DİSK-AR araştırması ortaya koydu: Sendika ve TİS hakkı kağıt üzerinde

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Dairesi (DİSK-AR) tarafından yapılan sendikalaşma araştırması (2019) sendikalaşma, toplu iş sözleşmesi ve grevler konusundaki vahim tabloyu ortaya koyuyor. Araştırmaya göre Türkiye’de sendikalaşabilen işçilerin oranı yüzde 11 ile sınırlı kalırken, işçilerin sadece yüzde 7’si toplu iş sözleşmelerinden yararlanıyor.

Araştırmaya göre kamu emekçileri dışarıda tutulduğunda 16 milyon 254 bin işçinin sadece 1 milyon 859 bini sendika üyesiyken 14 milyon 395 bin işçi herhangi bir sendikaya üye değil. 16 milyon 254 bin işçinin sadece 1 milyon 132 bini toplu iş sözleşmesi kapsamında. 15 milyon 122 bin işçi ise hiçbir sendikal korumaya sahip değil. Turizm iş kolunda işçilerin yüzde 98,4’ü, büro ve ticaret, eğitim iş kolunda işçilerin yüzde 97,4’ü ve inşaat iş kolunda işçilerin yüzde 97,2’si toplu iş sözleşmesi kapsamı dışında.

SENDİKA ÜYESİ İŞÇİLER TOPLUSÖZLEŞMESİZ

Ocak 2019 tarihli bakanlık verilerine göre 1 milyon 859 bin sendika üyesi olarak gözükse de bunların 727 bini (yüzde 39’u) toplu iş sözleşmesi kapsamında değil. Toplu iş sözleşmesinden yararlanan üye sayısı 1 milyon 132 bin. 727 bin işçi sendika üyesi olduğu halde toplu iş sözleşmesinden yararlanamıyor.

TÜRKİYE OECD SONUNCUSU

AB ülkelerinde TİS kapsamı genellikle yüzde 50’nin üzerinde. Toplu iş sözleşmesi kapsamı Avusturya’da yüzde 98, Belçika’da yüzde 96, Yunanistan ve İsveç’te yüzde 90. TİS kapsamının en düşük olduğu ülkeler yüzde 12,5 ile Meksika, yüzde 12 ile ABD, yüzde 11,8 ile Kore, yüzde 7,1 ile Litvanya ve yüzde 7 ile Türkiye.

DAĞILIMDA BÜYÜK BİR DENGESİZLİK

2013 ve 2019 arasında sendika üyeliğinde 857 binlik artış yaşandı. 857 bin işçinin 517 bini Hak-İş’e, 266 bini Türk-İş’e, 71 bini DİSK’e bağlı sendikalara üye oldu. Raporda, “Bu tablo Hak-İş’in kamu taşeron işçilerinin ve kamu işçilerinin sendikalaşması sırasında siyasal iktidar tarafından korunup kollandığını göstermektedir” denildi.

İŞ KOLLARINA GÖRE SENDİKALAŞMA

İnşaat, turizm ve büro iş kolu en düşük sendikalaşma oranına sahip iş kolları. 2018’de en fazla iş cinayetlerinin yaşandığı inşaat iş kolunda ise sendikasızlaşma devam ediyor. En fazla sendikalaşma oranına sahip ilk üç iş kolu, genel işler, savunma ve güvenlik, banka, finans ve sigorta.

İŞ KOLLARINA GÖRE TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ KAPSAMI

Toplu iş sözleşmesi kapsamının en düşük olduğu ilk üç iş kolu sırasıyla turizm (yüzde 1,6), büro (yüzde 2,6) ve inşaat (yüzde 2,8). Turizm iş kolunda işçilerin yüzde 98,4’ü, büro ve ticaret, eğitim iş kolunda işçilerin yüzde 97,4’ü ve inşaat iş kolunda işçilerin yüzde 97,2’si toplu iş sözleşmesi kapsamı dışında. Sağlık, sosyal hizmetler, gazetecilik, tekstil iş kolları da toplu iş sözleşmesi kapsamının düşük olduğu iş kolları. TİS kapsamının en yüksek olduğu iş kolları ise banka ve finans, enerji ve genel işler kolları.

KADINLAR ERKEKLERE GÖRE DAHA AZ SENDİKALI

Kadınların sendikalaşma oranı kayıt dışı işçiler dahil yüzde 6,7’ye düştü. Toplam işçilerin yüzde 27,6’sı kadınlardan oluşurken, kadın sendika üyeleri toplam sendika üyelerinin yalnızca yüzde 19’unu oluşturuyor. Toplam işçilerin yüzde 72,4’ünün erkek olmasına karşılık toplam sendika üyelerinin yüzde 81’i erkeklerden oluşuyor.

4 BUÇUK MİLYON KADIN KAYIT DIŞI ÇALIŞIYOR

İstanbul Bilgi Üniversitesinin düzenlediği ‘Kadın Girişimciler Paneli’ne videoyla mesaj gönderen Optimist Yayın Grubu Genel Müdürü ve Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) Başkanı Sanem Oktar, “Türkiye’de çalışabilir kadın nüfusu 29 milyon ve sadece 9 milyon kadın iş hayatında. Bu sayının yarısından fazlası kayıt dışı işlerde, sosyal güvencesi olmadan çalışıyor. Çalışabilir nüfus oranımız ise yüzde 29. Bu rakam gelişmiş ülkelerde yüzde 58 seviyesinde. Dünyada 144 ülke arasında Türkiye sondan beşinci sırada” dedi.

YHK TARAFINDAN BAĞITLANAN TİS’LERDE PATLAMA

Kamu taşeron işçilerinin sendikalaşmasından sonra artış gösteren Yüksek Hakem Kurulu tarafından bağıtlanan toplusözleşmeler giderek artıyor. Kamu işveren sendikalarının kamu taşeron işçilerinin toplu pazarlıklarını yürütmekten kaçınması nedeniyle bu uyuşmazlıklar Yüksek Hakem Kurulu tarafından sonuçlandırıldı. 2011’de sadece 27 bin, 2012’de 20 bin, 2013’te 41 bin, 2014’te 14 bin ve 2015’te 35 bin işçiyi kapsayan toplu iş sözleşmelerini bağıtlayan Yüksek Hakem Kurulu 2016’da büyük bir sıçramayla 182 bin, 2017’de ise 287 bin işçinin toplu iş sözleşmesini bağıtladı.

GREVLER DİBE VURDU

1984-1995 arasında yıllık ortalama greve katılan işçi sayısı 60 bin civarında iken, bu sayı 1995-2000 yılları arasında 9 bin civarına, 2000’li yıllarda ise 5 bin civarına geriledi. 2003 yılından itibaren ise grevi ertelenen (yasaklanan) işçi sayısı 193 bin oldu. (İŞÇİ SENDİKA SERVİSİ)