03 Temmuz 2020 00:00

Putin'in referandumu: Elitlerin evcilleştirilmesi

Kilit soru, Başkan Vladimir Putin’in buna neden ihtiyacı olduğu. Makul çıkarımlar, başka bir önemli faktörü hesaba katmıyorlar: Oylamanın Putin’in elitler ile ilişkisini nasıl etkileyeceği faktörünü.

Vladimir Putin | Fotoğraf: Sefa Karacan / AA

Paylaş

Tatyana STANOVAYA*
Moscow Times

Belki de 1 Temmuz’da Rusya anayasasını değiştirmeye yönelik ulusal oylama konusundaki kilit soru, Başkan Vladimir Putin’in buna neden ihtiyacı olduğudur.

Genel olarak, gerekçe, 2024’te süresi sona erdikten sonra iktidarda kalmasına ve toplumsal sözleşmeyi yenilemesine izin verecek yeni anayasasını meşrulaştırması gerektiği. Bunlar makul çıkarımlar, ancak başka bir önemli faktörü hesaba katmıyorlar: Oylamanın Putin’in elitler ile ilişkisini nasıl etkileyeceği faktörünü.

Çok övülen “Putin çoğunluğu”, Putin yönetiminin, kendi muhitiyle yaptığı tartışmalarda kullanabileceği bir argüman olarak önemli bir dayanak olmaktan uzun süreden beri çıkmıştı. Oylama, Putin’in endişelerinin gerçek kaynağı olan elitlerin yüzlerine çalabileceği bir kamu güveni belgesi alma girişimiydi. Yakın zamanda, Başkan, bu oylamada, 2024’te tekrar yarışa girmesine izin verecek şekilde cumhurbaşkanlığı görev süresindeki saat sıfırlanmadıkça, “Deneyimlerim gösteriyor ki, birkaç yıl içinde, çeşitli düzeydeki yetki sahipleri, normal çalışma rutinleri yerine olası varisleri bulmak için etrafa bakmaya başlayacaklardır” demişti. 

Elitlerin her zamanki gibi çalışmak yerine varis aramaya başlayacağından duruyan korku, Putin’in onlarla ilişkilerini yeniden yapılandırma arzusunu açıklıyor. Halktan onay mührü alma planı, müesses nizama karşı büyüyen güvensizliğini açığa vuruyor.  

Bir lider iktidarını ya (halkın) elitlere kendi kararını dayatmasına izin verecek şekilde halkla yapacağı sözleşme üzerine, ya da (elitlerin) halkı hizaya sokmasına yardımcı olacak şekilde elitlerle yapacağı sözleşme üzerine inşa eder. Putin 2000 yılında, Yeltsin elitlerini –oligarklar ve bölgesel yöneticileri- tasfiye etmesini ve etkisiz hale getirmesini sağlayan “Putin çoğunluğu”nu arkasına alarak iktidara geldi. O zamanlar elitler potansiyel (ve bazen gerçek) birer rakip ve istikrarsızlık kaynağıydı. Sonra Putin’in büyüyen ekibi kendi hırslarını geliştirdi. Şimdi, nasıl yöneteceğini öğrenmiş, hem dayanıklı ama hem de parçalı bir varlık durumunda.

Devletin gündemi ve Putin’in kendi oligarklarının gündemi her zaman aynı değil. 

Rosneft CEO'su Igor Sechin’i ele alalım; Rusya’nın OPEC ile anlaşmadan çekilmesinin arkasında olduğu iddia edilen Rosneft CEO’su, daha önce Putin’in ekonomik kalkınma bakanı olan Alexey Ulyukayev’i hapse attırdı. Bu arada liberal fraksiyon Batı ile ilişkileri normalleştirmek istiyor ve -Siloviki (Putin’in ekibi) istediğini yaparken- Kremlin’i pek düşünmüyor: Elitleri bölen cezai kovuşturmaların sayısına bakın; ABD’li yatırımcı Michael Calvey’e, Tiyatro Yönetmeni Kirill Serebrennikov’a ve Gazeteci İvan Golunov’a açılan davalara bakın.

2000’lerin başında, Putin’in adına varlık biriktirdiler. Şimdi bu kaynaklar, büyük finansal ve politik etkiye sahip devasa holdinglerde kendi adlarına faaliyet göstermelerini sağlıyor. Rus müesses nizamının güçlü, hırslı ve baskın bir parçası olan Putin oligarşisi, kaçınılmaz olarak Rusya’nın hem Putin yönetimi altında hem de o gittikten sonra gelişmesi için gerekli senaryoları dikkate almalıdır; özellikle devlet başkanı ülkenin günlük işleyişine giderek daha az ilgi gösterdiği için.

Bu ayrım (Putin’in) arkasından yürütülen çekişmeler üzerine endişeleri de yükseltti: Kaçınılmaz bir artan güvensizlik kaynağı. 
2018’deki dördüncü dönemi başladıktan sonra –ki mevcut anayasaya göre sonuncu dönemi olmalıydı- Putin’in anayasayı değiştirmek için harekete geçmeden önceki topal ördek durumu iki yıldan az sürdü. 

Görevini yenileme girişimi, onu çevreleyenlere bir meydan okuma ve değişen gerçekliğin reddi anlamına geliyor. Esasen, çalışma arkadaşlarının varis aramasını ve kendi geleceklerini tartışmasını yasaklıyor. Anayasal değişikliklerin ilan edildiği Mart 2020’den önce, iktidarın el değiştirmesi için bir takvim vardı: 2024; Putin’in mevcut dönemi sona erdiğinde… Bu el değiştirme artık bir zaman meselesi değil. Kendinden sonra kimin geleceğinin tartışılmasını yasaklayarak, Putin, elitleri sakinleştirmeye ve el değiştirme meselesini rafa kaldırmaya çalışıyor. 

Ancak kararı tam tersi bir etkiye sahip ve sadece belirsizliği artırıyor.

Putin, yeni bir anayasayla yeni bir rejim ve devlet başkanlığı tekeli kurmak için halktan yenilenmiş bir yetkilendirmeye ihtiyacı olduğuna karar verdi. Resmi olarak, bu görevi muhtemelen alacaktır. Sorun şu ki, cumhurbaşkanı ve seçkinler bu yetkinin meşruiyet derecesi ve Putin’e halk desteğinin gücü hakkında farklı yorumlara sahip olabilirler. Sandık çıkış anketleri, Rusların yarısından fazlasının anayasa değişiklikleri lehine oy vermeye hazır olduğunu gösteriyor.**

Başkan, oylamanın sonucunu Rus kamuoyunun gelecek yıllar boyunca ona destek garantisi verdiğinin bir teyidi olarak düşünebilir. Ancak pragmatik seçkinler, meseleleri görmede çok daha ayık bir bakış açısına sahipler. Rusya’da oylamanın tam olarak nasıl çalıştığının farkındalar ve yüzde 70’in kolayca yüzde 25 gerçek destek ve hatta tamamen güven kaybı olarak okunabileceğini biliyorlar.
Referandum Putin tarafından, seçkinlere kararlarını dayatabileceği şekilde siyasi yetkisini yenilemenin bir yolu olarak planlanmıştı, ancak meşruiyeti şüpheli. 

Klanlarını yerlerine koyma arayışında Putin, tek taraflı olarak yeni kırmızı çizgiler çiziyor, bu da ilişkiyi daha pragmatik ve daha az ekip işi haline getiriyor. Geleceğe yönelik iddialarından yoksun olan seçkinler, Putin’i “normal çalışma rutini” konusunda rahatsız etmeden bir varis aramaya kaçınılmaz olarak devam edecekler. Putin’in ülke çapındaki oylamasının genel amacı, Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ın ilhakını izleyen ve halk desteğini yükselten durumu güçlendirmek. Gerçekte o dünya uzun zamandır aşınmış durumda. Silinmekte olan bir geçmişte kalma girişimi, sadece muhalefet arasında değil, aynı zamanda ilerleme arzusundaki müsses nizam içinde de korku yaratıyor. 

Şimdilik, eski siyasi araçların yıprandığını ve artık istikrarı garanti edemediklerini gördükleri için kendilerini koruma içgüdüsündeki elitlerin bir isyanından pek söz etmiyoruz.

*Siyasi analiz projesi R.Politik'in kurucusu ve Carnegie Moskova Merkezi'nde yerleşik olmayan bir akademisyen.
**Yazı, referandum sonuçlanmadan önce yazıldı. 

Çeviri: Evrensel Dış Haberler

ÖNCEKİ HABER

Ankara Baro Başkanı Erinç Sağkan: Savunmanın sesi kısılırsa vatandaşın nefesi kesilir

SONRAKİ HABER

Barış Akademisyenlerinin mücadelesini anlattığı Webinar Serisi başlıyor

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...