Newslab Türkiye araştırması: Sıradan insanlar olayları deneyimleyen özneler konumunda

Newslab Türkiye ‘Günlük gazetelerde sıradan insan haberleri’ araştırmasını yayımladı. Rapora göre; sıradan insanlar olayları deneyimleyen özneler konumundalar. Gazetelerde elit aktörlere daha çok yer veriliyor.

"GÜNLÜK GAZETELERDE SIRADAN İNSAN HABERLERİ" ARAŞTIRMASI

Newslab Türkiye’den Sarphan Uzunoğlu ve Verda Uyar “Günlük gazetelerde sıradan insan haberleri” başlıklı bir araştırma yayımladı. Araştırmanın amacı ise “Gazeteyi okuyan sıradan insanların o gazetenin ilgi alanına nasıl ve neden girdiğini anlamak, girdiğinde nasıl temsil edildiğini araştırmak; medyanın kendi asli tüketicisini nasıl gördüğünü ve ona hangi koşullarda yer verdiğini görmek” olarak açıklandı. Araştırmanın sonucu ise ilginç… Elit aktörlere gazetelerde daha çok yer veriliyor. Sıradan insanlar ise olayları deneyimleyen özneler konumundalar. Ülkenin gündemi konusunda onlara çoğunlukla söz verilmiyor. Yani YouTube’de çok popüler olan konuşan sıradan insan formatları basılı gazetelerde yerlerini mağdur ve nadiren mağrur insanlara bırakıyor. Raporun sonuç bölümünde bu durum “Sıradan insanların suçların faili ya da mağduru olmaktan öteye gidemediği, kendi hikayelerinin bile kahramanı olduklarında çok nadiren görünür kılındıkları bir haber kültürü ile karşı karşıyayız” denilerek açıklanıyor. 

"BÜROKRATLARA DAHA FAZLA YER VERİLİYOR"

Newslab Türkiye’nin araştırmasında 7-11 Haziran 2021 tarihleri arasında Birgün, Cumhuriyet, Evrensel, Hürriyet, Karar, Milliyet, Posta, Sabah, Sözcü, Takvim, Yeni Şafak ve Yeni Yaşam gazetelerinin basılı versiyonlarında yer alan haberlere yönelik geniş bir içerik taraması gerçekleştirildi.

Araştırmanın sonuçları şöyle özetlendi: 

• Gazeteler haber öznesi olarak devlet kurumları yetkilileri ve bürokratlar gibi elit aktörlere daha fazla yer verme alışkanlığını koruyor.
• Gazetelerin ideolojik yaklaşımları sıradan insanların ne ölçüde ve nasıl temsil edildiğinde belirleyici.
• Sıradan insanların gazete temsiliyeti olay deneyimleyen özne olmanın ötesine geçemiyor. Ülkenin gündemine dair sıradan insanların görüşlerine yer veren gazetelerin sayısı oldukça az. 
• Sıradan insanların haber öznesi olduğu içerikler suç, ölüm ve kaza gibi konularda yoğunlaşıyor. 
• İncelenen her 5 sıradan insan haberinden 1’inde bir kadın cinayeti ya da şiddet olayı aktarılıyor. 
• Ölüm haberlerinin çoğunda ana öznelerin kadınlar ve işçiler olduğunu görmek mümkün oluyor. 
• Sıradan insan hikayeleri birkaç istisna hariç neredeyse hiç, gazetelerin birinci sayfalarına taşınmıyor. 
• Sıradan insan haberleri genel olarak kısa tutulma ve olumsuz bir tonla yazılma eğiliminde. Bu haberlerde çözüm odağından uzak rutin haber yazım tarzı gözlemlenebilir. Bu da sıradan insanların hikayelerini, haberin sosyal boyutunun atlandığı, günlük adi suç haberlerine dönüştürüyor.
• Sıradan insan haberlerinde olumlu dilin kullanıldığı örneklerde dahi sorun içerisinde, istisnai çözüm pratiklerinin sunumuna rastladık. Bunu Türkiye’deki haber değeri yaklaşımında olumsuzluğun belirleyiciliğinin bir göstergesi olarak görüyoruz. 
• Sıradan insan haberlerinde özellikle başlık seçimlerinde rasyonel bir yapıya dayanmayan neden sonuç ilişkileri kurulduğu görülüyor. 
• Sıradan insan haberlerinde çoğunlukla olay yerine ait fotoğraflar, olayın öznelerinin portre fotoğrafları ve olayın öznesi olan kişilerin kişisel arşivlerinden çıkan olayla ilgisiz fotoğraflar kullanılıyor.
• Elit siyaset kurumları, aktörleri, bürokrat ve devlet temsilcilerinin görünürlüğünün gazetelerin çoğunda yüksek olduğunu görmek mümkün. Gazeteler ölçeğinde bölündüğünde ise devlet kurumları, devlet görevlileri ve bürokratlara 5 günlük yayın sürecinde en fazla yer veren gazete Milliyet (129), en az yer veren gazete ise Yeni Yaşam (28) olarak tespit edildi.

EVRENSEL ÖNEMLİ YAYINLARDAN BİRİ

Raporda gazetelerin sıradan insanları ele alış biçimi de tek tek incelendi. Gazetemiz Evrensel de bu kapsamda ele alındı. 7-11 Haziran 2021 tarihleri aralığında yayımlanan haberlerin öznelerine göre yapılan analize göre Evrensel gazetesi sırasıyla haberlerinde özne olarak en çok devlet kurumları, devlet görevlileri ve bürokratlar, sıradan insanlar, magazin ve kültür sanat figürleri ve siyasi parti temsilcilerine yer verdi. Bu kapsamda değerlendirildiğinde sıradan insan temsili kapsamında önemli yayınlardan biri olan gazetede sivil toplum örgütleri ve temsilcileri de sıklıkla yer buldu. 

Raporda gazetemizle ilgili şöyle denildi: “Evrensel Gazetesi bir gelenek olarak sivil toplum örgütleri ve sendikaların sesini duyurmasında önemli bir araç olarak biliniyor. Hatta gazetenin siyasi işlevinin önemli bir kısmı da aslında devlet, siyasi partiler ve bürokrasi alanının ana akım aktörlerinin dışındaki bu aktörlere ses olabilmesine dayanıyor. Bu gelenek, sivil toplum ve sıradan insan haberlerine yönelik ilgiye de yansımış gibi görünüyor; ama elbette gazetenin emek temelli perspektifinin ve toplumsal cinsiyet bağlamındaki duyarlı yaklaşımının da burada önemli payı olduğunu söylemek mümkün.” (MEDYA SERVİSİ)