AB, ‘insan hakkı ihlalleri’ nedeniyle Kamboçya’ya yaptırım planlıyor

Avrupa Birliği, muhalif siyasetçilere yönelik baskılar nedeniyle Kamboçya’ya yönelik bugüne kadar uyguladığı “Silah hariç her şey” (EBA) ticaret imtiyazlarını kaldırmayı tartışacak. Batılı ülkelerin büyük markaları için ucuz emek cenneti, işçiler içinse tekstil cehennemi olan ülkede, ticari tavizlerin geri alınmasının yine bu sektörü etkileyebileceği belirtiliyor. İşçiler ise anlaşmadan haberdar değil.

El Cezire’den Leonie Kijewski’nin haberine göre, AB, geçtiğimiz şubat ayında insan haklarını geliştirmek için daha fazla çaba sarf edilmediği müddetçe bugüne kadar yürüttüğü ticari programdan çekileceği uyarısı yaptı. Bu konu ile ilgili kararın verilmesi için son tarih 12 Şubat yani bugün olarak açıklandı.

Ekonomi ve Finans Bakanlığı Sözcüsü Meas Soksensan, AB tarafından karara ilişkin henüz resmi olarak bilgilendirilmemiş olmalarına rağmen, “Resmi olmayan bir şekilde EBA’nın kısmi olarak askıya alındığını duyduk” dedi.

Avrupa Parlamentosu ve Konseyi hâlâ alınacak herhangi bir karara itiraz edebilecek pozisyonda. Ancak, eğer ki askıya alma kararı onaylanır ise 12 Ağustos’ta faaliyete girecek. Her iki organ da Kamboçya’nın insan hakları ihlallerine yönelik daha sert bir yaklaşım sergilenmesini istiyor.

1 MİLYAR DOLARLIK GÜMRÜK VERGİSİ GÜNDEMDE

Eğer ki, AB uyarılarının sonunu getirmez ve Kamboçya’nın EBA anlaşmasını askıya almazsa, bu bir ilk olacak. EBA, Birleşmiş Milletler tarafından az gelişmiş olarak tanınan 47 ülkeye, gümrüksüz bir şekilde AB’ye “silah dışında ürün ihraç etme hakkı” tanıyor. Birlik, daha önceden Myanmar, Sri Lanka ve Belarus’un imtiyazlı ticaret planlarından çekilmişti.

Soksensan, “Bir yargıya varmak için henüz çok erken. Nihai sonuç yakında öğrenilecek, bu yüzden herhangi bir spekülasyon ya da beklenti yaratılmayacaktır. Ancak, şunu söylemeliyim ki, Kamboçya ve AB arasında yaklaşık 4 milyar dolarlık bir ticaret söz konusu. Bu sebeple 1 milyar dolar civarında gümrük tarifesi alınacağını bekleyebiliriz” yorumunda bulundu.

EBA, ana muhalefet lideri Kamboçya Ulusal Kurtarma Partisi lideri Kem Sokha’nın tutuklanması, 2017 yılının Eylül ayında hainlikle suçlanması ve iki ay sonra da partisinin dağılmasından sonra ilgi odağı haline geldi. Ayrıca, birçok medya kuruluşu kapatılmaya zorlandı. Gazeteciler ve aktivistler, Temmuz 2018 seçimlerinde parlamentodaki tüm koltukları almak için hükümet partisinden ayrılırken tutuklandı.

‘EKONOMİNİN ALT SEKTÖRLERİNİ ETKİLER’

Avrupa merkezli Temiz Giysiler Kampanyası (CCC) Lobicisi ve Savunucusu Ben Vanpeperstraete de, El Cezire’ye yaptığı açıklamada, doğrudan taslak karar bilgisine sahip kaynaklara atıfla kısmi bir askıya alma beklediğini söyledi: “Komisyonun kısmi bir askıya alma yolunu izleyeceğini biliyoruz.”

Vanpeperstraete, bu kısmi askıya almanın, konfeksiyon da dahil olmak üzere ekonominin alt sektörlerine etkisi olacağını ifade etti.

İşçi hakları uzmanları toplamda Kamboçya’nın AB’ye ihracatının yaklaşık yüzde 25’inin hedef alınacağını dile getiriyor. Kamboçya’nın AB’ye başlıca ihracatı tekstil, bununla beraber pirinç ve bisiklet gibi diğer önemli sektörler de mevcut.

Avrupa Komisyonuna göre Kamboçya 2017 yılında AB’ye 5 milyar avro, 2018 yılında ise 5,4 milyar avro ihracat gerçekleştirdi. Ticaret Bakanlığı 2017 yılında AB’ye toplamda 4,4 milyar dolar ihracat yapıldığını kaydetti. AB, Kamboçya ürünlerinin en büyük alıcısı konumunda.

İŞÇİLERİN HABERİ YOK

Birçok fabrikadan düzinelerce konfeksiyon işçisi El Cezire’ye, yaklaşan durum ya da anlaşma ile ilgili bir şey duymadıklarını söyledi.

Puma dahil olmak üzere büyük markalar için üretim yapan ve AB’ye ihraç eden bir tekstil fabrikasında, yalnızca bir konfeksiyon işçisi bu anlaşmayı duyduğunu söyledi. Bu kadın işçi, idarenin olası kararla ilgili kendilerini bilgilendirmediğini ve anlaşmayı haberler vasıtasıyla duyduğunu ifade etti.

Başka bir fabrikanın dışındaki bir meyve satıcısı olan Chhen Vanna, konuyu Facebook’tan öğrendiğini söyledi. Ona göre, işçilerden bazıları kararın farkında ancak bu konuda konuşmaya istekli değiller: “Benim açımdan sorun yok. Ben yaşlıyım. Korkmuyorum. Fakat, genç birisi korkabilir.”

AB Çalışmaları Merkezi yöneticisi ve AB ile gelişen ülkeler arasındaki ticaret ilişkileri üzerine araştırmalar yürüten Jan Orbie, anlaşmanın kısmi ya da tam olarak askıya alınmasının muhtemel olduğunu dile getirdi. Orbie’ye göre Avrupa Komisyonu, siyasetinde insan hakları kaygılarına öncelik vermediği için ticaret blokunda baskı altında.

Orbie, “Komisyon, sosyal ve demokratik kaygılar üzerinden serbest ticarete öncelik vermekle suçlanıyor. Onun için, Komisyon’un perspektifinden EBA yaptırımları, AB’nin, ticaret siyaseti yoluyla sosyal ve demokratik kaygıları dikkate alacağını göstermesi bakımından sembolik olabilir.” yorumunda bulundu.

Bath Üniversitesi’nde kıdemli bir okutman ve AB Ticaret Politikası üzerine odaklanan Maria Garcia, ticari imtiyazlardan çekilmek konusunda şahıslara ait şirketler de bundan etkileneceği için yalnızca gelişmekte olan ülkelerde değil, ayrıca Avrupa içindeki ülkelerde de siyasal bir duyarlılık olduğunu söylüyor: “Ticari imtiyazlardan herhangi bir çekilme hem AB hem de partner ülkeler üzerinde bir etkiye sahip olacaktır.”

Avrupa Parlamentosu’nun internet sitesinde yayınlanan bir dokümanda, bir parlamento üyesi, Komisyon’un “bazı ürünlerde Kamboçya’nın EBA statüsünün çekildiği” kararının verildiğini belirtti. Bu zaman zarfında Avrupa Komisyonu, planları hakkında ağzını sıkı tutmayı sürdürdü.

Avrupa merkezli ACT Alliance’ın üst düzey yetkilisi Karin Ulmer, gümrük vergileri etkisini göstermeden önce AB’nin kararını ilga edebileceğini; Kamboçya hükümetinin ‘sivil ve siyasal haklar konusunda daha fazla ilerleme’ kaydetmesi gerektiğini” savundu.

Çarşamba günü verilecek karara temel teşkil edecek olan bir dizi bilgi toplama görevinin sıralandığı taslak raporda, Avrupa Komisyonu, Kamboçya’daki sivil ve siyasal haklardaki eksikliklerin altını çiziyor.

El Cezire tarafından görülen raporda, “Toprak ve işçi hakları alanlarındaki somut ilerlemelere rağmen, şimdiye kadar yapılan ıslahatlar ciddi ve sistematik ihlallerin toptan değerlendirmesini değiştirmek için yetersiz” ibaresi yer alıyor. Örneğin, siyasal haklara bakıldığı zaman Komisyon, “bugüne kadar, Komisyon’un, Kamboçya’nın bu ihlalleri düzeltmek için gerekli önlemleri aldığına dair herhangi bir kanıt bulamadığı” iddiasında.

Hükümet ise Kamboçya yasalarına uygun hareket edildiğini söyleyerek, eleştirileri reddediyor.

Vanpeperstraete, birçok şeyin önümüzdeki birkaç ay boyunca Kamboçya hükümetinin hareketlerine bağlı olacağını dile getiriyor.

MUHALEFET LİDERİ EV HAPSİNDEN ÇIKARILDI ANCAK BASKI SÜRÜYOR

AB, anlaşmadan çekilme niyetini duyurduğundan beri, Kamboçya hükümeti görünüşe göre örneğin muhalefet lideri Kem Sokha’yı ev hapsinden çıkararak kimi tavizler vermiş durumda.

Ancak, CNRP Başkan Vekili Sam Rainsy ülkeye geri döndüğünü duyurduğundan beri, hükümet yetkilileri, “hükümete karşı bir darbe komplosu” iddiaları üzerine yaklaşık 100 muhalefet parti destekçisini tutukladı. O zamandan beri pek çoğu serbest bırakıldı ama suçlamalar hala devam ediyor.

Vanpeperstraete, “Şubat ve Ağustos ayları arasında AB, Kamboçya ve ayrıca ABD arasında yoğun bir poker göreceğiz. Birçok şey Kamboçya Hükümetinin, ikna edici ve sürdürülebilir adımlar teklif etmesine ve uygulamasına ve de geri kalanı nasıl etkilediğine bağlı” diyor.

(Çeviren: Mert Demir)