AİHM, DGM'de yargılananlar için hak ihlali kararı verdi, peki şimdi ne olacak?

Fırat TOPAL
Diyarbakır

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Devlet Güvenlik Mahkemelerinde (DGM) yargılananların adil yargılanma haklarının ihlal edildiğine karar verdi. AİHM’nin kararının DGM’de yargılanan mahpusları hangi koşullarda kapsayacağını Avukat Mehdi Özdemir ile lonuştuk. DGM’deki yargılamaların temel hak ve hürriyet ihlali olduğunu söyleyen Özdemir, bu ihlallerin yarattığı mağduriyetin giderilmesi gerektiğini dile getirdi.

DGM’DE TEMEL HAK VE HÜRRİYET İHLAL EDİLDİ

Özdemir, 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrası kurulan DGM’lerde yargılamaların askeri hakim ve savcılar tarafından yapılmasının adil bir yargılama yapılmadığının bariz göstergesi olduğunu belirtti. Özdemir, DGM’lerde yapılan yargılamaların temel hak ve hürriyet ihlali olduğunu vurguladı.

3 Şubat 2003’te çıkarılan 4793 Sayılı Yasa'yı anımasatan Özdemir, süreci şöyle açıkladı:

“Abdullah Öcalan’ın kararının Yargıtay tarafından kesinleşmesiyle birlikte dosya 2003’ten önce AİHM’ye taşındı. Öcalan dosyasının AİHM’de ihlalle sonuçlanabileceğini düşünen o zamanki merkezi hükümet, yeniden yargılanma hakkını engellemek için bir yasa çıkardı. Avrupa Konseyi’nde ihlalin sonuçlarının giderilmesi açısından uygulanması gereken kararlar oldu. Bu süreç 2013’te çıkartılan 6459 Sayılı Yasa'nın 21’inci maddesine, Bakanlar Komitesince denetlenen (bu kararların yüzde 99’u, 2003 yılı öncesinde yapılan DGM mağduru başvurucuların yapmış oldukları başvurulara ilişkin ihlal kararlarıdır) kararlara ilişkin 3 ay içerisinde başvuru yapan kişiler için ‘yeniden yargılama hakkı tanıyoruz’ denildi.”

TAHLİYE OLUP VE YENİDEN YARGILANAN VAR

2013’te Diyarbakır’da yeniden yargılama için yaptıkları başvuruların reddedildiğini ve Yargıtay’a gönderilmek üzere Adalet Bakanlığına başvuru yaptıkları bilgisini veren Özdemir şunları söyledi:

“Yaptığımız başvurunun 5 Aralık 2014 tarihli değerlendirme sonucunda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı şunu talep etti: AİHM’nin kararı dosya kapsamı itibariyle yeniden yargılanma yapılması zaruridir. Yeniden yapılmak üzere Diyarbakır 5. Ağır Ceza Mahkemesi kararının bozulmasını talep etti. Yargıtay 16. Ceza Dairesi Başkanlığı 2017 yılının Aralık ayında bir karar verdi: AİHM’nin ihlal kararıdır. Bu ihlalin sonuçlarını gidermek gerekiyor. Karar Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından denetlenen kararlardır. Bu karara ilişkin olarak yeniden yargılama yapmak zorunluluğu var. AİHM kararı üzerinden süresinde başvuru yapılıp yapılmadığını değerlendiremezsiniz. Çünkü o zaman yasal engel vardı. O yasal engele rağmen bu kişiler yeniden yargılanma başvurusu yaptılar. Sonraki 3 aylık süre içerisinde ‘başvuru yapılmamış’ diye gelen talebi reddedemezsiniz. Esasına girmek zorundasınız. Çünkü biz Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından denetlenen kararlar üzerinden hareket ediyoruz. Bu dosya AİHM’ye tekrar giderse, tekrar ihlal kararı çıkacak ve çok ciddi tazminatlar ödemek zorunda kalınacak. Diyarbakır 4. Ağır Ceza Mahkemesi’ne Salih Tuğrul’un dosyası geldi. 10 Nisan 2018’de Salih Tuğrul’un infazı durduruldu. Yeniden yargılanması yapıldı ve devam ediyor dosyası. Sonra da diğer müvekkiller adına başvuru yaptık. Leşker Acar, Ferda İlda tahliye oldu ve Hadi Elçiçek hakkında ise yeniden yargılama kararı verildi.”

"CEZAEVİNDEKİ HÜKÜMLÜLER BAŞVURULARINI YAPSINLAR"

Özdemir, bundan sonraki hukuki süreçle ilgili şunları söyledi:

“AİHM ihlal kararı verdiği dosyalarda, o ihlalin sonuçlarını gidermek açısından DGM’de yargılanan her kişi açısından dosyanın tekrar değerlendirilmesi, delillerin hukuka uygun yöntemlerle elde edilip edilmediğini tespit edilmesi, delillerin maddi gerçeği yansıtır mahiyette doğru olup olmadığını tespiti ve buna uygun olarak itirafçı sanık veya tanık beyanlarının esasında çarpıtmayla, yönlendirmeyle o dönemki, fiziki ve psikolojik işkencelerin neticesinde uygulanan baskıyla birlikte verilip verilmediğini tespiti gerekiyor”

Cezaevinde PKK’den hüküm giyenlerin bir kısmının kendilerinin cezaevinde başvuru yaptıklarını, bazılarının ise avukatları aracılığıyla başvuru yaptıklarını belirten Özdemir, “Cezaevinde hüküm giyenler dosyalarını incelesinler veya dosya kapsamını gözeterek başvuru yapsınlar” dedi.

YARGIDA ÇİFTE STANDART

AİHM’nin kararına rağmen yargıdaki çifte standarda dikkat çeken Özdemir sözlerini şöyle sürdürdü:

“Merkezi hükümet 7 bin 145 sayılı bir yasa çıkarttı. Bu yasa kapsamında şunu söyledi: AİHM’de devam eden düşme kararı verdiği başvurulara ilişkin yeniden yargılanma hakkı tanıdı. Sonraki aşamada Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Daire Başkanlığı, AİHM nezrinde Hizbullah hükümlüleriyle uzlaşarak, AİHM’ye başvurular düşürüldü. O düşme kararından sonraki aşamada Ocak 2019 Hizbullah hükümlülerince tahliye ve yeninden yargılanma başvuruları yapıldı. Hiç başvuru yapmayanlardan yeninden yargılananlar oldu. Hizbullah’dan  bir kişinin aynı dosya kapsamında AİHM’den düşme kararı almasıyla kendisi ile birlikte yargılananları da etkileyeceği düşüncesiyle onların da infazları durdurularak yeninden yargılanmaları kabul edildi. Hatta daha ötesinde hiç AİHM’ye başvurmayan kendi arkadaşı dahi AİHM’ye başvurmayan kişilerde Hizbullah’dan yargılanmış olması koşuluyla tahliye edildi, yeninden yargılanma kabul edildi. Ama PKK hükümlüsü olan kişiler açısında geldiğimizde durum şu; AİHM’nin kararı var mı yok mu? AİHM ihlal kararı 2003 öncesinde başvuru yapılmış olmakla birlikte 2003 sonrasına karar verilmişse değerlendiriliyor. 2003 sonrasında yapılan başvurular, AİHM’ye yapılan başvurular ihlalle sonuçlanmış olsa bile infazın durdurulması talepleri reddediliyor.”

Bu durumun hukuki açıdan açıklanabilir bir nedeni olmadığına dikkat çeken Özdemir, yeniden yargılama talebinin reddedilmesinin de hukuka aykırı olduğuna vurgu yaptı.