Büyüme raporu: İstihdamsız, sanayisiz ve yoksullaştırıcı

Uğur ZENGİN
İstanbul

Makina Mühendisleri Odasının her ay açıkladığı sanayinin sorunları ve analizleri bülteni, 2. çeyrek büyümesini masaya yatırdı. İktisatçı Mustafa Sönmez tarafından hazırlanan bültende, büyümenin dopingli ve yoksullaştırıcı olduğuna dikkat çekildi.  

MMO İstanbul Şubesinde düzenlenen basın toplantısına MMO Yönetim Kurulu Başkanı Ali Ekber Çakar ve MMO İstanbul Şube Başkanı Battal Kılıç da katıldı.  

YOKSULLAŞTIRAN BÜYÜME

Yüzde 5.1’lik büyümenin büyük bir ‘şamatayla’ hükümet tarafından takdim edildiğini söyleyen Sönmez, büyümeyi “Arka yüzünde çok ciddi bir kırılganlık biriktiren, yoksullaştıran ve inşaatta dayalı bir büyüme” olarak niteledi. Sıcak paranın 2018’de ülkeden çekilmesiyle şemsiyenin ters dönebileceği uyarısında bulunan Sönmez, gelir dağılımının bozulduğuna, makine yatırımlarının azaldığına ve yoksullaştıran büyümeye de dikkat çekerek, “Büyümenin kimyasına bakılmalı” dedi.

SICAK PARA ETKİLİ OLDU

Sönmez’e göre, büyümeyi getiren iki önemli etken ise sıcak paranın ülkeye tekrar giriş yapması ve içeride kredi musluklarının sonuna kadar açılması. Özellikle ABD’de beklenen yüzde 3 büyümenin bir türlü gerçekleşmemesi, ABD Başkanı Trump’ın ekonomiye hakim olamamasıyla tereddütlü olan sermayenin çevre ülkelere yöneldiğini ifade eden Sönmez, başlangıçta güçlenen doların zayıflamaya yöneldiğini hatırlattı. TL’nin de içinde olduğu yerel paraların biraz olsun toparlanmasını Sönmez şöyle açıkladı: “Sıcak paranın çekildiği zamanlarda doların fiyatı yükseldi, ekonomide ciddi küçülme oldu. Sonraki toparlanmanın en önemli nedenlerinden biri sıcak paranın ülkeye dönmesi oldu. Doların 3.50’nin altına inmiş olması en önemli kaldıraçlardan biri.” Ancak Sönmez, “Sıcak para trafiği nasıl Türkiye’ye döndüyse yarın tersi de olabilir” uyarısında bulundu.

VERİLEN KREDİ GERİ DÖNECEK Mİ?

İkinci etken “İçeride kredi musluklarının sonuna kadar açılması.” Bir yılda kredi musluklarının yüzde 3 açıldığını, kredi hacminin bir anda 2 trilyona yaklaştığını söyleyen Sönmez, “Sermayeyi rahatlatan bir operasyon oldu. Bu paranın geri dönüp dönemeyeceği tamamen kulak arkası edilmiş oldu” dedi. Bunun sonucunda sanayinin de yüzde 6 büyümüş göründüğünü belirten Sönmez, “Ama bu resim kimseyi aldatmasın. İmalat sanayiinin yüzde 6 büyümesi demek sorunsuz ilerleniyor anlamına gelmiyor. Sanayi yatırımlarında ciddi bir gerileme var. Bu da sanayisizleşmeye işaret” dedi.

TÜRKİYE PAHALIYA ALIYOR UCUZA SATIYOR

Büyümeyi içeriden hareketlendiren dinamiği de açıklayan Sönmez, “Son 2 çeyrekte içten büyüme ana dinamik olmaktan çıktı. Firmalar dışarıya ihraç etmek zorunda hissettiler. Açılan kredilerle birlikte inşaat odaklı yatırım büyümenin motoru olmaya başladı. İhracata ve inşaata dayalı büyüme gerçeği var. Dolar fiyatının artışıyla Türkiye daha pahalıya alıp, dışarıya daha ucuza satıyor. Ülkede üretilen değerin dışarıya aktarılmasının ifadesidir. Bu da yoksullaştıran büyümedir. Her büyümeyi yüceltmemek lazım, kimyasına bakmak lazım” dedi.

‘BÜYÜME’ VAR, İSTİHDAM YOK!

“Büyüme olduysa istihdam nerede?​” diye soran Sönmez, mevsimsellikten arındırılmış istihdamın yüzde 11’e yapışmış vaziyette olduğunu söyledi. “Demek ki bu büyüme istihdam da yaratmayan bir büyüme” diyerek devam eden Sönmez şöyle konuştu: “1 milyona yakın artan istihdamın ne olduğu sorulduğunda bunun çırak ve stajyer istihdamı olduğu ortaya çıktı. DİSK-AR raporlarında görüldü. 2 milyon istihdamın hedeflendiğini hükümet açıklamıştı. Bunun ağırlıklı kısmının çırak ve stajyer olduğu ortaya çıkıyor.”

2018’DE ŞEMSİYE TERS DÖNEBİLİR

Bütçede önemli açıklar verildiğine, bir takım vergilerden vazgeçildiğine, bütçenin 21 milyar açık verir durumda olduğunu, döviz ve cari açığın büyüdüğüne dikkat çeken Sönmez, “Yüzde 11 işsizlik, yüzde 22 genç işsizliği, bütçe açığı, cari açık büyüyor. Her an ters dönebilecek bir şemsiye. 2018’in başında ters dönebilir. ABD içinde bulunduğu duruma çözüm bulabilir. Sıcak paranın ülkeden uzaklaşması tekrar bir kırımın yaşanması son derece yüksektir. Rejim kendisini sıcak paranın sıcaklığına teslim etmiş durumda. Tersi vaziyetler ciddi kırılganlıklar yaratabilir.”

İŞ GÜCÜ UCUZLADI, ADALETSİZLİK ARTTI

Büyümenin nedenlerinden biri de iş gücünün ucuzlatılması. Gelir paylaşımının sermaye lehine geliştiğini belirten Sönmez, “İçeride bölüşümü negatifleştirdiği çok ortada. 2016’ya dair milli gelir dağılımı verileri de bunu teyit ediyor. GINI oranının (0 olduğu durumda eşit paylaşım, 1 olduğunda milli geliri 1 kişinin aldığını gösteren katsayı) 0.39’lardan 0.40’a  çıktığını gösteriyor” dedi.

SANAYİSİZLEŞME DE TAHRİBAT DA ARTIYOR

İnşaat yatırımları artarken makine teçhizat yatırımları 4 çeyrektir negatif, geriliyor. “5 çeyrektir Türkiye’de sanayi yatırımları yüzde 5’er geriliyor” diyen Sönmez, “Buna karşılık inşaat yatırımlarında yüzde 20 artış vardır. İnşaata odaklanma kent rantının paylaşımıyla ilgili. Keza mega projeler adı altında ne tahribatlar yaratıldığı ortada. Bu bize şamatayla takdim edilen şamatanın arkasında bu büyük tahribat yatıyor” diyerek inşaat odaklı büyümenin yarattığı tahribata dikkat çekti.

‘SANAYİLEŞMEYEN GELİŞEMEZ’

Toplantıda MMO Yönetim Kurulu Başkanı Ali Ekber Çakar şöyle konuştu: “Sanayileşme hamlesini tamamlamamış hiçbir ülke gelişmiş ülke haline gelemez. İstihdam odaklı sanayi hamlelerinden bahsetmek olanak dışıdır. Ülkemizin acil olarak halkçı, emekten yana iktisadi bir yaklaşıma ve modele ihtiyacı vardır. Emeği, mühendisliği, bilimi, tekniği, sanayileşmeyi toplumsal refah amacına doğru yönlendirmeye; ülke kaynaklarını etkin bir dağılımla üretken ve istihdam yaratan sektörlere yönlendirmeye, dolayısıyla toplumsal refahı sağlayıcı bir büyümeye gereksinimi vardır.”

Büyüme rakamları: Ekonomi kredi ve ihracatla yol alıyor