KYB’de iktidar mücadelesi ve bölgesel sonuçları

Asım Çelik

Mam Celal Talabani’nin ölümü ile başlayan ve şubat 2020’de Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) eş başkanlığına Bafıl Pavel Talabani ve Lahur Şeyh Cengi Talabani’nin seçilmesi ile ara verilen parti içi iktidar mücadelesi Süleymaniye’de Terörle Mücadele Birimi ile YKB’ye bağlı istihbarat teşkilatında (Zanyari) Lahur Talabani aleyhine zor kullanılarak yapılan değişiklikler üzerine tekrar gün yüzüne çıktı. Bu iktidar mücadelesi Celal Talabani’nin iki oğlu Bafıl ve Kubat Talabani ile yeğeni Lahur Talabani tarafından temsil ediliyor. Celal Talabani’nin sağlığında da benzer bir iktidar mücadelesi söz konusu idi. Celal Talabani’nin kardeşi Cengi Talabani her zaman iktidar için adaylık teşkil ederken Celal Talabani,  KYB’nin etkili isimlerinden İbrahim Ahmed’in damadı olmasının da tesiriyle bu şansı Cengi Talabani’ye vermiyordu.

Öncelikle son sürece kısaca değinelim. Geçtiğimiz haftalarda zehirlenerek öldürülmek istendiğini, zehrin İsrail’den getirildiğini ve olayın arkasında Lahur Talabani’nin bulunduğunu öne sürmüştü. Sonrasında yaptığı konuşmalarda Bafıl Talabani, kuzenini yolsuzluk gibi suçlamalar ile itham etmişti.

Kısa süre sonra sözlü saldırıların yerini operasyonlar aldı. 8 Temmuz’da Bafıl Talabani, Şeyh Cafer, Kosret Resul, Mela Baxtiyar ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) başbakan yardımcısı olan kardeşi Kubat Talabani’nin yardımıyla Terörle Mücadele ve Zanyari’de Lahur Talabani’ye yakın isimleri görevden aldı. 11 Temmuz günü ise Lahur Talabani kontrolündeki Zanyari Lideri Muhammed Tahsin ile Lahur Talabani’nin Danışmanı Şeyh Ali Talabani kısa süreli gözaltına alındı. Hatta bazı iddialara göre Lahor Talabani de gözaltına alınmıştı. Operasyonlar 13 Temmuz’da Lahur Talabani’nin test yayını yapan televizyon kanalı iPlus ve haber ajansı Zıyan’a baskın yapılarak el konulması ile devam etti. Operasyonlar Bafıl Talabani’ye yakın Şeyh Cafer’in askeri birimi tarafından gerçekleştirildi.

Lahur Talabani’nin son hamlesi ise Twitter hesabına KYB başkanı yazması oldu. Bafıl Talabani’nin kendisini Twitter’da KYB Genel Başkanı olarak sunmasını Lahur Talabani darbe olarak gördü. Ancak Rûdaw’a göre KYB politbürosu “Eş başkan Lahur Şeyh Cengi, tüzük değiştirilinceye kadar tüm yetkilerini Bafıl Talabani’nin eş başkanlığına devretti” dedi. Bu durum sessizliğini korusa da Lahur Talabani’nin yenilgiyi kabullendiğini gösteriyor. Yani iktidar mücadelesini Celal Talabani’nin yeğenlerine karşı oğulları kazanmış görünüyor. Tabii ki şimdilik. Ancak parti tabanında güçlü olduğu bilinen Lahur Talabani’nin kongrenin tekrarlanması durumunda kazanması olası. Yine Lahur Talabani’nin 2009’da Noşirvan Mustafa’nın yaptığı gibi ayrı parti kurması da ihtimal dahilinde.

Darbe söylemleri yaygınlaşırken bazılarına göre Bafıl Talabani darbesinin arkasında İran var. Ancak bu iddia pek olası değil. Çünkü Lahur Talabani KYB içerisinde İran’a en yakın isimlerden biri. 2017’de Kerkük’ün işgali ve Kasım Süleymani’nin öldürülmesi sonrası süreçte bunu görmüştük. Yine kazanan klikteolan Bafıl Talabani, Şeyh Cafer ve Kosret Resul, İran’ın ilişkilerinin kötü olduğu KDP’ye ve Türkiye’ye yakın. Zaten Lahur Talabani darbeden KDP, Türkiye ve Bafıl Talabani’yi sorumlu tutu.

Bahsettiğimiz KYB içi iki klik arasındaki rekabetin iki yönü var. İlki yolsuzluk, rüşvet ve özellikle İran sınırında yapılan kaçakçılık ve gümrükten alınan pay. KBY’de yolsuzluk ve rüşvetin yaygın olduğu malum. Yine İran sınırındaki kaçakçılık hem sınırın iki tarafındaki Kürt halkı hem KYB için çok önemli. KYB kaçakçılık ve gümrük faaliyetlerinden pay/vergi almakta.

Lahour Talabani kliğinin İran sınırındaki gümrük kapılarında yaptığı ilaç, altın ve petrol ticareti ve kaçakçılıktan büyük pay almasına ek olarak Lahur Talabani Süleymaniye’de oteller, medya organları ve turistik tesisler sahibi. Bu tesislerin bazılarına el konulması üzerinden meselenin bir de sermaye transferi boyutu var.

Yine KDP, KYB içinden kendisinde kendisine en çok muhalefet eden ve gücü KDP bölgesine kadar ulaşan Lahur Talabani’yi tehlike olarak görüyor. Yine Lahuor Talabani’nin İran, Haşdi Şabi (Lahur Talabani’nin kardeşi Aras Cengi Talabani’nin Şii partiler ile ciddi ilişkileri var) ve PKK ile olan ilişkileri de KDP’yi endişelendiriyor.

İkinci ve daha geniş perspektifli olanı ise bölgedeki vekalet savaşı. Lahur Talabani İran yanlısı iken Bafıl Talabani KDP ve Türkiye’ye yakın. Bu iki aktör üzerinden ise ABD’ye yakın. Bütün bu bölgesel ve küresel aktörlerin bölge üzerinde hesapları var.

Türkiye, Süleymaniye gibi KYB bölgelerinde Kandil’i kuşatmak ve PKK üst kadrolarına yönelik daha etkili operasyonlar yapabilmek için üsler kurmak istiyor. Ancak Lahur Talabani buna karşı idi. Ayrıca Lahur Talabani, Türkiye’nin PKK’yi bahane ederek Kürdistan’a girdiğini dile getirip KDP bölgesindeki onlarca Türkiye üssüne itiraz edip KDP’nin Türkiye’ye verdiği askeri, lojistik ve istihbari desteğe karşı çıkıyor. Bu yüzden Lahur Talabani, Türkiye tarafından istenmeyen bir politikacı.

ABD ise bölgenin tamamen KDP, KDP çizgisine getirilmiş KYB ve Türkiye kontrolünde olması üzerinden İran’ı kuşatmak istiyor.Bölgenin geleceğinde olmasını istemediği ve bölge enerji hatları açısından tehlikeli gördüğü PKK’yi de Lahur Talabani sonrası ezmek. Zaten halihazırda ABD, KBY sınırlarında PKK’ye karşı Türkiye’ye her türlü desteği vermekte.

İran’a gelirsek, bu sınır üzerinden altın ve petrol kaçakçılığı yaparak ambargoyu delmeye çalışan İran için komşu Süleymaniye bölgesinde etki edebileceği bir KYB olmalı. Bölgenin Amerikancı Türkiye ya da KDP güçlerine  veya KYB’nin KDP çizgisine gelmesi İran için hem siyasal hem de ekonomik anlamda büyük kayıp olur. Kısacası bölgede bir tarafında KDP, Türkiye ve ABD’nin; diğer tarafında ise İran, Haşdi Şabi, PKK ve Lahor Talabani’nin temsil ettiği KYB kliğinin olduğu bir kutuplaşma var.