekili 4 kişiyi idam etti

Myanmar’da darbe neden yapıldı?