Patronlara referandum kıyağı: Sigortasız çalıştırma teşviki

Uğur ZENGİN
İstanbul

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından hazırlanan torba yasa ile kaçak işçi çalıştırmanın önü açılıyor. AKP Grup Başkan Vekili Mustafa Elitaş imzası taşıyan kanun teklifi ile sigortasız işçi çalıştırdığı ya da bildirilen kişilerin fiilen çalışmadığı tespit edilen işletmelere verilen 1 yıl süreyle teşviklerden yararlanamama cezası, 1 aya indirilecek. Düzenleme kaçak, sigortasız, asgari ücretin altında işçi çalıştırmanın önünü açacak, iş cinayetlerini artıracak. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının şubat 2017 verilerine göre, Türkiye’de kayıt dışı istihdam oranı yüzde 33.

5510 sayılı Kanun’un ek 14. maddesinde yapılacak düzenleme gerekçesi ise “İşyerine uygulanan teşviklerden bir yıl süreyle yasaklama işlemi işlenen fiil ile orantılı olmamaktadır” olarak gösterildi. Gazetemize konuşan Akademisyen Özgür Müftüoğlu’ya göre düzenlemenin bu dönemde yapılması tesadüf değil. “Bunun anlamı kayıt dışılığı teşvik etmek” diyen Müftüoğlu şöyle konuştu: “Suçun karşılığını geriye doğru götürdüğünüz için siz bunu artık daha rahat yapabilirsiniz. Bunu 30 güne indirmek, işverenler açısından kayıt dışı ya da sahte sigortalı işçi çalıştırmanın artık büyük bir maliyet olmaması demek. Bu bir teşviktir.”

EMEKÇİLER ÜZERİNDEN YÜRÜYEN TEŞVİK POLİTİKASI

Düzenleme ile sigortasız, asgari ücretin altında işçi çalıştırmanın önünün açıldığını söyleyen Müftüoğlu, “Hem güvencesiz, onun yanı sıra sosyal ve ücret güvencesi olmayan bir istihdam biçimini daha da derinleştiren bir durum karşımıza çıkıyor. Toplamında sermayeye yönelik, emekçiler üzerinden yürüyen bir teşvik politikası yürütülüyor” diye konuştu.

KOBİ’YE TEŞVİK, BÜYÜK SERMAYEYE TEŞVİK

“Referandum öncesi böyle bir düzenlemenin gelmesi tesadüf değil” diyen Müftüoğlu, konunun bir diğer boyutuna şu sözlerle dikkat çekti: “Varlık fonu büyük sermaye için teşvikti, bu da KOBİ’lere yönelik. Ancak şunu gözden kaçırmamak lazım, büyük ve küçük işletmeler birbirinden kopuk, ayrı yapılar değil. Küçükler, büyüklere çalışıyor. Küçüğe ayrıcalıklar getirmeniz aslında büyüğü de teşvik ediyor. KOBİ’ler, büyük sermayenin fason, yan sanayi ya da taşeron üreticileri. Sonuç olarak yine büyüğe hizmet eder. KOBİ’lerin rekabet edebilme durumu giderek zayıflıyor. Bu da toplumda büyük bir tepki yaratıyor. Türkiye’de işçiler ve emekçilerin sosyal hakları, ücretleri geriledi. Esnaf ya da seçmen tabanı için bıçak kemiğe dayanınca bunun siyasi yansımaları ağır olur. 2001 krizi sırasında bunu görmüştük. Hükümet bu kesimleri, -hiç değilse bu süreçte- başkanlık meselesi geçene kadar bir şekilde tutmak istiyor. Buradaki krizin onlar açısından hissedilmesini geciktirmek istiyor. Bunu yaparken de hep emekçiler üzerinden yapıyor. Yaptığı şey ya vergiyi düşürüyor, ya da kayıt dışı çalıştırıyor. Bir taraftan üreticiyi destekleyeyim falan gibi bir şey gözükebilir, bir kesimin gözünü boyayabilir ama bunun yansıması toplumun diğer bir kesiminin sömürüsü üzerinden oluyor.”

İNŞAATA DA TEŞVİK VAR

Teklifle konut satışlarını artırmak için gayrimenkul satın alan yabancılara sağlanan Türk vatandaşlığı hakkına KDV teşviki de ekleniyor. Türkiye’de en az 1 milyon dolarlık gayrimenkul satın alan yabancılar hem Türk vatandaşlığı hakkını elde edecek. Söz konusu kişiler KDV de ödemeyecek. Kanun teklifinin tamamını inceleyen Müftüoğlu şu tespitleri yaptı:

- Son zamanlarda esnaflarda sık sık iflaslar yaşanıyor, güvencesiz kalıyorlar GSS ödeyemiyorlar. Onlar için bir sandık kuruluyor.

- Doğrudan vergiler dediğimiz sermayeden alınan vergiler gene burada düşürülüyor. 12 Eylül’den bu yana Kurumlar vergisi -sermayeden alınan vergiler- düşürülüyor ve bunun yerini dolaylı vergiler (KDV, ÖTV gibi) yerini alıyordu. Bu da toplumda gelir eşitsizliğini artıran bir durum. Çünkü vergiyi toplum ödüyor.

- Ekonomi büyük ölçüde inşaat sektörü üzerine kuruluyor. Son dönemde inşaatta, konut satışlarında düşüşler olması nedeniyle inşaat sektörüne yönelik teşvikler burada var. Hem vergi indirimi şeklinde teşvikler, özellikle yabancıların mülk edinmesini kolaylaştıran bir takım düzenlemeler temel olarak getirilmiş.

İŞ CİNAYETLERİNİ ARTIRIR

İş güvencesinin olmaması, kaçak çalışmanın bir başka sonucu da iş cinayetleri. Kayıt dışılığın yoğun olduğu sektörler, aynı zamanda sendikal örgütlülüğün zayıf olduğu, iş cinayetlerinin sık yaşandığı sektörler olarak görülüyor. Kayıt dışılığın yüksek olduğu inşaat, tarım gibi sektörlerde işçilerin çalışma ve yaşam koşulları diğer sektörlere göre oldukça ağır. Düzenleme ile şartlar ağırlaşacak, iş cinayetleri artacak. İş cinayetlerinin emek piyasasındaki düzensizliklerin, eşitsizliklerin, sömürünün en çarpıcı kısmı olduğunu ifade eden Müftüoğlu, “Kayıt dışılığın artmasıyla iş cinayetlerinin daha da artacağını rahatlıkla söylemek mümkün” diye konuştu.

‘İŞSİZLİK FONU’ YAĞMASI

Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından başlatılan ‘istihdam seferberliğinin’ altında, patronlara ‘İşsizlik Fonu’ yağması çıkmıştı. 9 Şubat’ta çıkan kanun hükmünde kararname (KHK) ile bu yıl sonuna kadar işe alınacak her kişi için, İşsizlik Fonu’ndan şirketlere günlük 22 lira 22 kuruş ödeme yapılması kararlaştırılmıştı.

TEŞVİK TEŞVİK ÜSTÜNE!

Hükümet daha önce sermaye için pek çok kez ‘teşvik’ paketi açıklamıştı. Şirketlere yeni ‘kıyak’lar getiren düzenlemelerin bazıları özetle şöyle:

5 Şubat 2017: Bakanlar Kurulu kararıyla Ziraat Bankası, TPAO, TÜRKSAT, BOTAŞ, BİST, Eti Maden, ÇAYKUR ve PTT’nin devlete ait hisseleri Türkiye Varlık Fonu’na devredildi.  

24 Ocak 2016: Başbakan Binali Yıldırım, ‘Cazibe Merkezleri’ teşviklerini açıkladı. Pakete göre 2 milyon TL ve üzerinde yatırım yapan şirketlere özel destek verilecek.

2 Aralık 2016: Başbakan Binali Yıldırım, ekonomideki yavaşlamaya ve işsizlikteki artışa karşı alınacak olan ‘önlemleri’ açıkladı. Patronlara faizsiz ve uzun vadeli kredi imkanını veren, primlerini erteleyen programdan, işsizlere ise geçici ve güvencesiz iş çıktı.

8 Ağustos 2016: Resmi Gazete’de yer alan yatırım teşvik belgelerinin sektörel dağılımına ilişkin listeye göre, tarım sektöründe 14, madencilik sektöründe 16, imalat sektöründe 173, enerji sektöründe 161, hizmet sektöründe 109 firmaya çeşitli vergi istisnaları tanıyan yatırım teşvik belgeleri verildi.