Katalonya bağımsızlığa mı gidiyor?

Elif GÖRGÜ
İstanbul

İspanya Krallığı’nın özerk bölgelerinden Katalonya’nın bağımsızlık talebi yeniden tartışma konusu oldu. İspanya’nın en ‘varlıklı’ bölgelerinden birinin Krallıktan ayrılmasına merkezi hükümet daha önce olduğu gibi yine karşı çıkıyor. 

Katalan burjuvazisinin yönettiği ancak halk desteği de alan ‘bağımsızlık referandumu’ süreci için sonbahar hedefleniyor. Katalanlar, çoğunlukla, referandum hakkına sahip çıkarken, ayrılmanın gerçekleşeceğine dair beklentiler ise düşük görünüyor.  

TARTIŞMA YENİDEN NASIL ALEVLENDİ?

El Pais gazetesi, geçtiğimiz hafta, Katalonya Hükümetinin ‘referandum olsun, olmasın’ 11 Eylül’de ‘tek taraflı bağımsızlık ve Katalonya Parlamenter Cumhuriyeti’ ilan etmek için ‘gizli yasa tasarısı’ hazırladığını açıkladı. 

İktidardaki muhafazakar Halk Partisi (PP) konunun tartışmasını dahi reddederken, Katalonyalılar bağımsızlıktan önce “karar verme haklarını” istiyor. 

KATALAN HÜKÜMETİ TASARIYA NE DEDİ?

Katalonya Özerk Bölgesi’ni Katalan milliyetçisi ve liberal Katalonya için Demokratik Birlik (CDC) Partisi yönetiyor. 

Katalonya Hükümeti Başbakanı Carles Puigdemont, 22 Mayıs’ta yaptığı açıklamada iddia edildiği üzerene İspanya’yı ‘Yok etmek ya da inkar etmek’ gibi bir niyetlerinin olmadığını belirtti, konunun Katalonya’nın ‘Kendi kaderini tayin hakkı’ ile ilgili olduğunu ve bunun ‘Kendi kararı olacağı’nı söyledi. 

El Pais’e haber olan yasa hazırlığı için ise Puigdemont, “Eğer İspanya devletleri referandum yapılmasına engel olursa, bu yasa derhal yürürlüğe girecek” diye konuştu. 

Katalonya Hükümeti adına dün yapılan son açıklamada ise on beş gün içinde referandumun tarihi ve takviminin deklare edileceği belirtildi. 

Bu arada sadece hükümet değil, Katalan siyasi partiler ve kitle örgütleri de referandum çalışması yürütüyor. Katalonya’da bu amaçla kurulan “Referandum için Ulusal Pakt” hareketi de büyüyor. 

REFERANDUM İÇİN ULUSAL PAKT NEDİR?

Katalonya Özerk Bölgesi, Madrid hükümetinin ve Krallık kurumlarının tepkilerine rağmen bir kez daha bağımsızlık referandumu yapmaya hazırlanıyor. Katalanca ismi “El Pacte Nacional pel Referéndum” olan Referandum İçin Ulusal Pakt, bu gerekçeyle ve Katalan hükümetinin (Katalanca adı: Generalitat) desteğiyle 23 Aralık 2016’da ilan edildi. 

Şu anda 4 binden fazla siyasi parti, sendika, belediye, dernek, mahalle birliği, kültürel örgütlenme, öğrenci grubu, avukat örgütü, işveren örgütü ve bireylerden oluşuyor. Futbol Kulübü Barcelona da Pakt’ın imzacıları arasında. 

Pakt’ın amacı İspanya hükümeti ile Katalan hükümeti Generalitat arasında, Katalonya’da ‘bağımsızlık referandumu’ yapılmasını kabul edilen bir pakt imzalanması olarak açıklanıyor. Kimi yorumcular, Katalonya’da referandum için ilk defa bu kadar örgütlü bir yapı oluşturulduğunu ifade ediyor.

KATALONYA HALKI REFERANDUM İSTİYOR MU?

Nisan ve mayıs aylarıyla birlikte referandum için Ulusal Pakt’ı imzalayanların sayısının ise 500 bini geçtiği belirtiliyor. Bunların arasında bireylerin yanı sıra Katalonya Özerk Bölgesi’nde bulunan 764 belediye de var ki bu, Katalan belediyelerin yüzde 80.6’sı anlamına geliyor. Bu belediyeler kendi bölge halklarıyla birlikte referandumu destekleyen yerel paktlar imzalamışlar. 

Basına yansıdığına göre, yine İşçi Komisyonları Sendikal Konfederasyonu (CCOO) Katalonya şubelerine üye işçiler arasında yapılan bir ankette ‘Referandum yapılsın’ diyenlerin oranı yüzde 83 çıkmış. 

Ulusal Paktı imzalayanlar arasındaki 600 hukukçu da ayrıca bir manifesto yayımlayarak “Referandum önünde herhangi bir hukuki engel bulunmadığını”, anayasal ve meşru olduğunu ilan etmişler. Birçok kilise cemaati de bağımsızlık referandumunu destekleyenler arasında. 

2014’TEKİ OYLAMADA NE OLMUŞTU?

Burada 9 Kasım 2014’te yapılan “sembolik” halk oylamasını hatırlatmakta fayda var. Yasadışı ilan edildiği için bir tepki olarak gerçekleştirilen oylamaya katılım yüzde 37 gibi düşük bir oranda kalmış, katılanlar arasında Katalonya’nın bağımsızlığını destekleyenlerin oranı ise yüzde 80 çıkmıştı.  

Sembolik de olsa halk oylaması yine muhafazakar PP’nin merkezi iktidarı tarafından büyük tepkiyle karşılanmış, Anayasa Mahkemesi referandumu yasa dışı ilan etmiş, zamanın Katalonya Başbakanı Artur Mas ve kimi Katalan yetkililer kamu görevinden men cezası almıştı. 

• Katalonya Başbakanı Carles Puigdemont (sağda) ve merkezi hükümetin Başbakanı Mariano Rajoy

İSPANYA’NIN MERKEZİ HÜKÜMETİ NE DİYOR?

Bugünün Katalan Hükümeti Lideri Carles Puigdemont da benzer bir baskıyla karşı karşıya bulunuyor. Puigdemont, “kendi kaderini tayin hakkı”nı savunan siyasi parti temsilcilerini görüşmeye çağırdı. Toplantının dün akşam gerçekleşmesi bekleniyordu. Halk Partisi Hükümeti ise konuyla ilgili diyalogu dahi reddediyor. 

Cumartesi günkü açıklamasında Muhafazakar Başbakan Mariano Rajoy, Katalonya’nın ayrılma talebini İngiltere’nin Avrupa Birliğinden ayrılmasına (Brexit) benzetti, “Korkunç ekonomik sonuçları olacak bir travma” yaratacağını ileri sürdü, “Benim başbakanlığım döneminde olmayacak” dedi. 

İspanya Eğitim Bakanı ve Hükümet Sözcüsü, Katalan hükümetinin referandum için yasa tasarısı hazırlığını, “Gerçek bir hükümet darbesi” olarak adlandırmıştı. 

DİĞER SİYASİ PARTİLER NE DİYOR?

Podemos (Yapabiliriz) Partisi Lideri Pablo Iglesias, “Referandum meşrudur, İspanya için olduğu gibi Katalonya’da da ‘karar verme hakkı’ işletilmelidir” diyor. El Mundo gazetesine göre Podemos, Katalonya’da eylül ya da ekim ayında yapılması planlanan referandumla ilgili son kararını ise temmuz ayında Katalonya’daki yöneticileriyle yapacağı toplantı ile belirleyecek.  

Sağ liberal Ciudadanos (Yurttaşlar) Partisi Lideri Albert Rivera referandumun Mecliste tartışılmasını dahi reddediyor, ulusal egemenliğin ‘parçalanmasını, tartışma konusu haline getirilmesini, kırpılmasını ya da kimyasının bozulmasını kabul etmeyeceklerini’ söyleyerek bu tutumunu da “Çünkü anayasa buna izin vermiyor” sözleriyle açıklıyor. 

Merkez soldaki ana muhalefet partisi PSOE (Sosyalist İşçi Partisi) Lideri Pedro Sanchez ise İspanya’yı ‘uluslardan oluşan ulus’ olarak nitelendiriyor. İspanya Hükümeti geçtiğimiz günlerce Sanchez’e bir çağrı yaparak bu nitelendirmesini açıklamasını, Katalonya konusundaki görüşünü ‘netleştirmesi’ni istedi. Bu haber yapıldığında Sanchez bu çağrıya henüz bir yanıt vermemişti. 

KATALONYA’NIN BAĞIMSIZLIĞI MÜMKÜN MÜ?

Buna yanıt verecek olan Katalan ve İspanya halkları. Ancak anketlere güvenecek olursak ne İspanya’nın geri kalanı ne de Katalonyalılar bağımsızlığın, en azından şimdilik, ‘mümkün olmadığı’ fikrinde.

Metroscopia şirketinin önceki gün yayımlanan anketine göre Katalanların yüzde 62’si, İspanya’nın diğer bölgelerinde yaşayanların yüzde 85’i, Katalonya’nın İspanya’dan ayrılmasının ‘mümkün olmadığını’ düşünüyor. Ancak aynı ankete katılanların yüzde 77’si Rajoy Hükümetinin bağımsızlık referandumu konusundaki politikasını yanlış buluyor.