Plan yeni, zihniyet eski

Aylin AKÇAY

Kadına yönelik şiddet 2017’ye devreden en önemli sorunlardan biri. Hükümet, yeni yıla kadına yönelik şiddetle mücadele için yeni bir ulusal eylem planıyla girdi. Açıklanan eylem planında tarihler yeni, ama zihniyet eski. 

Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele 2016-2020 Ulusal Eylem Planı geçtiğimiz gün açıklandı. 2016-2020 eylem planı, bu yöndeki üçüncü eylem planı; ilki 2007-2010, ikincisi 2012-2015 yılları arasını kapsıyordu, şimdi de sonuncusu kamuoyuyla paylaşılmış oldu. Tahmin edileceği üzere eylem planının önemli bir bölümünü şiddetle mücadele mekanizmaları, sığınmaevleri, başvuru mekanizmaları vs. ile ilgili hedefler ve planlar oluşturuyor.

SIĞINMAEVLERİ KAPATILIRKEN...

Son planın hedeflerinden biri, öncekilere benzer şekilde, sığınmaevi açmakla yükümlü belediyelerle ilgili. Bir kez daha deniyor ki “Belediye Kanunu gereğince nüfusu 100 bini geçen tüm belediyeler tarafından konukevi/sığınmaevi açılmasına yönelik çalışmalar yürütülmesi” hedefleniyor.

Eylem planının açıklandığı gün, başka bir haber daha düştü gündemimize. Van Belediyesi Kadın Yaşam Merkezi bünyesinde faaliyet gösteren ve 2006 yılından itibaren şiddete maruz kalan, hayati tehlikesi olan kadınlara hizmet veren kadın sığınmaevinin, belediyeye atanan kayyım tarafından kapatıldığını öğrendik. Bu haberin kendisi bile, bırakalım eylem planının gerçekliğini ve samimiyetini,  kadınlara hizmet için kurulan mekanizmalara nasıl yaklaşıldığını göstermeye yetiyor aslında.

İlk eylem planı hazırlandığında o zamanki Belediye Kanunu, nüfusu 50 bini geçen belediyelere kadın ve çocuklar için sığınmaevi açma yükümlülüğü getiriyordu. 2005 yılında kanunda yapılan değişiklikle bu yükümlülük, nüfusu 100 bini geçen belediyeler olarak değiştirildi. Belediyelerin sığınmaevleri açması, her üç eylem planında da yer alıyor. Ancak Haziran 2015 itibari ile belediyelere bağlı sadece 32 sığınmaevi bulunuyor. Yeni eylem planında da aynı hedef ortaya konuyor; ancak belediyelerin yükümlülükleri, görevlerini yerine getirmesi için ne yapılacağı, daha önce de yazılan hedeflerin neden gerçekleştirilmediği açıklanmıyor.

ŞÖNİM BAŞ TACI OLMUŞ

Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri uzunca zamandır bakanlığın üzerinde durduğu ve şiddete uğrayanlar için öne sürülen temel hizmet mekanizmalarından biri. Eylem planının hedefleri arasında ŞÖNİM’lerin tüm illerde yaygınlaştırılması var. 2013 yılından itibaren 14 pilot ilde bulunan ŞÖNİM’ler, Aralık 2016 yılı itibariyle 49 ilde açılmış bulunuyor.

Açıldığı ilk günden beri kadın örgütleri ŞÖNİM’lerin işleyişine dair birçok eleştiri sunuyor ve şiddetle mücadele mekanizmalarının gerçekçi olması için pek çok talep dile getiriliyor. Ancak bu taleplere dair somut hedefleri eylem planında görmek mümkün değil. 
18. Kadın Sığınakları Kurultayında kadın örgütleri ŞÖNİM’leri, çalışan kadrolu personelin az olması, çoğunluğunun geçici görevli ve hizmet alımı yoluyla istihdam edilmesi, meslek elemanı sayısının az olması, ŞÖNİM’lerin şehir merkezlerinden uzak yerlerde bulunması, şiddet uygulayan erkeklere de hizmet veren kurumlar olması, hatta arabuluculuk rolü üstlenmeleri nedeniyle eleştirmişti. Ancak bugüne kadar kadın örgütlerinin ŞÖNİM’lere dair eleştiri ve kaygıları dikkate alınmadığı gibi, kadınların taleplerini karşılayacak plan ya da hedefler yine eylem planında yer almıyor.

KADRO YOK, BİNA YOK, BÜTÇE YOK, LAF ÇOK

ŞÖNİM’lerin yaygınlaşması önemli olmakla birlikte, hangi standartlarda ve nasıl bir hazırlıkla yaygınlaştığı da önemli bir soru işareti olarak durmaktadır. Nitekim Mor Çatı çalışanları, Haziran ayında yeni 22 ilde ŞÖNİM açılma onayı verildiği öğrenildiğinde durumla ilgili bilgi almak üzere 22 ilin ASPB İl Müdürlüklerini arayarak bir araştırma yapmış. Mor Çatının yaptığı görüşmelere göre, illerden ŞÖNİM yetki ve sorumluklarının ne olduğuna ilişkin farklı bilgiler verilmiş. Uygulamaların ilden ile değiştiği fark edilmiş, çalışanların konuya ilişkin çok az bilgisi olduğu gözlemlenmiş, ayrıca açılış hazırlıklarının da fiziki şartların oluşturulmasından personele eğitim verilmesine, kadronun belirlenmesine kadar bir dizi sorun olduğu tespit edilmiş. Telefonda kendilerine ŞÖNİM’lerin gizli olduğu ve adres bilgisi veremeyeceklerini söyleyen yetkililer bile olmuştur. Bu da, açılışların ne kadar hazırlıkla ve ihtiyaca uygun yapıldığı, yaygınlaşan ŞÖNİM’lerin şiddetle mücadelede ne kadar yeterli olduğu sorularının sürmesine neden oluyor.