28 Mart 2017 08:22

Erdoğan inkar etse de maddeler açık: Fesih de var 3 dönem de

Anayasa değişiklik teklifinde fesih yetkisi olup olmadığına dair tartışma sürüyor ancak önerilen maddeler açık.

Paylaş

Çağrı SARI
İstanbul

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, 16 Nisan’da referanduma sunulacak olan anayasa değişikliğinde Cumhurbaşkanı’nın Meclis’i fesih yetkisi olmadığını, Hayır cephesinin bu konuda yalan söylediğini savunuyor. Hatta, ispat edilebilirse istifa edeceğini söylüyor. AKP kontrolündeki medya ve köşe yazarları, dört koldan anayasa değişikliğinde fesih yetkisi olduğunu reddediyor.

Erdoğan’ın ‘hayır, fesih yok’ demesine rağmen AKP’nin evet broşürlerinde bu ifade yer almış, hatta AKP’lilerin anayasa değişikliği teklifi görüşmeleri sırasında Meclis’te ‘fesih yetkisi’ kavramını kullandıkları da basına yansımıştı.
 
AKP cenahının anayasa değişikliğinde açıklamakta en çok zorlandığı noktalardan birini bu madde oluşturuyor. Peki tartışmanın kaynağı ne? Evet, referanduma götürülen anayasa değişikliğinde ‘Meclis’i fesih yetkisi’ ifadesi yer almıyor. Ancak Cumhurbaşkanı’nın seçim kararı alma yetkisi yer alıyor. Anayasa değişikliğinde, Cumhurbaşkanı’na tanınan belki de en kritik yetkilerden biri bu. Aynı şekilde Meclis de seçim yenileme kararı alabilir. Değişiklik ilk gündeme geldiğinde “Bu teklifte fren mekanizması yok” diyenlere AKP’liler, karşılıklı seçim yenileme yetkisini örnek gösterip “Karşılıklı fesih yetkisi var, daha büyük denge-denetleme mekanizması mı olur”diyordu. Şimdi halka anlatılamadığı ortaya çıkınca “Meclis’i fesih yetkisi yok, seçim yenileme yetkisi var” deniliyor. Uzmanlara göre, teklifte “Seçimlerin yenilenmesi” olarak geçen bu yetkinin Meclis’i feshetme yetkisinden bir farkı bulunmuyor.

Hatta düzenleme öyle bir şekilde hazırlandı ki, Meclis’in kendisini feshetmesi bile Cumhurbaşkanı’nın işine yarıyor.  Neden mi? Çünkü Meclis seçim yenileme kararı aldığı takdirde, görev süresi iki dönemle sınırlanan Cumhurbaşkanı üçüncü bir dönem daha aday olabiliyor.

YETKİ CUMHURBAŞKANI LEHİNE

Cumhurbaşkanı’nın seçim yenilemek için hangi gerekçeyle karar aldığının bir önemi yok. Sınırları belirlenmemiş. Üstelik Cumhurbaşkanı tek başına Meclis’in seçime gitmesini isteyebilirken, Meclis’in seçim kararı için 360 milletvekilinin oyuna ihtiyacı var.

AKP’liler eleştirileri “Cumhurbaşkanı kararı alırken kendisi de seçime gitme riskini göze almak zorunda” diye savuşturmaya çalışsalar da, düzenleme asıl olarak milletvekilleri tekrar seçilememe riskini göze alıp seçim yenileme kararı alamasın diye düzenlenmiş. Üstelik, seçim yenileme kararını Meclis alırsa 2 dönem cumhurbaşkanlığı yapana bir dönem daha cumhurbaşkanlığının önü açılıyor. Partili cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerinin de aynı gün yapılacağı düşünülürse, ortaya iki senaryo çıkıyor: 1) Çoğunluk partisinin milletvekilleri, Cumhurbaşkanı ve aynı zamanda partisinin genel başkanı olan kişinin görev süresini uzatmak için seçim kararı alabilir.
2) Cumhurbaşkanı’na rağmen muhalefetle birlikte seçim yenileme kararını destekleyen milletvekilleri, yeniden aday gösterilmeme tehdidi nedeniyle seçim yenileme kararına onay vermeyebilir. Böyle olunca gereken 360  sayısına ulaşılması güç.

İKİ DÖNEM KURALINI AŞMA YÖNTEMİ...

Satır aralarında kalmış fakat oldukça çarpıcı bir değişiklik söz konusu. Fesih kararını eğer Meclis verirse Cumhurbaşkanı yeniden aday olabilir. Yani iki dönem kuralı burada aşılabilir. Çünkü iki dönem tamamlanmamış olduğu için yeniden aday olma hakkına sahip. Bu hak, cumhurbaşkanlarının görev sürelerini 15 yıla kadar uzatabileceği gerekçesiyle yasadaki ‘10 yıl’şartıyla çelişkili. Cumhurbaşkanının aynı zamanda iktidar partisinin tepesindeki isim olarak düşünüldüğünde Meclise baskı yapması olası bir durum.

2034’E KADAR BAŞKAN

Ayrıca burada dikkat çekici diğer nokta şu. Bu anayasaya evet denilmesi halinde planlandığı gibi ilk ikili seçim 2019’da olacak. Seçilen cumhurbaşkanı 2024’e kadar görev yapacak. 2024’te yeniden aday olup kazanırsa görevi 2029’a uzayacak. 2029’un sonuna doğru parlamento seçim kararı alırsa ve Cumhurbaşkanı yeniden seçilebilirse 2034’e kadar görevde kalabilecek.

MADDELERE SERPİŞTİRİLEN TEK ADAMLIK

Anayasa değişikliği teklifleri ile maddelere bakarak konuyu daha da netleştirmek gerekirse:
 
4. maddeye  göre; Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.
Bu madde, Cumhurbaşkanının Meclise de hükmetmesini sağlayacak bir yöntem. Zira, Cumhurbaşkanı seçildiğinde, partisi de tek başına çoğunluk sağlayacak oranda milletvekili kazanmış olacak.  Partisi de diyoruz çünkü anayasanın 7. maddesi burada devreye giriyor...
7.  maddeye göre; Anayasadan ‘tarafsızlık’ ilkesi de kaldırılıyor. Haliyle ‘partili cumhurbaşkanlığı’ bu madde ile getiriliyor. Kısaca Cumhurbaşkanı aynı zamanda iktidar partisinin de başkanı oluyor. Haliyle, yukarıda bahsettiğimiz Meclisten fesih isteme baskısıyaşanabilir. Kendi vekilleri seçime gidin baskısı halinde ne kadar dik durabilir. Burası tartışmalı.
 
8. maddeye göre, bir kimsenin “…en fazla iki kez…” Cumhurbaşkanı seçilebileceğiöngörülmektedir. Burada da  anayasanın 101. madde ile değerlendirilmeli. Öngörülen görev süresi sınırının aşılması ihtimalinin ortaya çıkıyor. Zira 116. maddenin 3. fıkrasında;“Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir” deniliyor.
 
Meclis kendi seçimlerini yenilemeye karar vermesi durumunda, Meclis seçimleriyle birlikte Cumhurbaşkanlığı seçimleri de yenilenecek ve Cumhurbaşkanı, üçüncü kez bu göreve aday olabilecek. Bu madde seçimlerin yenilenebilmesi için Mecliste 360 milletvekilinin oyuna ihtiyaç var. Örneğin ilk dönemini tamamlayan cumhurbaşkanı, ikinci döneminin bitmesine kısa bir zaman kala Meclisteki iktidar partisine baskı yapıp 360 vekili bulursa Meclisin feshini sağlayabilir. Cumhurbaşkanı da böylelikle seçime gider ve 4 yıl cepte kalır. Cumhurbaşkanı ikinci dönemi tamamlamadığı için yeniden aday olabilir. Tüm bunlar ütopik gibi görünebilir. Fakat başkanlık için o “ütopya” tek tek düşünülmüş ve anayasa maddelerinin arasına serpiştirilmiş durumda.

ÖNCEKİ HABER

20. Metin Göktepe Ödülleri’nin kazananları belli oldu

SONRAKİ HABER

Soruşturma açılan öğrenciler için açıklama yapıldı

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...