Ekonomideki daralma devam edecek

Dr. Özlem ALBAYRAK

Üretici fiyatları enflasyonunun2016 yılının Kasım ayından beri, tüketici fiyatlarında ise Aralık ayından beri devam eden artış trendi Mart ayında da beklendiği gibi sürdü. Hem dünya ekonomisindeki gelişmelerden dolayı hem de içerdeki ekonomik ve politik risklerin artmasına paralel olarak, dolar karşısında değer yitimi hızlanan Türk Lirasının enflasyona maliyeti referanduma yaklaştıkça daha fazla hissedilir oldu. Enflasyonda Mart ayında artış beklenmesinin nedeni enerji, sanayiye yönelik aramalları ve pekçok yüksek teknolojili tüketici malında ithalata olan bağımlılıktan kaynaklanıyor. Dolardaki artış gecikmeli de olsa içerde fiyatlara yansıyor. Ancak tüm beklentilere rağmen enflasyonda son 8 yılın en yüksek rakamlarının görülmesi, beklenmeyen mal gruplarındaki fiyat artışları nedeniyle referanduma girerken ekonominin sıkışıklığının ciddi biçimde arttığının bir işareti olarak yorumlanabilir.

Enflasyonda artış eğiliminin devam etmesi beklenmesine rağmen enflasyondaki artışın alt kalemlerine bakıldığında ilginç bir tablonun belirdiği de görülüyor.Kurun etkisinin daha sınırlı kalmasını beklediğimiz gıda ürünleri fiyatları bu kalemlerin başında geliyor. Mevsimsel olarak Mart-Nisandan itibaren gıda malları fiyatlarında düşüşün başlaması beklenir, en azından artış olmamalıdır. Ancak, Mart ayında tersine gıda ve alkolsüz içecekler tüketici fiyatları bir önceki aya göre %1.93 artış gösteriyor. Bu rakam bir önceki ay kış ayının etkilerinde olmasına rağmen %0.94 idi. Ev eşyasında da benzeri bir ilginç durum yaşanıyor. Şubat ayında Ocak ayına göre %0.67 düşüş yaşanmasına rağmen, Mart ayında Şubat’a göre %1 artış var. Bunu kurdaki artışın etkisinin ithal ev eşyası fiyatlarına gecikmeli olarak yansıtılması olarak kabul edebiliriz. Dayanıklı tüketim mallarında üretici fiyatları şubat ayında bir önceki aya göre %1.56 artmış ama bu tüketici fiyatlarına yansıtılmamışken, Marttaki %0.76 oranındaki üretici fiyatlarındaki artış %1 olarak yansımış gözüküyor. Ancak dayanıklı tüketim mallarına ilişkin bir ayrıntı daha bu malların fiyatlarındaki şubat ve marttaki hareketi daha da ilginç kılıyor. Şubat başında dayanıklı tüketim mallarında (beyaz eşya ve mobilyada) tüketimdeki daralmayı telafi edip piyasayı canlandırmak için ÖTV oranları sıfırlandı. Hatta bu bir tür referandum rüşveti gibi Nisan sonuna kadar geçerli kılındı.  Şubat ayında bu malların fiyatlarındaki bir önceki aya göre düşüş ÖTV indirimleri ile açıklansa dahi, Mart ayında indirimler devam ederken ve dolarda Mart ayında artış eğilimi sınırlı kalmış, hatta düşme yaşanmışken bu mal grubundaki artışı açıklamak zorlaşıyor. Mart ayı dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki artış, ÖTV sıfırlanmasının bu mallardaki fiyat artışını ancak kısa süreli durdurabildiğini gösteriyor, bu sonuç talepte de benzer şekilde ancak kısa süreli bir canlanma yaratılabildiğine işaret olarak yorumlanabilir. Hükümetin talepteki düşmeyi fiyatları da kontrol ederek canlandırma ve bu arada politik fayda sağlama girişiminin en azından iktisadi olarak başarısız kalmış olabileceğinin bir işareti olarak okunabilir bu rakamlar.

Alt gelir gruplarının gelirlerinde çok büyük yer tutan, ulaştırma, konut, giyim ve ayakkabı gibi alanlardaki artış çok daha ciddi boyutta gözüküyor. Enflasyon rakamlarının çalışanlara %1 maaş farkı olarak yansıtılacağı basında yer almış bugün. Ancak, alt gelir grupları açısından bu maaş farkı reel gelirlerdeki aşınmayı telafi edecek gibi görünmüyor. Önümüzdeki ay da artış devam ederse ki bu referandum sonucuna da çok sıkı bağlı olacaktır, asıl stagflasyonun o zaman etkili olacağını ve Merkez Bankası’nın daha sıkı para politikası uygulamayı tercih edeceğini öngörebiliriz. Bunun ise hem özel kesimin hem hükümetin borçlanma maliyetini daha da artıracağını, ekonomideki daralmanın daha da şiddetlenmesine neden olacağını tahmin edebiliriz.

Enflasyon, son 8.5 yılın zirvesinde