Seferberlik lafta kaldı, işsizlik 6 yılın zirvesinde

Bülent FALAKAOĞLU

İstihdamda seferberlik. 

Ekonomide yüzde 5 büyüme. 

Haliyle insan böylesi bir dönemde işsizliğin azalmasını bekliyor.  

‘Seferberliğin ve büyümenin işsizliğe etkisi ne oldu?’ sorusuna yanıt verebilir durumdayız. Zira Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) nisan ayı işsizlik verilerini açıkladı. 

Buna göre son bir yılda işsiz sayısı 463 bin kişi artmış. İşsiz sayısı 3 milyon 287 bin kişiye ulaşmış. 

İşsizlik oranı da geçen yıla göre yüzde 1.2 oranında artarak yüzde 10.5 olarak gerçekleşmiş.

Geçen yıl nisan ayında oran yüzde 9.3 düzeyindeydi. 

Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik oranı da 1.4 puanlık artış göstermiş. Tarım dışı işsizlik oranı yüzde 12.4, kentler işsiz kaynıyor yani!

Bir yılda genç nüfusta (15-24 yaş) işsizlik oranı 3.8 puanlık artış gösterdi ve yüzde 20’ye dayandı. Bu ülkedeki her 5 gençten biri işsiz. 
Durum hiç de iç açıcı gözükmüyor. 

Tablo bu olmasına rağmen nasıl oluyor da... 

‘Seferberlik sonuç verdi, işsizlik azaldı” ya da “Cumhurbaşkanı ve hükümet bastırdı istihdam arttı” propagandası yapılabiliyor?  

BİR AZALIŞ VAR MI?

Propagandanın sahiplerinin dayanağı işsizlik oranın mart ayına göre azalmış olması.

Mart ayında 11.7 olan işsizlik nisan ayında 10.5’e geriledi.  

Söz konusu düşüşü seferberliğe ve ekonominin iyileşmesine bağlayanlar bir hayli fazla. Peki durum böyle mi?

Sorunun cevabını verebilmek için istihdamdaki artışın  mevsimsel olup olmadığına bakmak gerekir. Çünkü turizm, inşaat, tarım gibi sektörlerin hareketlenmesiyle istihdam verileri kış aylarından, yaz aylarına doğru sürekli artış gösterir.  

Şimdi olana bakalım!

Ocak ayından-nisan ayına çalışan sayısı ne kadar artıyor yani mevsimsel etkiler ortalama ne kadar istihdam yaratıyor?

TÜİK’in verilerini inceleyerek bulalım! 

2014’ün ilk 4 ayında yani ocak-nisan döneminde istihdam 1 milyon 738 bin kişi artmış. 

2015 yılında  1 milyon 184 bin kişi. 

2016 yılında yani geçen yıl  1 milyon 363 bin kişi.

Üç yıllık veriye bakarak şu tespitleri yapabiliriz: Her yıl, ilk 4 ayda, istihdam ortalama 1.5 milyon artış gösteriyor. Mevsimsel etkiler istihdama, ilk 4 ayda, en az 1.2 milyonluk katkı sunuyor. 

Peki 2017’nin ilk 4 ayında ne olmuş? 

Cevap: 1 milyon 485 bin.  

Görüldüğü genel ortalamadan hiçbir farkı yok. İstihdam seferberliğinin pozitif katkısından bahsedebileceğimiz bir veri söz konusu değil!

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Mehmet Müezzinoğlu ocak ayında... Cumhurbaşkanı Erdoğan şubat ayında seferberlik ilan etmişti. Şirketler istihdam ettikleri kişi sayısını açıklıyordu. Hani nerede başlangıçta ‘artı 1’, sonrasında artı yüzde 5 olarak başlatılan seferberlik?

SANAYİNİN PAYI AZALIYOR

Bir yıldan daha az süreli işsizlerin sayısı 2.5 milyonu aşmış durumda. Demek ki iş arayanların ve yeni işsiz kalanların sayısı artmış.

Bir diğer dikkat çekici sonuç, sanayinin istihdamdaki payının azalması buna karşın hizmet sektörünün payının artması. 

İstihdam edilenlerin yüzde 19.1’i sanayide, yüzde 54.3’ü ise hizmetler sektöründe yer aldı. 

Bu oranlar önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında çıkan sonuç şu: Sanayi sektörünün payı 0.4 puan azalırken, hizmet sektörünün payı ise 0.7 puan arttı.

Azalan sadece oranlar değil. Aynı zamanda işçi sayısı da azalmış. 

Geçen yıl nisan ayında 5 milyon 381 bin kişi sanayide çalışırken şimdi bu sayı 5 milyon 372 bin.

BU MODEL SORGULANMALI

Büyüme yeteri kadar istihdam yaratmıyor. Seferberlik kadar tartışılması gereken konulardan biri de bu istihdam yaratmayan ekonomik büyüme modeli.

Evet, seferberlik de teşvik de, ucuz emek ve rant üzerine kurulu ekonomik model de sorgulanmalı!

NASIL OLUYOR DA KAYIT DIŞI ARTIYOR?

Nisan 2017 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmadan yani kayıt dışı çalışanların sayısı arttı. Bir önceki yılın aynı dönemine göre 0.4 puan artan kayıt dışı çalışanların oranı yüzde 33.9’a yükseldi.

Bu durumun tarım sektöründen kaynaklandığı düşünülebilir. Fakat öyle değil. Tarım dışında kayıt dışı çalışanların oranı da bir önceki yılın aynı dönemine göre 0.6 puanlık artış göstererek  yüzde 22.5’e yükseldi. 

Hem seferberliğin hem de devlet teşvikinin olduğu bir dönemde nasıl oluyor da kayıt dışı işsizlik artıyor?

İKİ YAKICI SORU!

Lise altı eğitimliler, mesleki veya teknik liseliler, yüksek öğretimliler fark etmeksizin her eğitim düzeyinde işsizlik oranları yükseldi. Bu da demektir ki büyüme ile olduğu gibi eğitim ile istihdam arasındaki bağ giderek zayıflıyor. Eğitim iş bulmayı kolaylaştırmıyor artık.

Bir başka gerçeklik ise istihdamda gözüken 3 milyon 128 bin kişinin ücretsiz aile işçisi olması.

Buradaki artışa bakıp istihdam artmış denebilir mi?

Ya da... 

İş bulma ümidi taşımayan fakat çalışmaya hazır olduğunu söyleyen 2 milyon 542 bin kişinin işsiz sayılmaması kabul edilebilir mi?

KADIN İŞSİZ SAYISI ARTTI

‘Ev kadını’ kabul edildiği için işsiz sayılmayan 11 milyon kadının yanı sıra kadın işsizliği yüzde 13,2 ile yüksek seyretti. Diğer veriler şöyle:

- Tarım dışı kadın işsizliği 14.8’den 17.3’e yükseldi    

- Son bir yılda ücretli istihdamı sadece 207 bin arttı    

- İşsizlikte 2011’den bu yana en kötü nisan ayı yaşanıyor    

- Genç işsizliği yüzde 16’dan 19.8’e yükseldi    

- Tarım dışı genç işsizliği yüzde 18.2’den 22.4’e yükseldi