02 Ocak 2017 00:58

Zamla uyandık zorlukla yaşadık

Evrensel'in Ekonomi Editörü Bülent Falakaoğlu Türkiye ekonomisinin 2016’da neler yaşadığını yazdı

Paylaş

Bülent FALAKAOĞLU

İşsizlik rekorlarının kırıldığı, döviz kurlarının tavan yaptığı, dış ticaret ve turizmin daraldığı, ekonomik büyümenin gerilediği bir yılı geride bırakıyoruz.

Ekonomik seferberlik çağrılarının yapıldığı, faiz kavgalarının hiç eksik olmadığı bir yıldı 2016. Aynı zamanda, kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’ye kötü not verdiği, “Türkiye’nin büyümesine tahammül edemediği” söylenin dış güçlerin durmaksızın ekonomik saldırıda bulundu iddialarının ayyuka çıktığı bir yıl! 

2016’da neler yaşandı, hafızaları tazeliyoruz.

DAHA İLK GÜNDEN 

2016 yılının ilk gününe, yani 1Ocak’a, alkollü içeceklerde vergiye yapılan yüzde 15, tütün ürünlerinde paket başına getirilen vergi zamlarıyla girmiştik. 

Zamların ardından ‘yıla iyi girmedik iyi geçmeyecek’ derken 21 Ocak’ta Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), enflasyon sepetini güncelledi. Sepete elbise, çiğ köfte, pizza ve avukatlık ücretleri eklenirken, 2000 cc otomobil, dikiş ipliği, bezelye, DVD oynatıcı, özel dershane ücreti ve elektrikli epilasyon aletleri gibi kalemler çıkarıldı. Sepet değişti ama enflasyon gerçeği değişmedi. Ocak ayı enflasyonu zamların da etkisiyle yüzde 1,82 oranında arttı. 

Yıl boyunca da yüksek enflasyon sürdü. Türkiye 2016 yılı boyunca, dünyanın en fazla enflasyona sahip ülkeleri arasında yer aldı.

Ocak ayı sonunda Türkiye’nin turizm gelirinin, 2015’te bir önceki yıla göre yüzde 8,3 azalarak 31,5 milyar dolar olduğu açıklandı. Söz konusu azalma yeni yılda daha kötüsünün beklediğinin habercisi gibiydi. Ülkede patlayan bombalar, Rusya ve komşu ülkelerle izlenen gerilim politikasının da etkisiyle Turizm sektörü ‘kötü bir yıl’ geçirdi.

ŞUBATTA DA OLUMSUZLUKLAR DEVAM ETTİ

TÜİK şubat ayı başında, Türkiye’nin ihracatının, 2015 yılında bir önceki yıla göre yüzde 8,7 azalarak 143 milyar 935 milyon dolara gerilediğini duyurdu. İthalatın da yüzde 14,4 azaldığı açıklandı.  

Söz konusu veriler, her ne kadar dış ticaret açığını, yüzde 25,2 azalarak 63 milyar 268 milyon dolara geriletse de ekonominin, sanayiinin durağanlaşacağının habercisiydi.

Et fiyatları uçunca, şubat ayında Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı duruma el attı. Bakan Faruk Çelik, kırmızı et sektörü temsilcileriyle alınan karar gereği, kıymanın tavan fiyatının 32 lira olmasıyla ilgili fikir birliğine varıldığını açıkladı.

Mart ayında ise sütte kriz çıktı. Üreticiler, sütü ucuza satmak zorunda kaldıklarından “Süt fiyatı yem fiyatlarını karşılamıyor” deyip hayvanlarını kesime göndermesine rağmen piyasada süt fiyatı yine de yüksek seyrediyordu. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, “çiğ süt alımlarında aracıların haksız kazanç elde etmesini engellemek ve süt veren hayvanların kesimini önlemek” iddiasıyla Et ve Süt Kurumuna süt piyasasına müdahale talimatı verdi.

İŞSİZLİK ÇİFT HANE

Mart ayı sonuna doğru, 2015’te bir önceki yıla göre işsizliğin 0,4 puan artarak yüzde 10,3 olduğunu duyuruldu. Böylece, işsiz sayısının resmi rakamlara göre de, 3 milyonu aştığı açıklandı.

1 Nisan’da ise Türkiye İnternet’te 4,5G uygulaması geçiş yaptı. Geçişin hikayesi de şaka gibi! Aslında 4G hizmeti uygulamaya sokulacaktı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 5G olsun talimatı verince, 4G’ye ek bir iki ekleme yapılıp 4,5G piyasaya sürüldü. Böylece, 4G’nin geliştirilmiş halinden başka bir şey olmayan 4,5G sürümü ile ara bir yol bulunmuş oldu.  

16 Nisan’da Mahkeme kararıyla yönetimine bir yıl önce kayyum atanan Koza-İpek Holdinge ait, aralarında Lamborghini, Porsche, Bentley, Ferrari gibi markaların da yer aldığı 22 lüks otomobilden 11’i düzenlenen ihalede satıldı. 

BAKANLAR DEĞİŞTİ!

Mayıs ayı başında Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğüne ait piyango, hemen kazan ve sayısal oyunlarla şans oyunları lisansının 10 yıl süreyle özelleştirilmesine ilişkin ihale ilanı, Resmi Gazetede yayımlandı.

Mayıs ayında Türkiye bir iç darbe gördü. Başbakan Davutoğlu görevden alındı. Başbakan Binali Yıldırım Başkanlığında 65’inci Hükümet kuruldu. 65. Hükümette Mehmet Şimşek ve Nurettin Canikli Başbakan Yardımcısı, Naci Ağbal Maliye Bakanı, Berat Albayrak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı, Faruk Çelik Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı, Bülent Tüfenkci Gümrük ve Ticaret Bakanı, Lütfi Elvan Kalkınma Bakanı, Nihat Zeybekci Ekonomi Bakanı, Faruk Özlü Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı, Ahmet Arslan da Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı olarak görevlendirildi.

GÜBRE ARTIK YASAK

Türkiye Haziran ayını ekonomik yasak haberiyle girdi. Patlayıcıya konu olan nitratlı gübre satışı donduruldu.

Başbakan Binali Yıldırım, esnaf ve sanatkarların borçlarının gecikmiş faizlerini tamamen sildiklerini, geri kalan borçlarını da yeniden yapılandırdıklarını, bu şekilde 110 bin esnafın tamamını, 400 milyon liralık yükten kurtardıklarını bildirdi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Türkiyeye yönelik turizm kısıtlamalarının kaldırılması talimatını verdi, ticari ilişkiler de dahil olmak üzere, Türkiye ile ilişkilerin normalleştirilmesi konusunda hükümeti görevlendirdi.

İHALEDE OLAN VERGİDE YOKLAR

Temmuz ayı başında 2015 vergi rekortmenleri açıklandı. Merkez Bankası ödediği yaklaşık 2.5 milyar lira ile kurumlar vergisi rekortmeni oldu.

İnşaat ihalelerini başta olmak üzere büyük kamu ihalelerini alanlar vergi listesinde yer almadı. Türkiye’nin en fazla vergi veren işadamları, Başbakan’ın ‘Gezici, vatan haini’ dediği isimlerden çıktı. 

PİYASA KURALLARINA DA DARBE 

15 Temmuz darbe girişiminin ardından iktidarın OHAL ve KHK eşliğinde yürüttüğü keyfi yönetim ekonomiye de yansıdı. 24 Temmuzda kapatılan kurum ve kuruluşların bankalar ve diğer finans kuruluşlarındaki tüm hesapları OHAL kapsamında bloke edildi.

Ağustos ayında vergi ve sosyal güvenlik prim borçlarından trafik cezalarına kadar pek çok borcun yapılandırmasına ilişkin kanun teklifi, TBMM’de kabul edilerek yasalaştı.

25 Ağustos’ta, Bireysel Emeklilik Sigortası (BES) otomatik katılıma ilişkin kanun resmileşti. Uygulama 1 Ocak 2017de başlayacak. 

26 Ağustos’ta da Türkiye Varlık Fonu Yönetimi AŞ’nin kurulmasına ilişkin kanun yürürlüğe girdi.

GELİR UÇURUMU! 

Eylül ayının ilk uygulamalarından biri benzin, motorin ve motorlu taşıtlarda kullanılan LPG’de (otogaz) uygulanan ÖTV’nin artırılması oldu. Konut teslimlerinde yüzde 18 olarak uygulanan KDV 31 Mart 2017’ye kadar yüzde 8’e düşürüldü. 150 metre kareden büyük konutlara vergi kıyağı yapıldı.

Bu anlayın yaratacağı sonun gelir eşitsizliği olacağı aşikar. Nitekim TÜİK eylül ayında 2015 yılı gelir dağılımı istatistiklerini açıkladığında bu gerçek bütün çıplaklığı ile görüldü. 

Türkiye’de en yüksek gelire sahip yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay bir önceki yıla göre 0,6 puan artarak yüzde 46,5e yükseldi. En düşük gelire sahip yüzde 20’lik grubun aldığı pay ise 0,1 puan azalarak yüzde 6,1 oldu.

En alttakilerle üstekiler arasındaki uçurum büyüdü.

ACI İTİRAF

Hükümet 4 Ekim’de 2017-2019 dönemini kapsayan Orta Vadeli Programda (OVP) revizyona gitti. İşsizlik artacağını, enflasyonun yükseleceğini, ekonomik büyümenin azalacağını itiraf etti. Buna göre 2016 için işsizlik öngörüsünü yüzde 10,2’den yüzde 10,5e, 2017de yüzde 9,9’dan yüzde 10,2’ye, 2018’de yüzde 9,6’dan yüzde 10,1’e yükselti. Böylece çift haneleri işsizliğin kaçınılmaz olduğunu anlatmış oldu. 

2016 büyüme oranı tahmini yüzde 4,5’ten yüzde 3,2’ ye revize edildi. Yüzde 5 olarak gerçekleşeceği tahmin edilen enflasyon yüzde 7,5’a yükseltildi.

2016 sonuna gelindiğinde revize edilmiş öngörülerin de iyimser kaldığı ülke ekonomisinin daha ağır bir tablo ile karşıya karşıya kaldığı görüldü.

Nitekim 17 Ekim’de temmuz ayında 2015 yılının aynı ayına göre işsizlere 354 bin kişinin eklendiği açıklandı. İşsizliğin 3 milyon 324 bin kişi olduğu duyuruldu. 

TURİZMDE BÜYÜK DÜŞÜŞ 

Ekim ayı sonunda Türkiye’nin ihracatının, eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 5,6 gerilediği buna karşın  ithalatın sadece yüzde 0,7 düşüş yaşadığı dış ticarette işlerin iyi gitmediği itirafı geldi.

Bir kötü haber de turizm sektöründen geldi. Türkiye’nin turizm gelirinin yaz aylarında, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 32,7 azaldığı açıklandı.

BÜYÜK EL KOYMA VE ZAM

Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli, hiçbir özel mülkiyet kurallarına uyulmadan, kapatılan kurumların tapu, para ve mal varlıklarına el koymaların bir kısmına ilişkin bilgi verdi. Canikli, ‘FETÖ’ soruşturması kapsamında Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna (TMSF) devredilen şirket sayısının 527’yi bulduğunu, maddi değerinin toplamda 15 milyarı bulduğunu söyledi. 

Hükümet yıl sonuna doğru şirketlere “Süper Teşvik” getirdi. 100 milyon dolarlık projeler için firmalara, vergi muafiyeti ve indirimi, sermaye katkısı, yatırım yeri tahsisi ve kamu alım garantisi gibi devlet desteği verileceğini açıkladı.

Kasım sonunda Maliye Bakanlığı 78 milyarlık borcu yapılandırırken aralık ayına zamla girildi. Taze üzüm şarabı, köpüklü şarap ve fermente edilmiş diğer içecekler dışındaki alkollü içeceklerle asgari maktu ÖTV yüzde 10, tütün ürünlerinde maktu vergi 7 kuruş artırıldı.

2 Aralık’ta ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan vatandaşları, ellerinde bulunan dövizleri TL’ye çevirmeye çağırdı.
Aralık ayı yılın özeti gibi: Zam vatandaşa, vergi vatandaşa, seferberlik vatandaşa kıyaklar şirketlere, patronlara!

GEÇSEN DE GEÇMESEN DE PROJESİ

Dünyanın en büyük orta açıklıklı asma köprüleri arasında 4üncü sırada bulunan Kocaelindeki Osman Gazi Köprüsü hizmete açıldı.

Köprü, Yap-İşlet-Devret modeliyle beş şirkete yaptırıldı. Devlet bu şirketlere günde 40 bin araç geçiş garantisi verdi. Otomobil geçiş fiyatını da “35 dolar + KDV” olarak belirledi. Temmuz 2016’da, 120 lira demekti. Geçiş fiyatı 90 liraya indirildi. Aradaki 30 TL’yi devlet şirketlere vereceğini açıkladı. Kurlar yükseldi 35 dolar + KDV bugünkü kur değeri 145 lirayı buldu. Aradaki fark 55 liraya çıktı. 

Devlet şirketlere sadece bu farkı ödemiyor. Köprüden günde 10 bin araç bile geçmiyor. 40 bin araç geçiş garantisi olduğu için devlet aradaki 30 bin araç için 145 lira ödüyor. Yani bizden topladığı vergiyi şirketlere aktarıyor. Vatandaş geçse de geçmese de yüksek bir ücret ödüyor.

TÜRKİYENİN KREDİ NOTLARI ÇÖP OLDU!

Türkiye’nin çok ihtiyaç duyduğu dış kaynak akışı için üç kredi derecelendirme kuruluşundan ikisinden geçer not alması gerekiyor. 2016 yılında üç kredi derecelendirme kuruluşunun ikisi (s&P ve Moody’s) Türkiye’nin notunu yatırım yapılabilir seviyenin altına indirdi. Yatırım yapılabilir seviyenin altındaki notlar ‘çöp seviyesi (junk)’ olarak adlandırılıyor.

Türkiye’nin notu, üç kredi derecelendirme kuruluşunun ikisi tarafından yatırım yapılabilir seviyenin altına inmiş oldu. Peki bu ne anlama geliyor? Yatırım yapılabilir seviyenin altındaki notlar ‘çöp seviyesi (junk)’ olarak adlandırılıyor.

Türkiye’nin notunu halen yatırım yapılabilir seviyede tutan Fitch ise darbe girişiminin ardından 19 Ağustos’ta yaptığı açıklamada Türkiye’nin notunu negatif izlemeye almıştı. Fitch’ten de indirim gelebilir. Bu durumda Türkiye’den para çıkışı oldukça hızlandırır. Dış kaynak bulmanın maliyetini de artırır. 

ÖNCEKİ YIL LANETLENDİ GEÇEN YIL ÖVÜLDÜ

Daralan ekonomiye tüketimle can verebilmek için kredi kartlarıyla gerçekleştirilecek mal ve hizmet alımlarıyla nakit çekimlerinde taksitlendirme süresi sınırı 9 aydan 12 aya çıkarıldı. Kredi kartlarının mevcut borç bakiyelerinin taksitlendirme süresi 72 ay, tüketici kredilerinin vadesi 48 ay olarak belirlendi. 

Oysa hükümet cari açığı azaltabilmek, tüketimi kısmak için önceki yıl taksit sınırlaması getirmişti. Dönemin başbakanı kısıtlamayı savunmak için şöyle demişti: “Şu kredi kartları filan falan diyorsunuz ya, bunları almayın. Bunlardan ödediğiniz paralar, sadece bir bankaya vereceğiniz, isim vermiyorum 600 trilyon, 1 yılda. Geliri, faizin dışında… Kim ödüyor bu parayı, zengin değil, benim fakir kardeşim. Allah selamet versin, bayılıyor bir tane kredi kartı elime alayım. Herkes ayağını yorganına göre uzatmayı bir öğrense, o zaman bunlar bu parayı elde edemeyecekler.”

Kredi kartı kullanımını, iktidarı boyunca çığ gibi büyüten, kredi kartının sokakta peynir ekmek gibi dağıtılmasına göz yuman, ekonomiden sorumlu tüm bakanları, “Kredi kartı kullanımındaki artış kayıtlı ekonomiyi güçlendiriyor” diyen bir iktidarın ağzından dökülmüştü bu sözler.

Geçen yıl taksit sayısı artırılınca eleştiriler tekrar unutuldu.

İŞSİZ BİR ÜLKE

Türkiye İstatistik Kurumu, (TÜİK) eylül dönemi işsizlik verilerini açıkladı. Buna göre işsiz sayısı eylülde geçen yılın aynı dönemine göre 420 bin kişi artarak 3 milyon 523 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 1 puanlık artışla yüzde 11.3 seviyesinde gerçekleşti. DİSK-AR, işsiz sayısının eylülde 6 milyon 373 bine yükseldiğini, geniş tanımlı işsizlik oranının 19.1 olduğunu duyurdu.

Çalışabilir kadınların üçte biri bile istihdamda değil. Her 5 gençten biri işsiz. Ekonomik sorunların yanı sıra şirket kapatmalar, kamudan uzaklaştırmalar çığ gibi büyütüyor işsizliği. Yüksek işsizlik artık kati bir Türkiye gerçeği. 

GÖKÇEKLER, ERDOĞANGİLLERE KARŞI!

Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanlığı seçimi yapıldı. Yönetimde FETÖ’cüler var denildi. İki aday yarıştı. Biri, Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek’in 33 yaşındaki oğlu Osman Gökçek. Diğeri, Cumhurbaşkanının eşi Emine Erdoğan’ın kuzeni Gürsel Baran.

Gökçekler ile Erdoğanlar; bir iç rekabet. İki aday arasındaki rekabetten çok daha fazlasını anlatıyordu. Başkenti istila eden, sokakları rant kulelerine dönüştüren, Atatürk Orman Çiftliğine göz diken sermaye ATO yönetiminde yer almayı önemsiyor. Zira ‘pasta’ bölüşümde başkentin ticaret meslek örgütüne hükmetmek belirleyici olacak.

BİR ANDA ZENGİNLEŞTİK

TÜİK, ulusal hesapları değiştirdi. Böylece milli gelir arttı. 

Kişi başı milli gelir dolar cinsinden 9 bin dolardan 11 bin dolara çıktı.

Kağıt üzerinde böyle oldu. Gerçekte kimsenin yaşamı değişmedi. Kimse zenginleşmedi. 

DOLAR COŞTU

Dolar 2016’da rekor üzerine rekor kırdı. 

Geçen yıla göre yüzde 40 değer kazandı. 

Darbe girişiminden bu güne TL dolar karşısında yüzde 15 eridi. (EKONOMİ SERVİSİ)

 

ÖNCEKİ HABER

İki aydır mahalleliye bilgi verilmiyor!

SONRAKİ HABER

Coğrafyada kahır yılı

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...