'İran yeraltı sinemasının amacı ülkedeki gerçekliği yansıtmak'

Murat KUSEYRİ 
Stockholm 

Film çekimleri yapmak için İsveç’e gelen Moslem Mansouri, İran yeraltı sinemasının çalışmaları hakkında açıklamalarda bulundu. Mansouri, İran’da sanat ve kültür üzerindeki baskılardan dolayı sanatçı ve yönetmenlerin gerçekleri yansıtan eserler veremediklerini için 2004 yılında yeraltı sinemasını kurduklarını söyledi.

Yeraltı sinemasının kurulmasından sonra İran’da üniversitelerde okuyan pek çok öğrencinin kendisiyle ilişki kurduğunu ve film çekmek için yardım istediklerini belirten Mansouri, rejim tarafından belirlenen bir kaç öğrencinin izin almadan film çektikleri suçlamasıyla tutuklandığını dile getirdi.

‘SİNEMA REJİMİN DENETİMİNDE’

Günümüzde İran yeraltı sineması bünyesinde ABD’nin yanı sıra Avrupa ve İran’da film yapan yönetmenler olduğunu söyleyen Mansouri, “İran’da sinema rejimin denetiminde. İranlı bazı yönetmenlerinin filmlerinin Batılı ülkelerde yapılan festivallerde gösterilmesi İran rejimi ile Avrupa ülkeleri arasındaki uzlaşmanın bir sonucu. İran Hükümeti’nin onayı olmadan bu filmler festivallere katılamaz” dedi.

40 yıldır Avrupa Birliği ve ABD’nin İran’ı düşman olarak gördüğünü, insan hakları ve ifade özgürlüğü ihlallerini eleştirdiğini söyleyen Mansouri, “Dıştan görüldüğünde bu böyle. Ama gerçekte ekonomik ve kültürel ilişkileri sürüyor. Bunların düşmanlığı gerçek bir düşmanlık değil. Bu nedenle de İran filmlerine festivallerde ödül veriyorlar. Filmlerin rejimden bağımsız olduğunu öne sürüyorlar ama gerçekte hükümetin izni olmadan bu filmlerin festivallere katılamayacağını çok iyi biliyorlar” şeklinde konuştu.

CANNES’E KATILMAYI REDDETTİ

Mansouri, 2004 yılında Cannes Film Festivali’nden “Yargılama” filminin gösterilmesi için teklif aldığını ancak kendi filminin yeraltı sineması olduğunu belirtmeyi kabul etmemeleri ve aynı festivalde İran rejimini meşrulaştıran bir filmi göstermelerini protesto etmek için daveti reddettiğini söyledi.

“Yargılama” filminin ABD’de 2003 yılında Tribeca Film Festival’de ödüle layık görüldüğünü ve ödülü Michael Moore’un elinden aldığını söyleyen Mansouri, filmin ortaya çıkış öyküsünü “İran’da bir köyde köylüler, toprağı işlemelerini ve çalışmalarını çekerek bir film yapmış. Daha sonra çektikleri filmi seyretmişler. Rejimin film çekiminden haberi olduktan sonra filmi çeken ve filmde görünen köylülerin hepsini izin almadan film çektikleri ve çekimde yer aldıkları için tutuklamış. Bir süre sonra da serbest bırakmış” ifadeleriyle özetledi. Kendisinin olaydan haberi olmasından sonra İran’a giderek köylülerle görüştüğünü, anlatımlarını ve başlarından geçenleri “Yargılama” adıyla belgeselleştirdiğini söyledi.

‘ABD’Lİ KURUMLARDAN YARDIM ALMADIK’

Mansouri, film çalışmaları için ABD’deki kurumların maddi yardım alıp almadıkları sorusunu “Bu güne kadar hiç bir kurumdan tek bir dolar almadık” diyerek yanıtladı. ABD’li kurumların İran’da hem ılımlı hem de radikal dincileri eleştiren ve teşhir eden filmlere destek vermediğini söyleyen Mansouri, “ABD’de İran’ın inşa ettiği camiler var. ABD’li kurumlar bu camilerle yakın ilişkide olan ve kendilerini reformcu olarak tanımlayan yazar, gazeteci, sanatçı ve yönetmenlere destek veriyor. BBC ve Amerika’nın Sesi gibi medya kuruluşları da kendilerini reformcu olarak adlandıran bu kişilerle söyleşiler yapmayı tercih ediyor” dedi.

HES’LERİ ANLATAN BELGESEL ÇEKTİ

Mansouri, yeraltı sineması yönetmenlerinden birinin son olarak İran’ın güneyinde Arapların yaşadığı bölgede susuzluğu ve Hazar Denizi’nde tuzluluğun artmasını konu alan bir film yaptığını söyledi. Hidroelektrik Santraller (HES) yapılmasının yol açtığı olumsuz sonuçları konu alan filmin ABD’de çevrecilerden büyük ilgi gördüğünü söyleyen Mansouri, “Bu santrallerin kurulduğu yerlerde düşük yapan kadınların ve kansere yakalananların sayısında belirgin bir artış oldu” dedi. Mansouri, son yıllarda İran’da çocuk kaçırılması ve ticaretinin artmasının HES’lerle bağlantısı olduğuna ve düşük yapan kadınların sayısının arttığına ve çocuk sahibi olamayan ailelerin çocuk satın almaya yöneldiklerine dikkat çekti.

MOSLEM MANSOURİ KİMDİR?

Moslem Mansouri, 1964 yılında İran'da doğdu. 1981 yılında rejim karşıtı eylemlere katıldığı suçlamasıyla tutuklandı ve 2 yıl cezaevinde yattı. 1991 yılında İran’da bir sanat dergisinde sanat ve film eleştirmeni olarak çalışmaya başladı. Aynı yıl “Sinema ve Edebiyat” kitabını yazdı. İlk filmi “Close Up Long Shot” 1996 İtalya’da Turin Film Festivali, 1997 yılında Portekiz’de Lizbon Film Festivali'nde ödüller aldı.

'Yargılama' filmi 2003 yılında New York’ta düzenlenen Tribeca Film Festival’de, 2004 yılında Rusya’da düzenlenen festivalde ödüllere layık görüldü. 2005 yılında ünlü İranlı öykü yazarı Ahmad Mahmood’un yaşam ve eserlerini konu alan kitabı yayımlandı. 1999 yıldan beri ABD’de yaşayan Mansouri’nin “Close Up Long Shot”, “Ahmad Shamlou: Master Poet of Liberty”, “Trial”, “Life Forbidden”, “Earth Without Sex”, “Multitude”, “Child for Sale” ve “Exile in Homeland” adlı filmleri bulunuyor.