"Nesli tükenmekte olan" haberlerinin nesli tükenmiyor

Görkem KINACI
İstanbul

“Hayvanlar sosyal medyanın çok paylaşılan içeriklerinde başı çekiyor. Hal böyle olunca hayvanlarla ilgili "güvenilir" bir sitede yer alan haber, hızla neredeyse tüm haber sitelerinde dolanıyor. Sevimli hayvan, günün en çok paylaşılan içerikleri arasında yerini buluyor. Hayvanın nadir görülmesi, neslinin tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olması da haberi iyice ‘çarpıcı’ kılan unsurlardan. Bazen yetersiz araştırma bazen de -maalesef- bilinçli tercih sonucu eklenen bu detaylar, haberlerin yanlış bilgilerle dolu olmasına neden oluyor.”

Bu satırlar daha birkaç ay önce yayımlanan “Kanguru faresi görüntülendi haberleri gerçeği yansıtmıyor” başlıklı haberimizin giriş kısmından. “Tık haberciliğinin” haber ajanslarına yansıyan halinde değişen bir şey olmayınca bu girişi de olduğu gibi yazının başına yerleştirmekte bir sakınca görmedik.

Bugünkü haberimiz bir porsuğun Erzincan'da görüntülenmesine ilişkin. Bu fotoğraftaki sevimli porsuk Erzincan’ın Kemaliye ilçesinde fotoğrafçı, doğasever Şevket Gültekin tarafından yakından görüntülenmiş. Hatta Gültekin, “yavrum”, “oğlum” diye hitap ettiği porsuğu daha sonra serbest bırakmış. Buraya kadar hepsi doğru; fotoğraf ve görüntüler bu bilgileri doğruluyor. Ancak sorun haberin sunuluş biçiminde başlıyor. Sevimli ama kendisinden oldukça büyük bir canlı tarafından yakalandığı için bir o kadar tedirgin görünen porsuğun nesli, haberde bahsedildiği gibi tükenme tehlikesi altında değil.

AJANSLAR, HABER SİTELERİ NEDEN BÖYLE YAPIYOR?

Haberin kaynağı ülkenin önde gelen iki haber ajansı Demirören Haber Ajansı (DHA) ve İhlas Haber Ajansı (İHA) olunca pek çok haber sitesi de bu “sevimli” ama yanlış haberi olduğu gibi yayımlayıp paylaşmaya başladı. Neden paylaşılmasın; gündemin -nispeten- sakin olduğu bu tatil gününde böyle soft haberlerle bol tık almaya çalışmak yabancı olmadığımız bir durum. Ama canlılar ve onların yaşamlarına dair bu ilgi gören haberleri yapmamız için illa ki “Nesli tükenme” gibi çarpıcılıklar koymamız gerekmiyor. Üstelik bu sık kullanılan ifade genelde yanlış kullanılıyor.

5 Haziran 2019

PORSUKLARIN NESLİ TÜKENİYOR MU?

Sansargiller familyasından olan porsuklar, kuzey yarıkürede Asya ve Avrupa'nın belirli kısımlarında yaşar. Erişkinlerinin boyu 90 cm'yi, ağırlığı 20 kg'ı bulabilir. Sırtı açık sarımsı-kurşuni, karın kesimi kestanerengi, bacakları ve karnının altı siyah renkli usta bir kazıcı olan porsuk, yeraltı tünellerinden oluşan karmaşık labirentler, odalar kazar. Yuvasından geceleri çıkarak mantarlar, küçük meyveler ve balla beslenir. Porsukların nesli şimdilik tükenme tehlikesi altında değildir, nesli tükenmekte olan hayvanlar listesinde “Asgari endişe” kategorisindedir. Asgari endişe (LC), IUCN kırmızı listesinde nesli tehlikede olmayan türleri içine alan bir kategoridir. Yani porsukların neslinin tükenme tehlikesi altında söylemek doğru olmaz.

IUCN NEDİR? “NESLİ TÜKENME TEHLİKESİ ALTINDA” DENİLEN TÜRLER GERÇEKTEN TEHLİKEDE Mİ? KIRMIZI LİSTEDE NASIL KATEGORİLER VAR?

IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi ("IUCN Kırmızı Listesi") ve bitki ve hayvan türlerinin dünyadaki en kapsamlı Küresel Koruma durumu envanteridir.

Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik(IUCN) tarafından hazırlanan bu kırmızı liste bitki ve hayvan türlerinin dünyadaki en kapsamlı Küresel Koruma durumu listesidir. IUCN Kırmızı Listesi, biyolojik çeşitliliğin durumu ile ilgili en geçerli rehber olarak kabul edilmektedir.

Listenin henüz değerlendirmeye almadığı ya da yeterince veri toplayamadığı türlere verdiği NE (Not evaluated/Değerlendirilmedi) ve DD (Data deficient/yetersiz veri) kategorileri dışında yedi kategorisi vardır.

Yeterli veri ile değerlendirilen her tür bir kategoriye atanır. Yakın gelecekte nesli tükenme tehlikesi altında görülmeyen türlere verilen "asgari endişe" (LC-Least concern) ve yakın gelecekte tehlike altında olabilecek türlere verilen "tehlikeye yakın" (NT-Near threatened kategorileri tehlike altında sayılmaz.

IUCN'nin son verilerine göre 82 bin hayvan türü incelenmiş, yani listede yer alıyor. Bu 82 bin türden 37 bine yakını nesli henüz tehlikede olmayan "asgari endişe" kategorisinde indekslenmiş.  Bu kategori, tehlike skalasının yeşil bölgesinde yer alıyor, kırmızı listede yer almıyor. Yani benzer pek çok haberde yer alan "nadir rastlanan", "nesli tükenmekle karşı karşıya" gibi ifadeler şimdilik ve ne mutlu gerçeği yansıtmıyor.

Kanguru faresi görüntülendi haberleri gerçeği yansıtmıyor

“Nesli tükenen Beyaz gelincik görüntülendi” haberleri doğru değil