Aydın Çubukçu ile 'A’dan Z’ye Sosyalizm'

Arif BEKTAŞ
Londra

Bir süredir Londra’da bulunan Aydın Çubukçu yeni kitabını sonlandırmak üzere. “A’dan Z’ye Sosyalizm” adını verdiği kitabı aslında bir sözlük. Alfabetik bir düzen içinde, sözlük gibi kullanılabilecek bir kaynak niteliğindeki kitapta her biri ayrı bir makale olarak okunabilecek maddeler de var. Kitabın sosyalist literatürle yeni tanışanlar için yararlı olacağını düşündüğünü söyleyen Çubukçu, günümüz koşullarında politik bir araç olarak da işlevli olabileceğini belirtiyor.

Sosyalizmi, A’dan Z’ye anlatmak düşüncesi nereden doğdu?
Aslında bu çok eski bir proje. Yaklaşık yirmi yıldır böyle bir kitabın ihtiyaç olduğunu düşünüyorum. Birkaç kere başlayıp sonra ertelediğim bir çalışmaydı. Yayınevimiz, çok önceleri yayımlanmış olan “Marksizm’de Temel Kavramlar” adlı broşürü yenilememi önerince, aynı ihtiyacı daha yüksek düzeyde karşılayabilecek başka bir kitap olması gerektiğine karar verdim. Kısaca MTK diye anılan o kitapçık, hem fazlasıyla cezaevi kokuyordu, çünkü orada yazılmıştı, hem de hedefinden oldukça uzak, zayıf bir içeriği vardı. A’dan Z’ye Sosyalizm ise, sürekli başvuru kaynağı olarak kullanılabilecek bir içerikte ve güncel ihtiyaçlara da cevap vermek bakımından daha kapsamlı...  

Bu sadece bir sözlük mü olacak, yani sadece kelimelerin anlamını gösteren bir kitap mı?
Hayır. Bazı maddeler bir ansiklopedide görülebilecek genişlikte olacak. Her biri ayrı bir makale olarak da okunabilecek maddeler de var. Örneğin, diyalektik ve tarihi materyalizm, Marksizm’in kaynakları ve evrimi, devrim tarihindeki kimi önemli dönemeçler, biyografiler ve kitap tanıtımları. Alfabetik bir düzen içinde, sözlük gibi kullanılabilecek bir kaynak tasarladım. Gerek sosyalist literatürle yeni tanışanlar için, gerekse herhangi bir metnin hazırlanmasında karşılığı hemen hatırlanamayabilen bir kavramı arayanlar için yararlı olacağını düşünüyorum. Ayrıca, günümüz koşullarında bu politik bir araç olarak da işlevli olabilecektir.

Bir sözlük ne kadar politik olabilir ki? Sosyalizm, tarafsız bir üslupla anlatılabilir mi?
Elbette anlatılamaz. Sosyalizmin kendisi sınıf mücadelesinin içinden doğmuş bir kelimedir. Hatta öyle kavramlar vardır ki, sosyalist akımlar içinde bile içerikleri, tanımları üzerinde tam bir anlaşma yoktur. Bu yüzden sözlük, bir tartışma aracıdır da. Hem tartışmalarda, örneğin revizyonizm kelimesini düşünelim, belli bir politik görüşün bakış açısını yansıtmak zorundadır, hem de kendisi bir tartışma konusu olmak zorundadır. Bu yüzden iki yönlü politik kimliğe sahip olduğunu söyleyebiliriz. Birincisi belli bir politik gelenek içinden doğmuştur, ikincisi sosyalizm yorumunda kök değerlere bağlı bir görüş açısını geliştirme görevini yüklenmiştir.

MARKSİST-LENİNİSTLERİN BİYOGRAFİLERİ DE YER ALIYOR

Anlaşıldığı kadarıyla yalnızca kavramların sözlük karşılıklarını vermekle yetinmeyecek bu sözlük. Başka neler içeriyor?
Tarihte belli bir yer edinmiş ünlü Marksist-Leninistlerin kısa biyografileri ve özgün görüşleri, önemli bir yer tutuyor. Onların yanı sıra, tartışmalara konu olmuş şahsiyetler de var. Örneğin Troçki ve Troçkizm, Mao ve Maoizm gibi. Ya da Plehanov, Gramsci, Proudhon vs. Bir de, özellikle Marx, Engels ve Lenin’in en önemli eserlerinin kısa özetleri, bu eserlerde adı geçen düşünürlerin ve siyasi kişiliklerin kısa biyografileri yer alıyor.

Herhalde sınıf mücadelesinin önemli dönüm noktaları, devrimler, ayaklanmalar da yer almalı böyle kaynak kitapta.
Kuşkusuz, sınıf mücadelesi tarihi temel alınmadan teorinin tarihi diye bir şey anlatılamaz. Fakat elbette bunlar kitabın işlevi ve hacmi göz önünde tutularak yazılmış maddelerdir. Kısa ve en temel özellikleriyle devrimler de var bu sözlükte.

Güncel ihtiyaçlardan söz ettin, nedir bunlar ve hangi kavramlar bu bakımdan sözlükte yer alıyor?
MTK yazıldığı tarihte örneğin küreselleşme, postmodernizm, perestroika, glasnost gibi kavramlar yoktu. Şimdi bunların kelime anlamlarını olsun bulmak bile normal sözlüklerle mümkün değil. Oysa artık bunlar olmadan sosyalizm üzerine konuşmak, yazmak mümkün olmuyor.

Son olarak, ne zaman elimizde olacak bu kitap, onu öğrenelim?
Bir süredir yalnızca bu kitap üzerinde çalışıyorum. Gazete yazılarıma bu yüzden ara verdim. Sanıyorum en geç şubat ayında okuyucusuna ulaşabilecektir.