Çiçek Abbas ve anayasa değişikliği

Onur BAKIR 

Anayasa değişikliği 16 Nisan’da oylanacak. Bu değişikliğin “tek adam sistemi” getireceğini söyleyenlere Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AKP yöneticileri çok kızıyor. Gelin, Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanına tanınacak yetkileri gözden geçirelim. “Tek adam” eleştirisi haklı mı değil mi yakından bakalım. 

Cumhurbaşkanı parti lideri olabilecek

Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanının siyasi tarafsızlığı kaldırılacak. Değişikliğe göre Cumhurbaşkanı siyasi parti üyesi olabileceği gibi; siyasi partinin başına da geçebilecek; böylece milletvekili adaylarını da belirleyebilecek. 

Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına 

Değişiklikte “Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir” deniyor. Böylece ülkenin sevk ve idaresi tek bir kişiye, Cumhurbaşkanına emanet ediliyor. Mevcut hükümet sistemi de kaldırılıyor. Değişikliğe göre artık Başbakan ve Bakanlar Kurulu olmayacak; tüm yetkiler Cumhurbaşkanına devredilecek. 

Bakanları Cumhurbaşkanı atayacak

Bakanları atama ve görevden alma yetkisi de tek başına ve tümüyle Cumhurbaşkanına verilecek. Meclisin bu konuda hiçbir yetkisi olmayacak. Bakanların göreve başlaması için Meclisten güvenoyu alınması gerekmeyecek. Meclis, gensoru yoluyla Bakanları düşüremeyecek. 

Cumhurbaşkanı bakanlık kurup kapatabilecek

Anayasa değişikliği paketinde aynen şu cümle yer alıyor: “Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir”. Böylece bakanlıklarla ilgili tüm tasarruf ve yetki Cumhurbaşkanına verilecek. Cumhurbaşkanı istediği Bakanlığı kurup, istediğini kaldırabilecek. Bakanlıkların görev ve yetkilerini dilediği gibi değiştirebilecek. 

Kamu yöneticilerini Cumhurbaşkanı belirleyecek

Üst kademe kamu yöneticilerinin atanma usul ve esaslarını da Cumhurbaşkanı, kararname ile belirleyebilecek. Mevcut kanunlardaki tüm koşullar hükümsüz kalacak. Kural ve koşulları Cumhurbaşkanı dilediği gibi belirleyebilecek. Ayrıca, Cumhurbaşkanı, müsteşardan daire başkanına, validen kaymakama kadar tüm üst kademe kamu yöneticilerini atayacak ve görevden alabilecek. 

Meclisi feshetme yetkisi verilecek 

Cumhurbaşkanı, hiçbir ön koşul olmaksızın, canı ne zaman isterse Meclisi feshedebilecek. Çünkü Cumhurbaşkanına dilediği zaman, hiçbir şart aranmaksızın Meclis ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerini yeniletme yetkisi verilecek. Meclis ve milletvekilleri Cumhurbaşkanının iki dudağı arasında olacak. 

Cumhurbaşkanı çağırmazsa Meclis toplanamayacak

Meclis, arada ya da tatildeyse ancak Cumhurbaşkanı çağırırsa toplanabilecek. Ara ya da tatil dönemlerinde, ne kadar acil ve önemli konular olursa olsun, Cumhurbaşkanı Meclisi toplantıya çağırmazsa, Meclis toplanamayacak. 

‘Mahmut mu diyem?’

Kuvvetler ayrılığının ortadan kalktığı, bunca yetkinin tek elde toplandığı bir sisteme “tek adam sistemi” değil de ne diyelim? Türk sinemasının unutulmaz filmlerinden Çiçek Abbas’ın ünlü sahnesinde Abbas’ın Şakir’e dediği gibi “Ne diyem, Mahmut mu diyem!”

İşçilerin kararı… 

Peki, bu değişiklikten işçilerin payına ne düşer? Demokrasi yoksa iş de yok, ekmek de yok, özgürlük de yok, hak da yok! Tek adam rejiminde sendikal haklar ve özgürlüklerin var olduğu ve kullanılabildiği tek bir örnek de yok. İşte tam da bu yüzden toplumun büyük çoğunluğunu oluşturan işçi ve emekçilerin, 16 Nisan’da güçlü bir “hayır” demesi büyük önem taşıyor. Aksi takdirde tek adam rejiminin faturasının en çok çıkacağı kesimlerin başında işçiler geliyor.

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri gelecek 

Mevcut sistemde Bakanlar Kurulu’nda olan Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çıkarma yetkisi, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi” adı altında yine tek bir kişiye Cumhurbaşkanına verilecek. Cumhurbaşkanının yürütmeye ilişkin çıkarabileceği bu kararnameler yine kanun değerinde olacak. Böylece Meclis’e ait olan yasama yetkisi kısmen tek bir kişiye devredilecek.  

OHAL ilan etme yetkisi verilecek

Olağanüstü Hal (OHAL) ilan etme yetkisi de Cumhurbaşkanına verilecek. Cumhurbaşkanı OHAL sırasında daha geniş kararname çıkarma yetkisine sahip olacak. Tüm vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini sınırlayabilecek; hatta bunların kullanılmasını durdurabilecek. 

Yargıyı Cumhurbaşkanı belirleyecek

Anayasa Mahkemesi’nin 15 üyesinin 12’sini; Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun ise 13 üyesinin 6’sını Cumhurbaşkanı belirleyecek. Böylece Cumhurbaşkanı yargı üzerinde mutlak bir kontrole sahip olacak. Siyasi Cumhurbaşkanı, yargıyı dilediği gibi şekillendirebilecek; yargı bağımsızlığı tümüyle yok olacak. 

Milli güvenlik Cumhurbaşkanında 

Milli güvenlik politikalarını belirleme, gerekli tedbirleri alma ve TSK’nın kullanılmasına karar verme yetkisi de Cumhurbaşkanında olacak. Böylece ülke güvenliği ile ilgili politikaları Cumhurbaşkanı tek başına belirleyebilecek.

Cumhurbaşkanına güçlü ‘veto’ yetkisi

Bugün, Cumhurbaşkanı tarafından iade edilen bir kanunu Meclis, toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile aynen kabul ederse, Cumhurbaşkanı bu kanunu yayınlamak zorunda. Değişikliğe göre, Meclis, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile kanunu aynen kabul ederse, Cumhurbaşkanı kanunu yayınlamak zorunda olacak. 

Ekonominin dümeni Cumhurbaşkanında olacak

Bütçe teklifini Cumhurbaşkanı hazırlayacak. Vergi oranlarının belirlenmesi ve grevlerin ertelenerek yasaklanması yetkisi de dâhil olmak üzere ekonomiye ilişkin tüm önemli kararlar Cumhurbaşkanı tarafından alınacak.