Türkiye AVM’de birinci, yeşil alanda sonuncu

Azad ÖNEL
İstanbul

Avrupa Alışveriş Merkezleri Geliştirme Raporu başlıklı bir araştırmaya göre, 2018’de Avrupa’daki alışveriş merkezi pazarında Türkiye birinci oldu. Cushman & Wakefield tarafından yapılan araştırma sonuçlarına göre Türkiye’de 396 tane Alışveriş Merkezi (AVM) var. Bu AVM’lerden 114’ü İstanbul’da bulunuyor. Aynı dönemde İstanbul’da kişi başına düşen yeşil alan oranı ise hayli dikkat çekici: Yüzde 2,2! Türkiye’nin AVM rekoru ile yeşil alan çelişkisini TMMOB İstanbul İl Koordinasyon Kurulu Sekreteri ve aynı zamanda Çevre Mühendisleri Odası Şube Sekreteri Cevahir Efe Akçelik’e sorduk.

"İKTİDARDA KALMAK İSTEYEN AVM İNŞA EDER!"

Yıllardır, konunun vahametine dikkat çeken TMMOB Çevre Mühendisleri Odasından Cevahir Efe Akçelik, kapitalist kent kültürünü eleştirerek, AVM’lerin toplumun afyonu olduğunu söyledi. Amerikalı Sosyolog George Ritzer’in ‘Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek’ adlı kitabına atıf yapan Akçelik, “Kapitalizmin yarattığı bireyler AVM’lerde tüketim ibadetlerini yerine getiriyor” dedi. Türkiye’deki AVM sayısındaki artışı da bu çerçevede değerlendiren Akçelik şu yorumda bulundu: “21. yüzyılda üretimin hakim olduğu bir toplumdan, tüketimin hakim olduğu bir topluma yani tüketim ekonomisine geçiş AVM tarzı tüketim araçlarının ortaya çıkışını hızlandırdı. İnsanları ihtiyaçları olmayan şeyleri satın almaya, insanları tüketime takıntılı hale getiren bir kültür oluştu. Tüketim kültürü ve AVM inşaları politik bir faaliyet. Aynı zamanda insanları günlük siyasetten, hayattan ve sokaktan uzak tutan, tepkisizleştiren bu yerler ‘toplumun afyonu’ olmuş durumda. Ritzer’den alıntılarsak yine; iktidarda kalmak isteyen AVM inşa eder!”

AVM'LER DEPREM TOPLANMA ALANLARI ÜZERİNE İNŞA EDİLDİ

Türkiye’deki AVM’lerin deprem toplanma alanları üzerine inşa edilmesi konusuna da değinen Akçelik, “1999 depreminden sonra İstanbul’da belirlenen deprem toplanma alanlarından çoğunun üzerinde bugün AVM’ler yükseliyor. Starcity, Outlet Center, Meydan AVM, Ora AVM, Forum İstanbul, Capacity AVM’yi örnek olarak sayabilirim. Bunun vebalinin ağır olacağını söylemek ve acilen önlem alınmasını istemek, TMMOB olarak kamusal sorumluluğumuzun gereğidir” dedi. Deprem bekleyen İstanbul şehri için onca yıla, verilen onca söze rağmen mantar gibi kentsel dönüşüm projesi ürediğine dikkat çeken Akçelik, “Deprem toplanma alanları aslında daha özel olarak; üzerinde geçici kentlerin kurulabileceği, elektrik, su, ısınma, duş, tuvalet gibi temel ihtiyaçların da karşılanabileceği, alt yapıya sahip büyük ve geniş alanlardır. Dolayısıyla sadece AVM’ler değil, deprem toplanma alanı olarak gösterilen okul bahçelerinin, parkların, boş arazilerin bile toplanma alanı olarak belirlenmesinin herhangi bir önemi ve gerçekliği bulunmamaktadır” değerlendirmesinde bulundu.

 71 FUTBOL SAHASI BOYUTUNDA AVM YAPILDI

2019-2020 döneminde açılacak yeni AVM’lerde de liderliği Türkiye çekecek. Türkiye’de söz konusu dönemde 1 milyon 603 bin metrekare büyüklüğünde yeni AVM arzı gerçekleşecek. Türkiye’de sadece 2018 yılında 71 futbol sahası büyüklüğünde AVM inşa edildi. Son dört yıldır ayda bir tane AVM açılıyor. 2018 yılı verilerine göre Türkiye deki illere göre AVM dağılımı şu şekilde; 114’ü İstanbul, 38’i Ankara, 24’ü İzmir, 17’si Antalya, 15’i Bursa, 11’i Kocaeli, 11’i Muğla 6’sı Gaziantep, 6’sı Denizli, 4’ü Adana ve diğer illerde olmak üzere toplam 396 adet. AVM’si olmayan il sayısı sadece 20.  

YEŞİL ALAN SIRALAMASINDA İSTANBUL SON SIRADA

Dünya şehirleriyle ilgili istatistiksel raporlar yayınlayan World Cities Culture’ın son raporunda ise İstanbul, sahip olduğu yüzde 2.2’lik yeşil alan oranıyla 37 şehir arasında son sırada yer alıyor. İBB ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığına göre İstanbul’da kişi başına düşen yeşil alan miktarı yasal sınır 15 metrekarenin çok altında; 8 metrekare civarında. İlçelerinin 21’i ise 8 metrekarenin de altında olan İstanbul, dünyanın 50 popüler şehri arasında kişi başına 4,9 metrekarelik yeşil alanla 49. sırada yer aldı. Nisan 2019 verilerine göre İstanbul’un ilçelerinde yeşil alan da metrekare bazında kişi başına düşen yeşil alan söz konusu olduğunda başı Polanezköy Tabiat Parkı ve Ayhan Şahenk Sevgi Ormanı’nı bünyesinde bulunduran Beykoz (740,23), Alemdağ Ormanı’na sahip Çekmeköy (608) ve Atatürk Ormanı’nı sınırları içine alan Şile (750) çekiyor. En az yeşil alana sahip ilçeler ise sırasıyla Bağcılar (0.70), Esenler (1), Güngören (1) ve Zeytinburnu (1).

"AVM’YE GİDİYORUM ÇÜNKÜ, YEŞİL ALANLAR KISITLI"

Büyük kentlerde kalabalıklar AVM’leri neden tercih ediyor? Bu soruyu Mecidiyeköy’deki Cevahir AVM ziyaretçilerine sorduk. Üniversite öğrencisi olduğunu söyleyen ve ismini vermek istemeyen bir genç AVM’ye gitme nedenini “Gündelik yaşamın kalabalığından kaçmak” şeklinde ifade etti. Emekli bir vatandaş ise, İstanbul’daki yeşil alanların kısıtlı olmasından şikayet ederek “Yeşil alanlar uzak yerde, yol kenarlarına dikilen yapay ağaç ve çiçekler de sadece süs olarak duruyor! Bundan dolayı AVM’leri tercih ediyorum” dedi. Özel sektörde muhasebecilik yaptığını belirten bir yurttaşın görüşü ise şu şekilde: “AVM’leri, mola saatinde işyerime yakın olduğu için tercih ediyorum.”

Esenler “Forum İstanbul”da görüştüğümüz bir ev kadını, mağazaların topluca bir arada olmasından dolayı zamandan tasarruf ettiğini belirterek, “Daha az dolaşıyor, dışarıdaki işlerimi bitiriyor ve evime gitmekte zaman kaybetmiyorum” dedi.