Çay üreticileri: Bu fiyat bizi özel sektöre mecbur eder

Çağdaş ÇAVUŞOĞLU
Hasan ZORLUCAN
Rize

Rize’de çay sezonu başladığından beri üretici isyanda. Tarım Bakanı Faruk Çelik’in açıkladığı, 2 lira taban fiyat 13 kuruş destekleme primi üreticinin beklentisini yine karşılamadı. Yaş çay fiyatına yapılan toplam 23 kuruşluk zam bölgede yaşayan vatandaşların gelecek kaygısını daha da arttırdı. 

Açıklanan taban fiyatın yetersizliğine bir de ÇAYKUR’un kota ve kontenjan uygulaması,  üreticileri özel sektörün kucağına itiyor. ÇAYKUR çay hasadı boyunca üreticiden dönüm başına 400 kilo çay alıyor. Günlük çay alımını ise dönüm başına 10 kiloya kadar düştü. Dönüm başına 700 kilo ile 1 ton arası üretim yan üretici kalan çayı mecburen özel sektöre satmak zorunda kalıyor. Özel sektör ise hiçbir zaman açıklanan taban fiyattan çay almıyor. Üreticiler, özel sektörün ÇAYKUR’un açıkladığı fiyatın altında çay alımını engelleyecek bir yasanın çıkmasını ve kota ile kontenjan uygulamasının kaldırılmasını istiyor.

‘YETERLİ DEĞİL’

Açıklanan fiyatın yeterli olmadığını söyleyen Çay Üreticisi Hasan Bekaroğlu, “Bugünkü ortamda yaş çay fiyatı 3 lira olmalı. Bunun gübresi, bakımı var. Bazen işçiye toplattırmak zorunda kalıyoruz. Bugün bir işçinin yevmiyesi 125 lira. Geçen yıl 80 liraydı. Geçen yıl çay fiyatı destekle 1.90’dı bu yıl 2.13. Onun için açıklanan fiyat giderler hesaplandığında yeterli değil” dedi. Kampanya başlattıktan 16 gün sonra fiyatın açıklamasının üreticileri özel sektöre yönelttiğini söyleyen Bekaroğlu şöyle devam etti: “Hükümet çayda da fındıkta  da ayçiçeğinde de hep aynı politikayı uyguluyor. Üreticiyi hep özel sektörün eline bırakıyor. Özel firmalara fırsat bekliyor, ÇAYKUR’da o fırsatı sunuyor. Benim 5 dönüm çaylığım var. Haftada bir gün 400 kilo satıyorum. Ne yapacağım gün geçtikçe çay yaprakları sertleşiyor. Sertleşince ÇAYKUR’da almıyor. Daha ucuza özele veriyorum.”

‘KİMSE DENETLEMİYOR’

Zaten yetersiz olan taban fiyatının altında çay alımı yapılmasının üreticiyi daha da zor durumda bıraktığını söyleyen Zeki Akman, “Yazık bize. Özel çay fabrikaları 1600, 1700’e çay alıyor, kimden yetki alıyor bunlar. Kimsenin denetlediği yok. ÇAYKUR’un belirlediği fiyatın altında çay alımı yasaklanmalı. ÇAYKUR denetleme yapmalı” dedi. 

‘ÇAYKUR, ÜRETİCİ İÇİN YATIRIM YAPSIN’

Üretici Birol Sancaktar ise şunları söyledi: “Çay sudan sonra en çok tüketilen içecek. Sahip çıkamıyoruz. ÇAYKUR parasıyla spor yatırımları yapıyor, misafirhaneler yapıyor üretici lehine hiçbir yatırımı yok. İstediği kadar çay alımı yapabilecek kapasiteye sahip. Ama istemiyor. 10 dönüm çaylıktan 4 dönümünü alırım artanını özel sektöre sat diyor. ÇAYKUR günlük çay alımını dönüm başına 10 kilodan almaya başladı. ÇAYKUR’a satamadığımız çayı özel çay fabrikalarına satmak zorundayız.” 

‘13 SENE ÖNCE 2 LİRA OLMALI DENMİŞTİ’

Hükümetin seçim vaatlerini hatırlatan Çay Üreticisi Necip Seyhan, “Çay fiyatı 13 sene önce 2 lira olmalı denmişti daha yeni 2 lira oldu. En az 3 lira olması lazım. ÇAYKUR’a çay getirdim. Bir taraf organik çay alıyor bir taraf normal çay. Zaten çıkmışsın çaylıktan ıslak perişan vaziyette randevum olduğu halde fidana (Lipton) indirdim 1800 verdi. Gidiyorsun alım yerinde kimsenin ilgilendiği yok. Bunların gayesi çaydaki verimi düşürmek. Çağlayan Deresi’nden yukarı 3 yerde 4 yerde korsan çay alımı var. Kimse bir şey demiyor. Bir balığı avlamak için ağ kurarsın ya aynı pozisyondayız. Kimsenin ilgilendiği yok. Denetim yok” tepkisini dile getirdi.

ÇAY ÜRETİCİSİ ÖRGÜTLENMELİ

Yaş çay taban fiyatının düşük ve geç açıklanmasının üreticiyi mağdur ettiğini söyleyen Emek Partisi Fındıklı İlçe Başkanı Hasan Zorlucan, “Doğu Karadeniz bölgesinde 205 bin çay üreticisi 1 milyon insanın geçim kaynağını sağlıyor. ÇAYKUR son yıllarda yaş çay fiyatını çay kampanyası başladıktan 10 ila 20 gün sonra açıklıyor. Bu durum üreticiyi sıkıntıya sokuyor. Özel sektörün işine yarıyor. Çünkü üretilen çayın yüzde ellisi özel sektöre satılıyor. ÇAYKUR’un açıkladığı fiyata çay alan özel çay fabrikası yok. Belirlenen fiyat taban fiyat değil tavan fiyattır” dedi. Çay üreticilerinin yaşadığı sorunları yine üreticilerin çözebileceğine dikkat çeken Zorlucan şöyle devam etti: “Çay üreticilerinin etrafı bir yığın sorunla çevrili durumda. Üreticilerin bu sorunlarının çözümü, örgütlenmek ve bir araya gelmekten geçmektedir. Sendikalarda örgütlenmeliyiz. Çay üreticileri ekmeği olan çaya ve ÇAYKUR’a sahip çıkmalı.” 

TABANIN ALTINDA ÇAY ALIMI ENGELLENMELİ

Açıklanan fiyatın üreticiyi şaşırtmadığını ve beklenen fiyatın açıkladığını söyleyen Fındıklı Ziraat Odası Başkanı Mehmet Ali Özsoy, “Uzun yıllardır çaya yüzde 12 bandında zam yapılmakta bu yılda yaklaşık aynı zam yapıldı. Üretici bahçeye girmeden taban fiyatının açıklanması lazım. Vatandaş çayı kaça sattığını bilecek. Çay fiyatı açıklanmadıkça özel sektör tahmini fiyatlarla taban fiyatın çok altında çay alıyor. Bu durumu yasal boyutlarla engellenmesi gerekiyor. Çay kanununda taban fiyatın altında çay alımının yasak olduğu yazmalı” diye konuştu.