Prof. Erinç Yeldan ve Prof. Ebru Voyvoda ‘Emek gelir destek programı’ önerdi

İktisat Profesörleri Erinç Yeldan ile Ebru Voyvoda tarafından yapılan araştırmaya göre koronavirüs salgını etkisiyle Türkiye’nin Gayri Safi Yurtiçi Hasılası 2019 sonuna göre yüzde 27 azalırken, işsizlik oranı yüzde 34’ü bulabilir. Yeldan ve Voyvoda, Emek Gelir Destek programı olarak adlandırdıkları program ile 2019 milli gelirinin yüzde 2.9’una denk gelen programla ise GSYH’daki azalmanın yüzde 16’ya, işsizlikteki artışın yüzde 17’ye düşürülebileceğini, bütçe açığının GSYH’ya oranının ise yüzde 6 civarında tutulabileceğini öne sürdü.

İŞSİZ SAYISI 11.7 MİLYONA YÜKSELECEK

Bilkent Üniversitesi İktisat Bölümü öğretim üyesi ve Bilim Akademisi üyesi Prof. Dr. Erinç Yeldan ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) İktisat Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ebru Voyvoda tarafından yapılan, “Covid-19 Salgının Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri ve Politika Alternatiflerinin Makroekonomik Genel Denge Analizi”ne göre, Türkiye'de işsiz sayısı 4.7 milyon kişiden 11.7 milyona yükselecek.

Analizde Kovid-19 salgınının Türkiye ekonomisi üzerine beklenen “ilk anlık” etkilerini öngören ve bu etkilere karşı geliştirilebilecek olası kamu politikası alternatiflerini incelendi.

‘KREDİ İLE CANLANMA BİR YANILSAMADIR’

UNCTAD (2020) ve IMF (2020) verileri, küresel finansal sermaye piyasalarında da şiddetli bir daralma beklendiğini hatırlatılan raporda, “Gelişmekte olan ve yükselen piyasa ekonomilerinden son bir ay içerisinde yaşanmış olan sermaye çıkışı 70 milyar dolar düzeyinde. Covid-19 krizinin yol açtığı iktisadi bunalımın 1929/30 küresel buhranını aşan boyutta olacağı tahmin ediliyor. Bu koşullar altında tüm dünyada varlık fiyatlarının çöküntüye uğradığı; küresel borç düzeyinin 260 trilyon dolara (dünya gelirler toplamının yüzde 322’si) ulaştığı bir düzlemde, küresel durgunluğun sadece daha bol kredi ve daha da yoğun borçlanmaya dayalı tüketim üzerinden canlandırılabileceği düşüncesi bir yanılsamadır” denildi.

EMEKÇİYE GELİR TRANSFERİ ÖNERİSİ

2020 itibariyle Türkiye’nin krize karşı uygulayabileceği politika önlemlerinin etkinliğinin de kısıtlı olduğunu belirten iktisat profesörleri, söz konusu koşullarda gözeterek, salgının olumsuz etkilerini göğüsleyebilecek alternatif bir ekonomik destekleme paketi önerdi. Bu paketin önceliği hanehalkları emek gelirlerinin desteklenmesi amacına yöneltildi ve kamu kesiminden doğrudan gelir desteği biçiminde uygulanması öngörüldü.

İŞSİZ KALAN İŞÇİYE SÜREKLİ GELİR DESTEĞİ

Söz konusu Emek Gelir Desteği (EGD) paketinin teknik unsurları ise şöyle:

• Krizde işini kaybeden kişilerin, kayıtlı işgücünün ortalama ücretinin yüzde 50’sine tekabül edecek sürekli bir gelir transferi ile desteklenmesi;
• Küçük ve orta boy şirketlerin ve kendi hesabına çalışan kesimin desteklenmesi;
• Kamunun tüketim harcamalarının yüzde 20 düzeyinde arttırılması.

‘PAKETLE 5 MİLYON İŞÇİNİN İŞİ KORUNABİLİR’

Bu paketle şunlar hedeflendi:

• İşsizlik oranının salgın sonucu 2019 sonuna göre yüzde 33.7 artabileceği öngörülüyor. Emek Gelir Desteği programıyla bu artış yüzde 17’ye düşürülebilir. Bu 5 milyondan fazla kişinin işinin korunması demek.
• Emek Gelir Desteği programıyla GSYH’deki kayıp yüzde 26.7’den yüzde 16.1’e düşürülebilir.
• Emek Gelir Desteği programıyla salgın nedeniyle 275 milyar TL’ye ulaşacağı tahmin edilen bütçe açığı 217 milyar TL’ye geriletilebilir ve bu şekilde 58 milyar TL geri kazanılabilir.

ARAŞTIRMADAN ÖNGÖRÜLER

Araştırmada şu öngörülere yer verildi:

• Covid-19 salgınına yönelik kısıtlamaların ilk-anlık ekonomik etkilerinin bütün bir yıla yayıldığında milli gelirde (GSYH) yüzde 26.7’lik bir daralma olacağını gösteriyor.
• Kısıtlanan sektörlerden kaynaklanan şok dalgaları toplam istihdamın (2019 sonuna görece) yüzde 22.8 azalarak, 28.2 milyondan 21.8 milyona gerilemesine; işsizlik oranının ise 2019 ortalaması olan yüzde 14.2’den yüzde 33.7’e yükselmesine yol açıyor. Böylelikle hanehalkı özel kullanabilir geliri yüzde 26.5 geriliyor ve toplam özel tüketim harcama talebinin yüzde 23 düşmesine neden oluyor. Özel tüketim harcamalarının yanında yatırım harcamalarındaki daralma yüzde 66.7 düzeyinde.
• Model sonuçları salgına yönelik tedbirlere bağlı olarak toplam ihracat gelirlerinde yüzde 27.8’lik bir kayıp gösteriyor. İthalat talebi de yüzde 29.5 geriliyor.
• Ancak mevcut dış borç faiz ve kâr transferleri yükümlülükleri ile birlikte turizm gelirlerinde beklenen gerilemeler cari dengedeki iyileşmeyi çok sınırlı tutuyor. Böylelikle döviz piyasasındaki baskılar döviz kurunun da yükselmesine neden oluyor. Model, Covid-19 salgını altında TL’nin Amerikan doları karşısındaki reel aşınma oranını yüzde 30.5 olarak hesaplıyor.
• Salgının sektörel düzeydeki etkileri incelenecek olursa, sektörler itibariyle 2019’a görece en yüksek reel üretim daralması yaşayacak beş sektör, sırasıyla, Konaklama ve Yiyecek Hizmetleri yüzde 55.6; Turizm, yüzde 51.5; inşaat, yüzde 48.7; hava yolu taşımacılığı yüzde 47.7; ve demir, çelik yüzde 40.5.  Bunların yanında özel tüketim harcamaları en yoğun olarak hava yolu taşımacılığı ve konaklama ve yiyecek hizmetleri  ve turizmde (yüzde 61.1) gerileme görülüyor.
• İstihdamın sektörel dağılımı da üretimde yaşanacak daralmayı izliyor.  Söz konusu kısıtlamanın dışında, daralan talep fiyat ve genel denge sisteminin (gerileyen) kaynak hareketliliği nedeniyle diğer sektörlere yayıldığı ve ortalama olarak yüzde 23-yüzde 25 dolayında gerilemeye neden olduğu gözleniyor. (İstanbul/EVRENSEL)