Tahıl deposu ithalatçı oldu, tarım SOS veriyor

Dolardan sonra bir kötü haber de buğdaydan. Bu başlıkta duyuruldu; Toprak Mahsulleri Ofisinin (TMO), Avrupa ülkelerinden 90 bin ton buğday alımı için ihale açması. Tahıl deposu Türkiye’nin buğday ithal etmesi kötü bir haberdi elbet de. 

Türkiye sadece buğday değil aynı zamanda un da ithal ediyor. Un ithalatı da 17 kat artmış durumda. Tarım ve tarıma dayalı sanayi üretiminde dikkat çekici düşüş yaşayan ülkemizde bu son da kaçınılmazdı. Perşembenin gelişi çarşambadan belliydi adeta. 

Meclisin ziraat mühendisi kökenli CHP’li Vekili Orhan Sarıbal’ın hazırladığı “2016 Yılında Tarım” raporu durumu özetliyor: 2016 yılında tarım sektöründe son 20 yılın en sert düşüşü yaşandı. Buğday rekoltesi önceki yıla göre 2 milyon tondan fazla geriledi. Girdi maliyetlerinin yüksekliği, düşük ürün fiyatları, dışa bağımlılık ve iç talepteki daralma gibi nedenlerle çiftçiler 2016 yılını zorluklarla kapattı.

ÜRETİM DÜŞTÜ, TARIM KÜÇÜLDÜ

2016 yılında tarımsal üretim geriledi. Sarıbal tarafından hazırlanan raporda gerilemeye ilişkin şu rakamlar paylaşılıyor: Buğday rekoltesi önceki yıla göre 2 milyon ton gerileyerek 20 milyon 600 bin tona düştü. 2015 yılında yaklaşık 39 milyon ton olan hububat (buğday, mısır, çeltik, arpa, çavdar, yulaf vb.) üretimi 2016 yılında yüzde 9 oranında azalarak 35 milyon tona düştü. 

Raporda, 12 Aralık 2016 tarihinde yayımlanan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2009 bazlı ‘yeni’ milli gelir serisi üzerinden tarımdaki rekor küçülmeye dikkat çekilmiş. Buna göre Türkiye ekonomisi, 2016 yılının temmuz, ağustos ve eylül aylarını içeren üçüncü çeyreğinde önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1.8 daraldı. 

Tarımda ise son 20 yılın en sert düşüşü yaşandı. Tarım sektörü ise birinci ve ikinci çeyreklerde yüzde 5.6 küçülürken; yılın 3. çeyreğinde yüzde 7.7 küçülme ile rekor kırdı. 

İTHALAT REKORU YAĞLI TOHUMLARIN

2016 yılının ocak-kasım döneminde toplam 14.3 milyar dolarlık tarım ve gıda ürünü ithal edildi. Bu dönemde ödenen rakamlar şöyle: 4.7 milyon ton hububat ithalatı için 1.1 milyar dolar. 414 bin ton kuru baklagiller ithalatı için 342 milyon dolar. 793 bin ton pamuk ithalatı için 1.2 milyar dolar. 2.9 milyon ton yağlı tohum ithalatı için 1.3 milyar dolar. 1.3 milyon ton bitkisel ham yağ ithalatı için 1.4 milyar dolar. 1.4 milyon ton küspe ithalatı için 384 milyon dolar. 

Bu kapsamda ithal buğday ithalatı 4 milyon ton, mercimek ithalatı 290 bin ton, soya fasulyesi ithalatı 1.9 milyon ton, ayçiçeği tohumu ithalatı 360 bin ton, ayçiçeği ham yağ ithalatı ise 620 bin tona ulaştı.

İTHALAT ÜRETİMİ GEÇİYOR

Rapordaki dikkat çekici noktalardan biri de Türkiye’nin kendine yeter derecede üretim yapabileceği tarımsal ürünleri ithal etmesi hatta bazı ürünlerde ithalatın ülke üretimini geçiyor olması!

Raporda bu konu hakkında verilen örnekler şöyle: 2016 yılında yağlı tohumlar üretimi 2.2 milyon ton; buna karşılık 11 aylık ithalat 2.9 milyon ton. Lif pamukta üretim 750 bin ton; ithalat 790 bin ton. Mercimekte üretim 365 bin ton; ithalat 289 bin ton. Buğdayda üretim 20.6 milyon ton, ithalat 3.9 milyon ton. 

Tahıl ambarı olan Türkiye buğdayda üretiminin yüzde 20’si kadar ithalat yapmış.

HAYVANCILIKTA DA DURUM AYNI

İthalat tarımın önemli kollarından hayvancılıkta da söz konusu. Et ve Süt Kurumunun (ESK) 500 baş besilik hayvan; TİGEM’in de 150 bin baş damızlık düve ve 20 bin küçükbaş hayvanı gümrüksüz olarak ithal etmelerine karar verildi. Böylelikle devletin 2016’da ithal edeceğini açıkladığı hayvan sayısı toplam 670 bin başa ulaştı. 

Sığır ithalatında rekor kırıldı. Türkiye, Amerika’dan sonra en çok sığır ithal eden ikinci ülke oldu.

Ne yazık ki bu tablo değişmeyecek ve sığır ithalatı 2017’de de sürecek. Bakanlar Kurulunun, Et ve Süt Kurumu (ESK) tarafından kullanılmak üzere “Canlı Hayvan İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulanması Hakkında Kararı”, Resmi Gazete’nin 31 Aralık 2016 tarihli sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi. Buna göre ESK’ye, 2017 sonuna kadar, sıfır gümrükle olmak üzere 500 bin büyükbaş hayvan ithalatı için yetki verildi.

HÜKÜMET, POTANSİYELİ HEBA EDİYOR

Türkiye sahip olduğu toprak ve su kaynakları, coğrafi konumu ve iklim şartlarından dolayı tarım potansiyeli yüksek bir ülke. Ancak bu potansiyel yeterince değerlendirilmemekte. 

Yapılması gereken raporda şöyle özetlenmiş: Üretim maliyetlerinin düşürülmesi, destekleme araçlarının doğru ve amaca uygun biçimde kullanılması!

Raporda tarımın en başta gelen sorunu olarak yüksek girdi maliyetleri gösterilerek şu tespite yer verilmiş: Dövizdeki yükselme de ürün maliyetlerini artırmaktadır. Türkiye, bitkisel üretimin en önemli girdileri olan tohum, mazot, gübre ve tarım ilacı ile hayvansal üretimin en önemli maliyet kalemini oluşturan yem hammaddeleri bakımından büyük ölçüde ithalata bağımlıdır. Uygulanan tarım politikaları bağımlılığı azaltmak yerine daha da artırmakta; üretimi sürdürülemez hale getirmektedir”. Raporda mazot fiyatı son 1 yılda yüzde 24 arttığına dikkat çekiliyor. 2017 yılı için çiftçinin kullanacağı mazotun yarısını devlet karşılanacağı duyuruldu. Ancak 2017 yılı bütçesine mazot için çiftçinin mazota ödediği paranın ancak yüzde 5’i kadar ödenek konuldu.

SÜT İNEKLERİ KESİME GİTTİ

Süt üreticisinin kullandığı tüm girdilerin maliyetleri artarken; Ulusal Süt Konseyinin 1 Temmuz 2014’te litre başına 1 lira 15 kuruş olarak tespit ettiği çiğ süt referans fiyatı 2016 yılında da sürdürüldü. Bazı bölgelerde çiğ süt fiyatlarının 80-90 kuruşa kadar düşmesi üzerine, sütten para kazanamayan üretici, işletmesini ayakta tutmakta zorlandığı için hayvanlarını kesime gönderdi. Ulusal Süt Konseyi 26 Aralık’ta çiğ süt referans fiyatını ocak 2017’den itibaren 6 kuruş artırarak 1 lira 21 kuruş olarak belirledi.

YETERSİZ VE ÇÖZÜM OLMAYAN DESTEKLER

Raporda hükümetin, tarımdaki olumsuz tabloyu engelleyemeyen, 2016 yılı tarımsal desteklere de verildi. 

2016’da verilen 11.6 milyar liralık desteğe ilişkin şu bilgiler paylaşıldı: “2016 yılında çiftçilerin satın aldıkları 43 farklı makine-ekipmana yüzde 50 hibe desteğini öngören destek kaldırıldı. Yaygın bitkisel ve hayvansal üretim kredi üst limitleri düşürüldü. Gübre desteğinin ön şartı olarak uygulanan toprak analizi desteği önce kaldırıldı, sonra yeniden uygulamaya konuldu. Mazot ve gübre desteği birleştirildi. Bu birleştirme sonucunda, bazı ürünleri yetiştiren çiftçilerimiz geçen yıla göre daha düşük destek aldı. Hububatta (buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi) 5 kuruş/kg olan prim desteği artırılmadı; dane mısırda 4 kuruş/kg olan prim desteği 2 kuruşa düşürüldü. Tarımsal yayım ve danışmanlık desteğine getirilen kısıtlama nedeniyle 2 bin 600 gencimiz işsiz kaldı. Hayvancılıkta hayvan başına yapılan anaç hayvan desteği kaldırılarak, buzağı desteği temel destek olarak kabul edildi.”

ZEYTİNCİLİĞİN İDAM FERMANI 

Zeytincilik Kanunu’nun değiştirilerek zeytinliklerin imara açılmasını öngören düzenlemeler 2002’den bu yana 6 defa Meclise getirildi ve her defasında reddedildi. Zeytinciliğin idam fermanı olarak nitelendirilen düzenleme 7. kez Meclise getiriliyor.

AKP iktidarı Meclise getirmeye hazırlandığı “Üretim Reform Paketi Kanun Tasarısı” ile ülkemizde 750 bin ailenin geçimini sağlayan ve 600 milyon dolar değer yaratan zeytinlikleri talana açmaya hazırlanıyor.

ÜRETİCİYE YANSIMAYAN KDV İNDİRİMİ

Gübrede yüzde 18, yemde yüzde 8 olan katma değer vergisi yüzde 1’e düşürüldü. Gübrede daha sonra 6663 sayılı Kanun’la vergi tamamen sıfırlandı. Ancak 2016 Tarım Raporu’nda 

Şu tespite yer verildi: “Gübre ve yemde piyasada üreticinin haklarını ve çıkarlarını koruyacak etkin üretici örgütlenmesi ve piyasayı regüle edecek kamu kurumları olmadığı sürece yapılan vergi indirimlerinin amacına ulaşması mümkün değildir.”

Raporda ayrıca patlayıcı yapımında kullanıldığı gerekçesiyle nitratlı gübrelerin kullanımının yasaklanmasının şu olumsuz sonucu doğuracağı vurgulandı: “Üreticinin nitratlı gübre kullanamaması nedeniyle özellikle buğday, mısır gibi hububat ürünlerinde ciddi verim düşüşleri görülecektir.” (EKONOMİ SERVİSİ)