ABD’nin 12 Eylül belgeleri yayınlandı: Askeri liderleri iyi tanıyoruz

12 Eylül 1980 askeri darbesi sırasında ABD'nin Ankara Büyükelçisi olan James Spain’in, ABD’ye gönderdiği gizli ibareli diplomatik mektup yayınlandı. Büyükelçi Spain, notta darbeyi yapan askeri liderleri iyi tanıdıklarını, Türkiye'nin gerek dış politika gerekse de savunma politikalarının değişeceği yönünde endişe yaratacak bir neden olmadığını söylüyor.

BBC Türkçe, ABD tarafından ‘iyi çocuklar’ diye hitap edilen 12 Eylül darbecileri ile ilgili yazışmalarını İrem Köker imzalı haber ile yayınladı. BBC, belgeleri üç gün boyunca yayınlayacaklarını duyurdu.

ABD Dışişleri Bakanlığı belgelerine 2011 yılında Bilgi Edinme Yasası kapsamında yapılan bir başvuru üzerine ulaşıldı. 12 Eylül 1980 ile 5 Kasım 1980 tarihleri arasında gönderilmiş ‘gizli’, ‘özel’ ve ‘tasnif dışı’ ibareli 10 adet yazışmanın ilkinin tarihi 12 Eylül 1980.

'ASKERİ LİDERLERİN TAMAMINI İYİ TANIYORUZ'

"Ordunun (yönetime) el koymasının ardından ABD-Türkiye ilişkileri" başlıklı yazışmada Spain, darbenin hemen ertesinde şu değerlendirmeleri yapıyor:

"Mevcut askeri liderlerin tamamını iyi tanıyoruz ve özellikle de NATO üyeliği başta olmak üzere Türkiye'nin güvenlik ya da dış politikasında değişim yaşanacağı yönünde bir endişe taşımamıza da gerek yok.”

“Buradaki esas mesele, bu çıkarları etkin ve hızlı bir şekilde yeniden tesis edilen demokratik ortamda da korumak olacak. Ancak bunun olmayacağına inanmak için de herhangi bir neden bulunmuyor.”

"Bu ilk günlerde daha da önemli olan ise bizim kamuoyu önündeki tutumumuz. ABD devleti adına konuşan sözcülere, durumu yakından takip ettiklerini söylemelerini ve yorumlarını Türkiye'nin NATO üyeliği gibi dış politika yaklaşımlarında herhangi bir değişim görmeyi beklemedikleri yönündeki ifadelerle sınırlı tutmalarını öneriyoruz."

Büyükelçi Spain'in kaleme aldığı yazışmanın askeri liderlerle ilgili değerlendirmeleri içeren paragrafının başlangıç kısmının ise belgelerin gizliliği kaldırılmadan önce ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından metinden çıkartıldığı görülüyor.

'SAVUNMA VE EKONOMİK İŞBİRLİĞİ SÜRECEK'

Spain'in darbe günü gönderdiği yazıda, Türkiye'de ordunun yönetime el koymasının diğer birçok demokratik ülkenin aksine "daha köklü ve daha kabul edilir" bir durum olduğu ifade ediliyor.

"Hükümetlerle değil, devletlerle ilişki kurma temeline dayanan olağan politikamıza uygun olarak, bu durumda (askeri yönetimi) tanıma gibi bir sorunun ortaya çıkmadığını düşünüyorum.

"Bunun ötesinde, mevcut durumla ilgili ABD'nin iki önemli ulusal çıkarı söz konusu. Bunlardan ilki Türkiye'nin uzun vadede demokratik bir ülke olarak korunması. Diğeri de savunma ve ekonomik işbirliği anlaşmasının uygulanmaya devam etmesi de dahil olmak üzere güvenlik alanındaki ilişkilerimizin sürmesi."

Belgede ayrıca, darbeyle indirilen yöneticilere ve dönemin siyasi parti liderlerine de değinildi. “Demirel, Ecevit, Erbakan ve muhtemelen Türkeş'in gözaltına alınmaları konusunda tutumumuzun ne olması gerektiğine dair tavsiyede bulunmadan önce birkaç gün beklemek istiyorum.”

‘ABD ÇIKARLARIYLA İLGİLİ TEMASLAR RAHATLATICI’

Haberde darbe döneminde Ankara'da görevli diplomatlardan Daniel Newberry'nin yazışmalarına da yer veriliyor. 36 yıl süren diplomasi kariyerinde Türkiye'ye dört defa atanan, Ankara, Adana ve İstanbul'da görev yapan Newbery'nin yazışmalarında darbecilerle yürütülen temasların rahatlatıcı olduğu ifade ediliyor.

Yazışmada, yeni yönetimde devamlılığı olacak olan iki konunun ekonomik sistem ve dış ilişkiler olduğu belirtiliyor. Askeri liderlerin 1980 yılının başlarında başlatılan ekonomik reform programını sürdürmeye kararlı oldukları vurgulanıyor. Newberry, dış politika konusunda "değişimin az olmasını ya da hiç olmamasını" beklediklerini dile getiriyor ve daha önce Spain'in yazışmasında da adı geçen Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri İlter Türkmen ile temasta olduklarını belirtiyor. Yazışmada, "Büyükelçi'nin Türkmen ile kurduğu temaslar yapıcı ve ABD'nin çıkarları ile savunma alanındaki karşılıklı olağan işbirliğinin devamına yönelik rahatlatıcı oldu" ifadeleri kullanılıyor. (HABER MERKEZİ)

'12 Eylül'den 38 yıl sonra: Sıkıyönetim bildirilerinden kararnamelere