13 Mart 2018 00:14

Dünya dönüyorsa biz bunu neden fark edemiyoruz?

Dünya, saatte yaklaşık 1610 kilometre hızla dönüyor. Peki insanlar dünyanın dönüşünü neden fark edemiyor?

Paylaş

Tebrikler: Şu anda hiç uğraşmadan saatte yaklaşık 1610 kilometre hızla dönüyorsunuz. Dünya, her gün tam bir turu tamamlayabilmek için bu hızla dönmek zorunda. Peki biz bunu neden fark edemiyoruz? Dünyanın hızından daha yavaş olan atlı karıncaya bindiğimizde bile midemiz bulanır dünyanın dönüşünü neden fark edemiyoruz?

BÜTÜN MESELE NEREDEN BAKTIĞINDA

Dünya dönerken döndüğünüzü hissetmemenizin sebebi trendeyken hareket halinde olduğunuzu anlamamanızla aynı sebepten kaynaklanıyor. Dünya ve trendeki durum fizikçilerin “referans sistemi” dediği durumla açıklanır. Referans sistemi, bakış açısı ile benzerdir. Trende duran kişinin bir bakış açısı vardır -bir referans sistemi- ve istasyonda duran kişinin başka bir bakış açısı vardır.

UZAYIN REFERANS SİSTEMİNDEN BAKSAYDIK DÖNÜŞÜ GÖREBİLİRDİK

Eğer istasyonda duruyorsanız, tren hareket ederken, istasyon yüzeyinin sabit durduğunu görürsünüz. Ama trenin içindeyseniz, Dünya hareket ederken kendinizi sabit duruyormuş gibi hissedersiniz. Aslında trenin içindeyken Dünya, istasyonda dururken tren hareket ediyor.

Aynı şey Dünya ve uzay için de geçerlidir fakat daha büyük ölçülerde gerçekleşir. Dünya referans sistemi içinde döndüğümüzü söyleyemeyiz. Fakat Dünya’ya uzayın referans sisteminden bakıyor olsaydık dönüşü hemen görebilecektik.

Ve bir trende oturan yolcuların saçlarındaki rüzgar gibi, ne kadar hızlı hareket ettiğimizi fark etmemizi sağlayacak bir ipucumuz yok. Trenin içindeki hava (Ve gezegenimizi çevreleyen atmosfer), bizimle aynı hızda hareket ediyor.

DÜNYA HİÇ YAVAŞLAMIYOR YA DA HIZLANMIYOR

Bir tren ve dünya arasında önemli bir fark vardır. Bir tren yavaşladığında veya hızlandığında, ortaya çıkan gücü bedenimizde hissedebiliriz. Bu, temel bir fizik yasasından kaynaklanır: kuvvet = kütle * ivme. Vücudunuz bir kütledir ve ivme sıfır olduğunda -tren sabit bir hızla hareket ettiğinde- vücudunuzda hiçbir kuvvet yoktur. Bunu hissedemezsiniz. Ancak trenin hızı değiştiğinde, bir güç oluşur (Ve eğer ayağa kalkarsanız, sizi devirmeyi başarabilir).

Trenlerin çoğu sabit hızla hareket etmediğinden sık sık hareket halinde olduğumuzu söyleyebiliriz. Dünya hiç yavaşlamıyor ya da hızlanmıyor. Ama öyle olsaydı biz hissederdik! Bu, yavaşlayan bir trene bindiğimizde hissedeceğimiz şeyle aynı olurdu.

Neyse ki gezegenimiz, bir tren gibi aniden yavaşlayıp hızlanmıyor, yani biz hiçbir zaman hareket ettiğimizi hissetmeyeceğiz.

GÜNEŞ’İN BAKIŞ AÇISINDAN HALKALARDA DÖNÜYORUZ

Tüm bunlar Dünya’nın döndüğünü yeryüzünde bulunurken gözlemleyemeyeceğimiz anlamına gelmiyor. Güneş ve Ay, bizim dönüş yönümüzden dolayı doğudan doğuyor ve batıdan batıyor. Eğer gece gökyüzüne sabitlenmiş bir video çekerseniz, yıldızların hareketini gözlemleyebilirsiniz. Bizim referans sistemimize göre, bu nesneler bizi geçiyor gibi görünür. Unutmayın: Bu sadece bizim nasıl gördüğümüz. Güneş’in bakış açısından hepimiz halkalarda dönüyoruz.

popsci.com’dan çeviren Selen ADIGÜZEL

ÖNCEKİ HABER

Mahalle: İçe dönük, dışa kapalı

SONRAKİ HABER

Bir muhrec* hakimin portresi: Zeynep Mercan