Mahkemesi sahne olan yazar: Moliére

Bedriye KORKANKORKMAZ

Moliére, Béjart Kardeşlerle birlikte “Ilustre- Theatre” adlı bir tiyatro topluluğu kurar ve sahne alır. Sergilediği ilk oyunlar ilgiyle karşılanmayınca tiyatronun masraflarını ödemediği için hapse girer ve hapisten çıktığında Paris’i terk eder. Ekibiyle birlikte on üç yıl taşrada değişik oyunlar sergiler. Düşünceleri, duyguları olgunlaşır. Tanık olduklarını yazmak ve yazdıklarını oyunlaştırmak yaşama nedeni haline gelmiştir.

KOMEDİNİN MANİFESTOSU

1659’da yazdığı “Gülünç Kibarlar”, komedi anlayışının bir nevi manifestosudur. Kendi değerlerine sırtını dönen ve sosyetenin budala kibarlıklarına özenen iki taşralı genç kızın iç dünyasına yolculuk eder. Toplumsal kurallar altında gizlenen yüzeysel kibarlığın gerçekte nasıl bir komedi olduğunu kanıtlar.

Komedya, acılarının üstüne çıkanların sığınağıdır. Onun özel yaşamı da kendisinin içine düştüğü maskaralıktı. Mutsuz evliliği ile ilgili düşüncelerini “Kocalar Mektebi” ile “Kadınlar Mektebi”nde anlatır.  “Kadınlar Mektebi” oyunu, toplumun tabulaştırdığı değerleri ayakta alkışlamadığı için tepkiyle karşılanır.  Oyunda, aşık olacağı değil, hükmedeceği niteliklere sahip bir kadınla evlenen adamın sonradan eşine aşık olmasını işler. Planlı programlı evlenen bir erkeğin duyguları söz konusu olduğunda içine düştüğü hal aynı zamanda dramın şahlandığı andır. Oyun hakkındaki eleştirileri yanıtlamak için “Kadınlar Mektebi Tenkidi”ni sahneler. Tepkiler tiyatroda düşman kazanacak kadar etkili olduğunu kanıtlar ona.

HAYAT VE TABULAR

Din büyükleri, kral /kraliçeyi başyapıtı olan üç perdelik “Tartuffe” oyununun dini değerleri aşağıladığına inandırdıkları için oyun yasaklanır.  Yasaklanan oyununun öcünü almak için Don Juan oyununu yazar/ oynar. Ateist Don Juan, aristokrattır. Topluma karşı sorumluluk duymayan ama toplumun, kendisine karşı yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmesini utanmadan talep eden tipik bir şarlatandır.

“Sevda Hekimi” ile “Misanthrope”u yazar. “Zoraki Hekim”de tiyatro anlayışı değişir; çünkü diğer oyunlarında sergilediği tipleri yeni oyunlarına almaz. Entrika sayesinde Tartuffe’ü sergiler. Paris Başpiskoposu eserini izleyenlerin, okuyanların aforoz edileceğini ilan edince o da daha fazla oyun yazmak için bir süre tiyatroya ara verir. Düzyazı biçiminde şiir akıcılığıyla yazdığı “Cimri”yi sahneler. İzleyicinin beğenmediği oyunda komedinin kalıplarını ters yüz eder. Oyunda cimriliğin altında yatan para tutkusunun insanı içine düşürdüğü patolojik yalnızlığı mercek altına alır. Tiyatro dünyası onunla birlikte ruhların dünyasına girer. Kişilik analizleri yapmayan bir sanat eserinin topluma katacağı artı bir değeri olamayacağını düşünür. Hayatın tabular karşısında kazanmasını ister her koşulda.

“Kibarlık Budalası”, “Bilgiç Kadınlar” ile “Hastalık Hastası”nı yazıp oynar. “Hastalık Hastası” oyunuyla hekimlere hem takılmak hem de öcünü almak ister; çünkü çok hastadır.  İnsanlığı düşünce gücüyle korumak için hastalığına başkaldırarak başrol oynar; oyun bittikten sonra 17 Şubat 1673’te hayata gözlerini yumar.

GERÇEKÇİ BİR YAZAR

Onun yaşadığı devir Fransa’nın altın çağıdır. Fransa’nın yıllarca cebelleştiği kargaşa sona ermiş, derebeyliğin kötü gelenekleri yıkılmış, edebiyat ve güzel sanatlar yükselişe geçmiştir. 16. yüzyıla kadar Latince olan dilleri sonradan Fransızca olur.  Yeni dil beraberinde klasikler arasına giren ölümsüz yapıtları da getirir. Tiyatro da güzel sanatların gelişmesiyle ortaya çıkar. Bir sanatçı olarak aklının/ yaratıcılığının onu götürdüğü en üst seviyeye erişir. Yaşadığı çağın sorunlarını deşifre ettiği için oyunları güncelliğini yitirmez. O esinlendiği olayların üstüne çıkar, her tür insanı hayattaki rolleriyle sahneye taşır. Oyunlarının canlı olmasını gerçekçi olmalarına borçludur. İnsanları zaaflarıyla, kötülükleriyle, iyilikleriyle ille de sahtekarlıklarıyla… tanıştırır oyunlarında. Onun mahkemesi de sahnedir.