Diljen Ronî: Meşhur olanı değil, bende etki yaratanı okudum

Şerif KARATAŞ
İstanbul

Kürtçe müzik yapan Diljen Ronî, bu kez Klasîkên Kurdî (Kürtçe klasik) ezgileri derlediği Çile albümüyle müzikseverlerin karşısına çıktı. Ronî’nin üçüncü albümü Çile, Kürtçe ilk dijital albüm olma özelliğini taşıyor. Albüm, yayınladığı mevsimden dolayı adını Kürtçe’de ‘kış’ anlamına  gelen “Çile”den aldı. Ronî, daha önce sırasıyla Çend Gotinên Evînê (Aşka Dair Birkaç Söz) ve Du Demsal (İki Mevsim) isimli albümleri çıkarmıştı.

İLK KEZ ZAZACA ŞARKI SESLENDİRDİ

Diljen Ronî ile son albümü Çile üzerine sohbet ettik. Ronî, çocukluğundan bu yana dinlediği ve zaman zaman söylediği klasik şarkıları albüme taşıma isteğiyle bu projenin ortayı çıktığını ifade etti. Albümde Dayê Dayê şarkısı dışında kalanlar ağırlıklı olarak aşk şarkılarından oluşuyor. Diljen Roni, dinleyicisinden gelen “Zazaca şarkı okuması” yönündeki taleplerden dolayı albümde ilk kez Zazaca şarkı olan Daye Daye’yi seslendirdiğini söyledi. “En meşhur olanı değil, bende etki yaratan şarkıları okudum.” diyen Ronî, albümde Ay Dil Dilo Lo, Dayê Dayê, Dil Kuştiyê, Dîlberam Dîlber, Dilo Ez Bimrim, Gulîzar ve Te Ez Kalkirim eserlerini kendi müzikal formlarıyla yorumladı.

ÇILE, KÜRTÇE İLK DİJİTAL ALBÜM

Günümüz teknolojisiyle CD albümü çıkarmanın artık gereksizleştiğini düşünen Ronî, “Çünkü, baskı bir etiketten öteye gitmiyor. Kom Müziğe ilk gittiğimde, albümü dijital basmak istediğimi söyledim. Onlar da bunu olumlu karşıladılar.  Çile, Kürtçe ilk dijital albüm oldu. İlkler bizim olsun” dedi.  Son dönemlerde internet üzerinde beli başlı sitelerin yaptığı uygulamalarla korsan yayının önüne geçildiğini anlatan Ronî, sanatçıya cüzi de olsa telif ödemek zorunda olduklarını belirtti ve bunu olumlu gördüğünü söyledi.

‘DENİZE BAKINCA HİS OLARAK OKUYAMIYORUM’

Ronî, öğrencilik dönemi dahil olmak üzere yaşamının büyük çoğunluğunu bölgede geçirdi. Birkaç yıldır ise yaşamını İstanbul’da devam ettiriyor. Ronî, coğrafya değişikliğinin müzikal çalışmalarına etkisine ilişkin “Yeni bir albüm yaptım. Modern bir albüm, o albümü dinlediğiniz zaman, İstanbul’un etkisini görebilirsiniz. Cizre’deyken gözümü açtığım zaman, her şey Kürtçe... İstanbul’a bakınca öyle mi? Değil. Denize bakınca “Ay dil dilo” şarkısını his olarak okuyamıyorum. Daha farklı bir duygu ve hisse kapılıyorsun. Tabi bu iyi, bu kötü anlamında söylemiyorum. Coğrafyanın bir insanın duygusuna, düşüncesine ve müziğine olan etkisinden bahsediyorum. İkisi de güzel şey.” 

DENGBEJLER ÖNEMLİ

Dengbejlerin Kürt kültürüne olan katkılarına vurgu yapan Diljen Ronî, yapılan yanlışlara, kavram kargaşasına dikkat çekerek, “Biz Kürt müziği yapmıyoruz. Biz dünyanın kabul ettiği bir tarzı kendi ana dilimizde okuyoruz. Bu kavramın iyi oturması lazım.” dedi. Ronî, bunun için hem Kürtçe müzik yapanlara hem de Kürtçe müzik dinleyicilerine önemli görev ve sorumluluklar düştüğünü ifade etti.

OHAL DUBLE ALBÜM YAPTIRDI!

Diljen Ronî, sohbetimiz sırasında alternatif ve Kürtçe müzik yapan sanatçıların karşılaştıkları zorluklardan bahsetti. Özellikle OHAL döneminde çıkan KHK’lerle ülkenin yönetildiğini aktaran Ronî, bu nedenlerle dinleyicilerle buluşmakta zorluk çektiklerini belirtti. Ronî, bölgedeki belediyelere atanan kayyımları hatırlatarak şunları ifade etti: “Diyarbakır’ın ortasında bazı mekanlarda yer bulamıyoruz. Mekan sahipleri ‘Kürtçe söylüyoruz’ diye yer vermiyorlar. O mekanlar bizim kültürümüz üzerinden milyonlarca lira para kazanan mekanlar. Onun dışında korku da var. Merak ettim, şarkılarımın dinlenme oranına baktım. Çözüm sürecinde patlama yapmış. İki-üç kat. Çözüm sürecinin bitmesinden sonra büyük bir düşüş olmuş. Eminim bu sadece benimle alakalı değil. Kürtçe müziğin yaşadığı bir sorun. İnsanlar dinlediği müziği sosyal paylaşım sitelerinde paylaşmaya korkar hale gelmiş. Çok sayıda kanalımız vardı. Onlar kapatıldı. İnternet siteleri, gazeteler kapatıldı. Bu yaşananlar bizlere büyük darbeler vurdu.”  

Bütün baskıya karşın bu sürecin Kürtçe müziğe yeni bir soluk getirebileceğini söyleyen Ronî “Belki bir albüm yapacaktık. Ama iki albüm yaptım. OHAL bende duble albüm yaptı” dedi.