Hükümet tütün şirketlerinin ‘reji kolculuğunu’ mu yapacak?

Derya DURSUN
Cem GÜL
İstanbul

CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal, hükümetin vergi artışıyla gündeme gelen torba yasayla tütün üretimini kısıtlamasına  tepki gösterdi. Getirilmek istenen düzenlemeyi, Osmanlı İmparatorluğu döneminde kurulan ve tütün üretimi ve satışını Fransızlara veren Reji İdaresi’ne benzeten Sarıbal, AKP Hükümetinin çok uluslu tütün şirketlerinin Reji kolculuğunu yapacağını vurguladı. 

1881 yılında kurulan Reji İdaresi’nin üreticiden tütünü çok ucuza alıp, çok pahalıya sattığını, kaçak tütünü önlemek için kurduğu silahlı örgütlü binlerce üreticiyi öldürdüğünü hatırlatan Sarıbal,tütün üretiminin kısıtlanmasının binlerce tütün üreticisini mağdur edeceğini dile getirdi. 
TEKEL’in özelleştirilmesinin ardından devletin piyasada sağladığı kontrolün, bir avuç çok uluslu tütün şirketinin eline geçtiğini anımsatan Sarıbal, tütün üreticilerine verilen destek sıfırlanırken, tütün tekellerine her türlü desteğin verildiğini ifade etti. 

‘YASAK VE PARA CEZASI GETİRİLİYOR’

Yasa tasarısıyla Açık Artırmalı Satış Sisteminin, sarmalık kıyılmış tütün ticaretine kaynak oluşturduğu gerekçesi kaldırıldığı bilgisini veren Sarıbal, “Sarmalık kıyılmış tütünlerin yasadışı ticaretindeki büyümenin temel sebebi Kanunda Açık Artırmalı Satış Sisteminin yer alması değil, 2010 yılından bu yana tütün mamullerine uygulanan vergilerin yüzde 80’i aşması nedeniyle yükselen sigara fiyatlarından dolayı, tüketicilerin düşük maliyetli sarmalık kıyılmış tütüne olan talebindeki artıştır” dedi. 

Tasarıda sözleşmeli tütün yetiştiren üreticilerin yükümlülüklerini yerine getirilmediği halde 30 bin liraya kadar para cezası alacağını da belirten Sarıbal, sözleşme yapmadan tütün üretenlere de ağır cezalar öngörüldüğünü aktardı. 

YASAKLAMAYIN VERGİYİ DÜŞÜRÜN

Kaçak tütünü engelleme bahanesiyle yapılan düzenlemenin yeni sorunlara yol açacağı uyarısında bulunan Sarıbal, “Sarmalık kıyılmış tütünde sigaralarda olduğu gibi yüzde 84 olan vergi AB ülkelerinde uygulandığı gibi yüzde 30-35 dolayına düşürülmelidir. Böylelikle sarmalık kıyılmış tütün üreten tesislerin sayısı artacak, kayıt dışı olarak üretilen tütünlerin vergilendirilmesi sağlanacaktır. Tasarı bu haliyle yasalaşırsa 2017 yılında bu ekicilerin sözleşme dışı olarak ürettikleri 20 bin ton tütün ne olacaktır?​” dedi.  

Açık artırma sisteminin korunması gerektiğini vurgulayan Sarıbal, “Bu Tasarının yasalaşması halinde tütün üreticisi alım satımda tek model olarak sözleşmeli üretime mahkum edilecektir. Böylelikle tütün üretim ve ticaretinde 136 yıl öncesine, yani Reji dönemine geri dönülmektedir. Tek fark çokuluslu Reji Şirketinin yerini Philip Morris, Japan Tobacco ve British American Tobacco’nun almasıdır” dedi. 

PHİLİP MORRİS’E MİLYARLAR KAZANDIRILACAK

Tasarı'yla elektronik sigara ve elektrikle ısıtılan tütün ürünlerinin satışının serbest bırakılmasına tepki gösteren Sarıbal, “Tasarıdaki bu madde yasalaşırsa, TBMM dünyada sadece bir firmaya (Philip Morris) para kazandıracak bir kanunu kabul etmiş olacaktır. Bu ürün duman çıkarmadığı için kapalı-açık her ortamda tüketilebilecek bu nedenle de sigara kullanımı olağanüstü düzeyde artabilecektir” dedi. 

REJİ İDARESİ NEDİR?

Osmanlı İmparatorluğu 1876’da iflasını ilan edince, borçların ödenmesi için 1881’de Düyun-u Umumiye kuruldu. Düyun-u Umumiye, tütün tekelini 1884’te 30 yıl süreyle Avrupa sermayesinin kurduğu bir şirkete devretti. Kısaca Reji adıyla bilinen bu şirkette en büyük pay Fransızlara aitti. Tütün yetiştirmek için her yıl Reji idaresinden izin almak gerekiyordu. Fiyatları Reji belirliyor, üreticiye avans vererek tütünü daha tarladayken satın alıyordu. Reji, ürün alım fiyatlarını çok düşük, satış fiyatlarını ise oldukça yüksek tutuyordu. Reji yönetimince kaçakçılığı önlemek için silahlı bir örgüt olan Kolcu Teşkilatı kurulmuştur. 42 yıllık Reji yönetimi boyunca kolcular ile kaçakçılar arasında çıkan çatışmalarda 20 bin insan yaşamını yitirmiştir.