Finlandiya’da sıfır sözleşme sınırsız sömürü

Murat KUSEYRİ
Stockholm

Finlandiya’da hükümet işyerlerindeki ‘sıfır saat sözleşmeleri’nde değişiklikler içeren yasa tasarını parlamentoya sunarken tasarının soruna çözüm getiremeyeceğini söyleyen sendikalar, uygulamanın tamamen yasaklanması için kampanya başlattı.

“Sıfır saat sözleşme’ patronlara ihtiyaç duydukları takdirde emekçileri haftada 0 ila 40 saat arasında çalıştırma imkanını tanıyor. Bu sözleşmelerin metninde “çalışma saati ve ücret” belirtilmiyor.

SIFIR SAAT SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Finlandiya’daki mevcut durumda patronların istedikleri sayıdaki emekçiyle sıfır saat sözleşmesi imzalama hakları var. Patron istediğinde emekçilere telefon edilerek işyerine gelmeleri ve çalışmalarını istiyor. Patronların bu tür sözleşme imzaladıkları emekçilere iş verme zorunluluğu yok. Aynı şekilde sıfır sözleşmeyi kabul eden emekçilerin de patronun çağrısına uymama hakları var.

Ancak çalışmaya çağrılar emekçiler, işi kabul etmezlerse gelecekte iş alamama veya daha az iş teklifi alma kaygısıyla patronların her önerisini kabul etmek zorunda kalıyorlar. İşveren, emekçilere sadece çalıştığı saatler için ödeme yapıyor. Emeklilik, tatil ve hastalık izni ödemesi yapmak zorunda kalmıyor. Böylelikle işgücü maliyetini düşürme şansını elde ediyor.

TEPKİLER ÜZERİNE REFORM GİRİŞİMİ

Sendikalar ise uzun süreden beri sıfır sözleşmenin patronlara emekçileri sınırsız sömürme olanağı tanındığını belirterek uygulamaya karşı çıkıyorlardı.

Finlandiya hükümeti, sendikalardan gelen tepkiler sonucu yasada çalışanlar lehine değişiklikler yapmak için çalışma bakanlığı başkanlığında, sendika ve işveren temsilcilerinin de yer aldığı bir komisyon kurdu.

Komisyon üyeleri uzlaşma sağlayamadı ancak buna rağmen çalışma bakanı tasarıyı parlamentoya sundu. Tasarı sadece, “sürekli işgücü ihtiyacı olduğu tespit edilen” işverenlerin sıfır sözleşmeyle elaman istihdam etmesini yasaklıyor.

Patronlar bu tür sözleşmelerle ilgili en ufak değişikliğe dahi karşı çıkıyor ve mevcut uygulamanın sürdürülmesini istiyor. Sendikalar ise, parlamentoya sunulan taslağın çözüm getiremeyeceğini belirterek sıfır sözleşmelerin tamamıyla yasaklanmasını istiyor.

EMEKÇİLER İÇİN ‘BAŞKA BİR ALTERNATİF YOK’

Hizmet İşçileri Fedarasyonu PAM’ın geçtiğimiz yılın ortalarında yaptığı bir araştırmanın sonuçları sıfır sözleşmeyle istihdam edilen her üç kişiden birinin haftada 10 saatten daha az iş alabildiğini gösterdi.

Araştırmaya katılanlardan yüzde 75’i başka bir alternatifleri olmadığı için çalışmak zorunda kaldıklarını ve uygulamadan memnun olmadıklarını söyledi.

Bu kişilerin yüzde 27’si işverenin çalışma davetini reddetme hakları olmadığını söylerken, yüzde 31’de ancak çok önemli bir gerekçeleri olması durumunda işverenin çalışma isteğini geri çevirebileceklerini belirtti.

SIFIR SÖZLEŞME RUH SAĞLIĞINI BOZUYOR

Belirsiz çalışma saatlerinin gençlerin ruh sağlığını olumsuz etkilediğini söyleyen psikolog ve psikiyatistler de sıfır sözleşmelere karşı çıkıyorlar.

Ruh Sağlığı Derneği Başkanı Kirstian Wahlbeck, tıpkı işsizlik gibi sıfır sözleşmenin de düşük gelir elde eden ve çalışma saatleri belirsiz olan emekçilerin ruh sağlıklarını bozduğunu açıkladı.

EN ÇOK GENÇLER VE KADINLAR KULLANILIYOR  

İşverenler, özellikle gençler ve kadınları sıfır sözleşmeyi dayanak yaparak hizmet ve sanayi sektörlerinde ucuz işgücü olarak kullanıyorlar. Bu sözleşmeyi imzalayanlar her an işe başlamaya hazır durumda olmak zorunda. Birkaç saat çalışabilmek için patrondan gelecek telefonu beklemekle günlerini geçiriyor.

Finlandiiya Resmi İstatistik Enstitüsü tarafından yayımlanan en son rapor, 83 bin kişinin sıfır sözleşme kapsamında olduğunu gösteriyor. Bu sözleşmeyle çalıştırılanların yüzde 57’si kadın, yüzde 60’ı da 30 yaşın altındaki gençler. Alışveriş merkezlerinde 15 bin, sağlık ve bakım sektöründe 11 bin, otel ve restoran sekrtöründe 10 bin kişi bu sözleşmeler kapsamında istihdam ediliyor.

YASAKLANMASI İÇİN KAMPANYA BAŞLATILDI

Metal sendikasının gençlik örgütü de bu tür sözleşmelerin yasaklanması için “Operasyon Sürekli İş” parolasıyla imza kampanyası başlattı. Parlamentonun gündemine gelebilmesi için öneriyi en az 50 bin kişinin imzalaması gerekiyor. Diğer sendikalar tarafından desteklenen kampanyaya şimdiye kadar 20 bin kişi katıldı.