Tarihi hamamda iş makinesi ile restorasyon çalışması

Metehan UD
İzmir

Konak Belediyesi tarafından restore edilen Basmane'deki tarihi hamamın çalışmaları sırasında beton kırıcı iş makinesi kullanılırken Tarihçi Yazar Orhan Beşikçi, iş makinelerinin tercih edilmesinin hamama zarar verebileceğine dikkat çekti.

Uzun yıllar, boyunca odun kömür deposu, ardından da manav olarak kullanılan Basmane Anafartalar Caddesi’ndeki Kıllıoğlu Hacı İbrahim Vakfı Hamamı'nın tekrar kente kazandırılması için Konak Belediyesi yakın zamanda çalışma başlattı ancak çalışmanın şekli endişelere yol açtı. Klasik Osmanlı mimarisiyle moloz taş ve tuğladan yapılmış olan hamamın yüzeyinde bulunan beton kaplamanın temizlenmesi için beton kırıcı iş makinesi tercih edildi.

Kazı çalışmalarına tanıklık eden Tarihçi Yazar Orhan Beşikçi, Evrensel’e yaptığı açıklamada iş makinesinin delicisinin ve paletli ayaklarının betonun altında bulunan mermer zemin döşemelerine ve onunda altında bulunan hamam suyunu dağıtan toprak künklere, hamamın yapısına, hatta yakınında bulunan tarihi yapılara zarar verebileceğini belirtti. Çalışmaların denetimli serbest el kazısı ile yapılması gerektiğini ifade eden Beşikçi, konuyu Kültür Varlıklarını Koruma Müdürlüğüne ve İzmir Vakıflar ve Müze Müdürlüğüne taşıyacağını söyledi.

'EL KAZISI İLE YAPILMALI'

Daha öncesinde de bölgedeki Şeyh Bedrettin Dergahı’nda ve Fettah Camisi gibi tarihi eserlerde de iş makinesi ile yapılan çalışmaların yapıya zarar verdiği konusunda uyarıda bulunduklarını hatırlatan Beşikçi "Yıllardan beri bu bölgede korunması ve yaşatılması için çaba sarf ettiğimiz yapılar arasında Kıllıoğlu Hacı İbrahim Hamamı da bulunuyor. Tesadüfen önünden geçerken iş makinesi ile yapılan çalışmayı fark ettim ve zarar verebileceğini söyledim. Uyarıdan sonra çalışmalar devam etti. Dediğimiz gibi kaldırılan beton yapının altından mermer döşeme çıktı. Yerinde inceleme yapamadığımız için bu makinenin zarar verip vermediğini bilemiyoruz ama mermerin üzerinde çeşitli izler görünüyor. Belki bir iki gün geç olurdu ama el kazısı ile dikkatli davranarak beton kitle kaldırılabilirdi. Ayrıca hamamın kent kültürüne ne şekilde kazandırılacağına dair tek bir açıklama yok. Müze mi olacak, kültür merkezi mi olacak yoksa kafeterya mı olacak, bilmiyoruz” dedi.

Beşikçi, Konak Belediyesine cevaplaması için “Yaptığınız iş restorasyon kurallarına uygun mu? İş makinesini sokarak tarihi yapıya zarar verdiniz mi?​” sorularını yönlendirdi.

KILLIOĞLU HACI İBRAHİM HAMAMI'NIN TARİHİ

İzmir’in tarihi semtlerinden Tilkilik’teki Anafartalar Caddesi üzerinde yer alan ve klasik Osmanlı mimarisi plan düzeninde inşa edilmiş olan 300 yıllık Kıllıoğlu Hacı İbrahim Vakfı Hamamı, 1960'lı yıllara kadar aktif olarak kullanılıyordu. Yangın nedeniyle tarihi hamam kullanılamaz hale gelen hamam, uzunca süre odun kömür deposu ardından da manav olarak kullanıldı. Hamam son olarak Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından Konak Belediyesi'ne 17 yıllığına kiralandı. Klasik Osmanlı mimarisiyle moloz taş ve tuğladan yapılmış ve soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşan tarihi hamamın üzeri sekizgen kasnaklı bir kubbeyle örtülü. Günümüze ancak ‘sıcaklık’ bölümü ile bazı duvar kalıntıları ulaşan hamamın yakınlarında Hatuniye Camii, Dönertaş Sebili, Basmane Polis Karakolu gibi önemli dönem yapıları bulunuyor.

Konuyla ilgili yazılı açıklama yapan Konak Belediyesi çalışmaların İzmir Müze Müdürlüğü'nün denetiminde ilerlediğini belirtti. Açıklamada "Hamam girişinde sıcaklık, ılıklık ve soyunmalık bölümlerinde ne zaman döküldüğü belli olmayan kalın bir beton katmanı bulunmakta olup; elle kazılması mümkün olmadığından görevli uzman personellerin kararıyla ve onların denetiminde, hamamın ılıklık bölümünde küçük bir alanda yumuşak katmana ulaşıncaya kadar mini kırıcı ile zemindeki beton kırılarak esas çalışma kotuna ulaşılmıştır. Devamında elle yapılan kazıda mermer zemine rastlanmıştır. Çalışmanın aynı şekilde ve genişletilerek yapının tüm izlerinin tespiti amacıyla ilgili kurum izni ve uzmanlar gözetiminde -sadece beton zeminin mini kırıcı kullanılarak kaldırılması işlemi- zaman zaman yapılabilecektir.

Hamamın su deposu olduğu düşünülen bölümündeki dış duvar temeli ortaya çıkarılmıştır. Aynı alanda yer alan tonoz izinden itibaren temel izi araştırılacak ve bu nedenle alanın tamamında araştırma kazısı bir süre daha devam edecektir. Sonuç olarak 07.08.2018 tarihi itibari ile araştırma kazıları devam etmekte olup; kazı bitiminde uzmanların hazırlayacağı rapor doğrultusunda, gerekiyorsa restorasyon projesi revize edilerek kurula sunulacaktır" denildi.