20 yıldır sigorta, 3 yıldır zam yok!

Serpil BERK
Diyarbakır

Bağıvar (Kabi), Diyarbakır’ın Sur ilçesine bağlı mahallerden biri. Diğer mahallerden ayrıldığı nokta ise etrafında 12 tuğla fabrikasının bulunması. 20 bin nüfusa sahip olan mahallede yaşan erkeklerin neredeyse tamamının yolu tuğla fabrikalarından geçmiş. Fabrikalarda kadın işçiler de çeşitli işlerde çalışıyor. Tuğla fabrikalarında çalışmaya başlama yaşı ise 10-12 civarında. Sabah erken saatte gittiğimiz köyde kahveleri dolaşmaya başlıyoruz.

Tuğla işçilerinin yoğunluklu bulunduğu kahveye yönlendiriliyoruz; oyun masasında görüştüğümüz işçiler çalıştıkları fabrikanın bu aylarda kapalı olmasından dolayı vakitlerinin çoğunu kahvede geçirdiklerini söylüyor. Götürü usulü çalışan işçiler posta başı 25 TL alırken bir işçi geçimini sağlayabilmek için günde iki ya da üç posta çalışmak zorunda kalıyor. İşçiler sigorta, yemek, servis gibi haklara da sahip değiller. Mahalle etrafında bulunan 12 tuğla fabrikasında iki bine yakın işçi çalışıyor. Fabrikalarda mahallede yaşayan işçilerin yanı sıra Diyarbakır’ın çeşitli semtlerinden gelip çalışan işçilerde bulunuyor. Şubat-Mart dönemi tuğla işçilerinin maaş zammı aldıkları dönem. Fakat işçiler zam almadan 3 yıldır çalışıyor. Bu dönem ise zam beklentileri 2 ya da 3 TL civarı. İşçilerde bunun fazlasının yapılmasına dair bir beklenti dahi yok.

‘10 YAŞINDA BAŞLADIM’

Kahvede sohbet ettiğimiz işçilerden Mehmet Faruk, 22 yaşında. 10 yaşında tuğla fabrikasında çalışmaya başlayan Faruk’un iki çocuğu var. Çalışma koşullarını sorduğumuzda şunları anlatıyor: “Ben aylık en fazla 1200 TL maaş alıyorum. Ama gitmediğim günü kesiyorlar, biz yevmiyeci olarak çalışıyoruz. Burada 30 gün çalışan işçi bulamazsın. Çalışma şartlarımız çok ağır, bu yüzden dayanamıyoruz. Sigortamız yok, yemek yok, servis desen oda yok. Aldığın para da borca gidiyor. Tuğla fabrikasında bir işçi yazın ateş fırının da 90 derece sıcaklıkta sadece eldivenle çalışıyor, onu da işçi kendisi alıyor” dedi.

‘BİZİ DÜŞÜNMEYEN ZAM VERMEZ Kİ’

Maaş zammı beklentisini sorduğumuz Faruk, “Zam beklentimiz yok yapsalar 2-3 TL yapacaklar o kadar. Sağlığımızı düşünmüyorlar zam mı yapacaklar?  Sigortadan ya da maliyeden inceleme yapmaya geldiklerinde bize ‘cenaze var işe gelmeyin’ ya da ‘2-3 saat işe gelmeyin’ diyorlar. Başka fabrikalarda toza karşı sulama yapılırken bizim çalıştığımız yerde en basiti bu bile yapılmıyor. Maske bile vermiyorlar. Bir çoğumuz hastayız. Benim bel fıtığım var. Eskiden ateş parçası gibiydim şimdi bir gün işe gidiyorsam ertesi gün gidemiyorum. Küçükken sabah okula giderdik öğlen gelip fabrikada çalışırdık. Şimdi de özellikle yaz tatilinde çocuk işçiler çalışıyor.  Kardeşlerimde benim gibi küçük yaşta tarlada yada tuğla fabrikasında çalışmaya başlayacak” diyor.

‘HEP BORÇ ÖDÜYORUZ’

“Köle gibiyiz” diyen Sinan Arslan, 25 yaşında. 13 yıldır tuğla fabrikasında çalıştığını söyleyen Arslan, “Çalışıyoruz ama hep borç ödüyoruz. 2 kardeş çalışıyoruz fabrikada. Maaş zammı için bir şey desek fabrikanın kapısını gösteriyorlar. 12 yaşındaki kardeşim okulu bıraktı fabrikada çalışmaya başladı. Babam da tuğla fabrikasında çalışıyordu, çalışma koşullarının ağırlığından kaynaklı sağlık sorunları yaşıyor.  Sabah 4’te işe gidiyorum ne kadar çok çalışırsan o kadar erken dönüyorsun eve. Götürü işi yapıyoruz işin bitme zamanı senin çalışma hızına bağlı” diyor.

Tuğla fabrikalarda işçilerin sağlığının tükendiğini söyleyen Arslan, “Bileğimden ameliyat oldum. Arabanın arasına girdi bileğim, kemiğim kırıldı. Çavuşların sigortası var ama bizim yok. Kendi başımızın çaresine bakıyoruz. Her fabrikada en az 150 işçi çalışıyor. Maaş zammı için geçen yıl grev yaptık. Bazı arkadaşlarımız ‘boş kalmayalım’ diye işe  gittiler; o süreçte  birliği sağlayamadık. Bunlardan dolayı beklediğim bir maaş zammı yok. ‘Çıkıp gidin’ derler zam istesek. Başka iş bulabilsem çalışırım ama yok bulamıyorum, mecburum diğer işçiler gibi” diyor.

‘HER BÖLÜMDE ÇALIŞTIM’

20 yıldır Öz Bloksan tuğla fabrikasında çalışan Nurettin Altun, 3 yıldır zam almadan çalıştıklarını söylüyor. Altun, “ Zam beklentimiz 3 TL falan. Geçen yıl ücret zammı için grev yaptık. 25 TL yerine 30 TL istedik ama yapmadılar. Ben 20 yılda fabrikadaki her bölümde çalıştım, her işi yaptım başka iş yapmayı bilmiyorum ki çıkıp yeni bir iş arayayım. Sigorta yapılmasını istiyorum. Zam istedik yapmadılar sigorta da yapmıyorlar. En azından posta başı  45 TL alsak dışarıdan sigortamı yatırıp emekli olabilirim. 2 çocuğum var. Okuyorlar, gücüm yettiği kadar okula göndereceğim; benim gibi sürünmelerini istemiyorum. Bunun için elimden ne gelirse yapacağım” diyor.