Asbestli Sao Paulo raporunu uzmanlar inceledi: Numuneler yetersiz, rapor eksiklerle dolu

Ramis SAĞLAM
İzmir

Brezilya donanmasına ait Sao Paulo gemisindeki tehlikeli atıklar tartışması asbest ve asbestin miktarı üzerinden devam ediyor. Sao Paulo’yu diğer gemilerden ayıran en önemli özellik devasa büyüklüğü ve içinde barındırdığı “Tehlikeli Madde Envanteri”ndeki (IHM) bilinmezlikler. Gemi için Grieg Green tarafından 4 Haziran 2021 ve 5 Nisan 2022 tarihlerinde hazırlanan Tehlikeli Madde Envanteri-I ve II raporunu, Dokuz Eylül Üniversitesi Çevre Mühendisliği bölümünden emekli Dr. Enver Yaser Küçükgül ve Kimyager Asbest Söküm Uzmanı Kenan Yıldız ile konuştuk.

Tehlikeli Madde Envanteri-II’nin II. ve III. kısmının geminin geri dönüşüme gönderileceği göz önünde bulundurularak geliştirilmiş olduğunu söyleyen Küçükgül, “Gemi Geri Dönüşüm Tesisine girmeden önceki dönemde operasyonları en aza indirecek şekilde yürütmek, gemide kalan kargo kalıntıları, akaryakıt ve atıkların miktarını belirliyor. Herhangi bir atık gemiyle birlikte gemi geri dönüşüm tesisine teslim edilmesi amaçlanan ve raporda yer alan operasyonel olarak üretilen atıkların miktarı tahmin edilerek yaklaşık miktarları ve yerleri listelenmiş. Gemide 100’e yakın bölümde inceleme yapılmış önemsiz miktarlarda kalıntı madde raporlanmıştır” dedi.

‘RAPOR GÜVENSİZLİK YARATIYOR’

Sao Paulo gemisinden alınan örnekleme sayısının çok az olduğunun altını çizen Küçükgül, “35 bin grostonluk, 280 metre uzunlukta, 52 metre eni olan, her bir katı 22 bin metrekare 62 yıllık bir gemiden söz ediyoruz. 97 noktada asbeste bakılmış. Sadece 13 noktada rastlanması, 9 aranan parametreye hiç rastlanmaması diğer parametrelerin 1-2 tane pozitif sonuç vermesi bu rapora güvensizlik yaratmaktadır” diye konuştu.

Klorlu florlu bileşenlere (CFC, HCFC) sadece 5 noktada bakıldığı ve 1 örneklemede pozitif sonuç elde edildiği belirtilen raporda, ancak aynı raporun başka bölümünde gösterilen tablolarda 1. ve 2. güvertede 3412.5 kg madde saptanmasını tutarsızlık ve izahı mümkün olmayan durum olarak değerlendiren Küçükgül, bu durumun rapora karşı güveni sarstığını söyledi.

URANYUM VE RADYOAKTİF MADDELER

Raporda uranyum ve radyoaktif herhangi bir maddeye rastlanılmadığı ifade edilirken Küçükgül değerlendirmelerini şöyle sürdürdü: “Radyoaktif malzeme olup olmadığı görsel olarak kontrol edilemez. Basit bir Geiger cihazı ile muayene yapılmalıdır. Bu da raporun geçersizliğinin ilave bir kanıtıdır. Raporun 16. sayfasında Grieg Green bu raporla ilgili herhangi bir garanti vermemesi ifadesini okuduktan sonra bu rapora ilişkin kalan güven de sıfırlanmıştır.”

ASBEST SÖKÜM UZMANI KENAN YILDIZ: İNCELEME NOKTALARI AZ

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Grieg Green’in hazırladığı rapora dayanarak Sao Paulo Gemisi’nde sadece 9,6 ton asbest olduğunu söylemişti. Grieg Green’in hazırladığı tartışmalı Tehlikeli Madde Envanteri-I Raporunu bir grup uzmanla birlikte değerlendirdiklerini belirten Kimyager ve Asbest Söküm Uzmanı Kenan Yıldız raporda 300 olması gereken inceleme nokta sayısının 201, 200 civarında olması gereken numune sayısının ise 111’le sınırlandırılmış olduğunu gördüklerini söyledi.

‘EN AZ 650 TON KURŞUN BULUNUYOR’

Raporda tespit edilen tehlikeli maddeler içinde toplam 473 tonu kurşun, 172 tonu kadmiyum kurşun olmak üzere 645 ton kurşun olduğunu söyleyen Yıldız, “Alınan numune ve görsel kontrollere göre miktar uygun olmakla birlikte kurşunla ilgili söküm taahhütleri bulunmuyor. Bu durumda bile Sao Paulo Gemisi’nde en az 650 ton atığa gönderilecek kurşun var. IHM ve söküm planında kurşun levha tanımı yok. Doğal olarak atığa gitmesi ve asbest gibi önlemler alınarak sökülmesi gerekiyor. Ayrıca diğer tehlikeli maddelerle çalışmada özel bir tedbir almadıkları söküm planından anlaşılıyor” dedi.

20 TON ORGANOKALAY VE CİVA NE OLACAK?

Grieg Green Raporu’nda 20 ton organokalay, 10 bin adet sadece aydınlatma sistemlerindeki civanın göze çarptığını belirten Yıldız, organokalay için temizleme sökme taahhütlerinin olmadığını, metalle birlikte geri dönüşüme gönderileceğini söyledi.

Raporda 9,6 ton asbestten söz edildiğini söyleyen Yıldız, “Buhar boru izolasyonu, kanalizasyon su boru sistemi, yangın suyu boru sisteminde toplam 7,16 ton, duvar tavan panellerinde yaklaşık 150 ton, kablo kılıflarında yaklaşık 50 ton asbest bulunduğunu söylemek mümkün. Bu rakamlarla ilgili Sem Edx (Taramalı Elektron Mikroskobu) ile analizi TÜBİTAK veya üniversitelerin ilgili bölümlerinden talep edilerek, değiştirilmiş analizler varsa kanıtlanmalıdır. Fotoğraflar panellerin genel olarak söküldüğü izlenimini veriyor. Ancak bazı bölgelerde görsel kontrolle asbest olmadığına karar verilmiş, tavan panellerinden numune alınmamış. Kısacası asbest söküm taahhütleri, asbestle ilgili prosedürleri ulusal ve uluslararası mevzuat ve standartlara uygun değildir” diye konuştu.

RADYOAKTİF KONTROLÜ GÖRÜNMÜYOR

Nükleer denemeler ve savaş gemisi olduğu için yapılan ölçüm sonuçları fon değeri civarında olduğunu ifade eden Yıldız, “Geminin nerdeyse tamamının kurşun ile kaplı olması zırh görevi göreceğinden bu gayet normal gemide bulunması muhtemel kurşun kaplı radyoaktif malzeme içeren donanım kontrolü görünmedi. Radyoaktivite ölçen cihazın anlık ölçümleri fpn değerinde görünmektedir. Fakat toplam dozun gemide kalınan süre içerisinde 1 milisieverti aştığı görülüyor. Bu durum bir radyasyon kaynağının olduğunu bize düşündürmektedir. Her ne kadar şüpheli olsa da IHM elimizde somut bir durumu gösteriyor. Gemi söküm planı incelendiğinde iş sağlığı ve güvenliğine ve çevreye uygun söküm yapmadıklarının kanıtı niteliğinde olduğunu söyleyebiliriz. IHM’den çok söküm planı Aliağa’daki gemi sökümünün itiraf belgesi niteliğindedir” dedi.

Asbest gerçeği: Aliağa'da her yıl onlarca Sao Paulo sökülüyor

Nea Sao Paulo gemisi ile yeniden gündemde: Asbest nedir, tehlikesi nelerdir? 

EMEP: Sıradan bir gemi değil zehir yükü olarak sökülürken bile ölüm saçan savaş gemisidir