Ekvador seçimlerinde iki ‘Lenin’ birden

Elif GÖRGÜ
İstanbul

Avrupa ve Türkiye’de kimi kesimlerin, aksi tüm politik uygulamalarına rağmen, hâlâ “solcu” olarak adlandırdığı Ekvador hükümetinin, Şubat 2017 seçimleri için gösterdiği devlet başkanı adayın adı, takma değil gerçek adı “Lenin”.  Ancak Ekvadorlu sol, sosyalist, demokrat kesimlerin “21. yüzyıl sağı” olarak nitelendirdiği hükümet partisi Alianza Pais’in yeni adayının tam adı Lenin Voltaire Moreno’nun temsil ettiği kesimlerin ne “Leninizm” ile ilgisi var, ne de Voltaire gibi “aydınlık” bir geleceğin umudunu veriyor. 

Lenin Moreno’nun temsil ettiği hükümet partisi, kendisine muhalif sol partileri ve sendikaları feshetmesiyle; onlarca sol siyasetçi, sendikacı, belediye başkanı, köylü ve yerli liderlerini hapsetmesiyle, yüzlercesi hakkında dava açmasıyla, ülkenin doğal kaynaklarını başta petrol olmak üzere çok uluslu şirketlere açmasıyla tanınıyor.  

AMERİKA’NIN LENİNLERİ

Son elli yılda art arda halk düşmanı hükümetleri devirmiş Ekvador emekçilerinin çocuklarına koydukları isimler arasında Lenin bir istisna değil. Ancak Lenin Moreno’nun ailesinin, kendisine niye bu adı verdiği, en azından internette yazmıyor. Ancak şu kesin, Lenin Moreno, Leninist değil. 

Lenin Moreno, Orellana’da bir öğretmen ailesinin oğlu olarak dünyaya geldi. Kamu yönetimi okudu. Lise öğretmenliği yaptı. Sonra turizm şirketi kurdu, patron oldu. Mevcut Devlet Başkanı Rafael Correa ile tanıştı, siyasete atıldı ve 2007-2013 yılları arasında iki dönem devlet başkan yardımcılığı yaptı. Bu dönemde, engellilerle ilgili çalışmaları nedeniyle Birleşmiş Milletlerle birlikte çalışmaya başladı. Kendisi de bir engelli olan Moreno, 2013’te BM’nin engelli çalışmaları için özel temsilcisi olarak seçilmesiyle hükümet işlerini bıraktı, Ekvador’u terketti ve Cenevre’ye yerleşti. Bu arada hükümetten maaş almaya devam ettiği ortaya çıktı, çok tartışıldı. Devlet Başkanlığı seçimi için ülkesine geri döndü.  

Şimdi, hükümet partisi Alianza Paisin (Ülke İttifakı) adayı olarak seçim kampanyasına başlamış durumda. 

BAŞKA BİR LENİN

Lenin Hurtado, sahil kenti Guayaquil’de doğdu. Ekvador Marksist Komünist Partisi (PCEML) Üyesi, Ekvador’un ilk siyah milletvekili Jaime Hurtado’un oğlu olarak adını nereden aldığı açık. Jaime Hurtado, ilerici bir ittifak partisi olan Ekvador Halk Hareketi (MPD) milletvekiliyken 1999 yılında bir siyasi suikaste kurban gitti, öldürüldü. Lenin Hurtado, bugün babasının partisi MPD’yi kapatan Correa Hükümetinin yeni adayına muhalif sol ittifakın milletvekili adayı. 

Rafael Correa Hükümeti, 1978 yılında kurulan ve Correa öncesi sağcı hükümetlerin devrilmesine neden olan halk hareketlerinin önemli bir örgütleyicisi olan MPD’yi, Ulusal Seçim Konseyi (CNE) aracılığıyla 2014 yılında ‘yasal parti’ olmaktan çıkardı, bir daha seçimlere katılmasını engelledi. MPD ilk seçiminde Correa’yı desteklemiş, ancak özellikle ikinci döneminden sonra sağa kaydığı, neoliberal politikalara döndüğü gerekçesiyle desteğini çekerek muhalefete geçmişti. 

Bir kısmı hapsedilse de, belediye başkanları görevlerinden alınsa da, hakkında yüzlerce dava olsa da MPD kadroları, 193 bin kayıtlı üyeyle bu kez Halk Birliğini (Unidad Popular-UP) kurdu. Lenin Hurtado, UP’nin Şubat 2017 seçimleri için milletvekili adayı. UP, 21 sol, demokrat, ilerici siyasi parti, sendika ve yerli örgütleri ile birlikte “Değişim için Ulusal Anlaşma” adı verilen ittifakta yer alıyor. Bu ittifakın Adayı; Hukuk Mezunu Eski General, Eski Milletvekili ve başkent Quito’nun Eski Belediye Başkanı olan Paco Moncayo. Moncayo, demokrat ve ilerici bir siyasetçi olarak biliniyor. 1997 yılında, Abdala Bucaram’n devlet başkanlığı dönemindeki halk ayaklanmaları sırasında, “Silahlı Kuvvetlerin tanıdığı tek gücün Ekvador halkı” olduğunu deklare etmesiyle Bucaram’ın devrilmesinde önemli bir rolü olmasıyla tanınıyor.  

‘YENİ SAĞIN TEMSİLCİDİR’

Lenin Hurtado, adaşı olan ama sınıfdaşı olmayan Lenin Moreno için “Correa Hükümetinin devamcısı olarak ülkenin ‘yeni sağı’nın temsilcisidir” diyor. 

Correa hükümeti döneminde, büyük ekonomik gruplara ülkenin geri bırakılmış çoğunluğunun karşısında ayrıcalıklı davranıldığını, emekçi haklarının ise tahrip edildiğini belirterek, “Lenin Moreno’yu  sadece sağcı olarak nitelendirmek de yeterli değildir. Bu hükümet ülkenin önemli kaynaklarını çok uluslu şirketlere, özellikle Çin şirketlerine, sunan saldırgan bir politika izlemiştir. Şirketlere açılan topraklarda yaşayan topluluklar ve doğa ciddi zarar görmüştür. Şirketlerin işini kolaylaştırmak için topluluklar tahliye edilmiştir” diyor.  

EKVADOR TEK ADAMIN ELİNE GEÇTİ

Rafael Correa artık bir dönem daha başkan olamayacak, fakat bu sizlerin ‘Correizm’ diye adlandırdığınız döneminde bittiği anlamına gelecek mi?

Devlet başkanının bizzat kendisinin açıkladığı gibi 24 Mayıs 2016 tarihinde yönetimi sona erecek, fakat bu tarihin “Correizm” olarak adlandırdığımız dönemi sona erdirmesi zor görünüyor; bu dönem iktidar aygıtının devletin tüm diğer kurumlarına hükmettiği ve her şeyi yöneticinin iradesine bıraktığı bir dönem oldu. 

Başlangıçta, hükümet sosyal yatırımlara öncelik verdi; eğitime, sağlığa yatırım yaptı, istihdam alanı genişledi ve bunun sonucu olarak da refahta artış oldu, fakat bunun karşılğında yurttaşlardan temel haklarından feragat etmeleri, özellikle de ifade özgürlüğü ve direniş hakkından; mevcut Anayasa’ya halkın bizzat bu haklar için verdiği mücadelelerin bir başarısı olarak girmiş haklardan feragat etmeleri talep edildi. 

Başta yargı olmak üzere devletin tüm fonksiyonlarının mutlak kontrolü sağlandı. Devlet görevlilerinin yolsuzluklarının soruşturulması sona erdirildi, suçlar cezasız kaldı ve yeniden işlenmeye devam etti. 

Ekvador’da çok sayıda Lenin’le karşılaştım. Sizin de ve hükümet partisinin yeni başkan adayının adı da Lenin. Correa Hükümeti’nin yeni adayı olan adaşınız Lenin Moreno kimdir?

İtiraf etmeliyim ki, benim gibi istisnalar hariç Lenin adındaki bu yaygınlık pek ideolojik sebeplerden kaynaklanmıyor. Benim durumum farklı, babam PCMLE’nin militanıydı. Ekvador’un eski devlet başkanı yadımcısı ve bugünkü başkan adayı, engelli bireylere yönelik çalışmasıyla görünür oldu, kendi çalışması bu alanda öne çıktı.  Hükümetin saldırıları karşısında ise sessizliğini korudu ve şimdi, devlet başkanı adayı olduktan sonra Mevcut Devlet Başkanı Correa’nın tarzından uzak durmaya çalışıyor. 

Sizin milletvekili adayı olduğunuz Değişim İçin Ulusal Anlaşma kimleri temsil ediyor? 

Paco Moncayo, Değişim için Ulusal Anlaşma ittifakının adayı, bu ittifakta çok sayıda siyasi parti, örgüt ve sendika yer alıyor. İttifakın içinde emekçiler, köylüler, eğitimciler, öğrenciler var ve onların talepleri bizim programımız. İttifak üç siyasi parti ve 19 siyasi örgütten oluşuyor. Halk muhalefetinin adayları olarak, birlikte mücadele ettiğimiz kesimlerin bir talebi olarak, ülkenin ihtiyaç duyduğu yapısal dönüşüm özlemini temsil ediyoruz. 

Ülkenin kalıcı istihdama, emekçilerin temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek çalışma koşulları, gençlerin, ilk olarak, üniversiteye giriş hakkını gerçekleştirmesine de olanak sağlayacak, devletin ücretsiz olmasını garanti altına alacağı bir akademik formasyona ihtiyaçları var. Uygun koşullarda tarımsal üretimi teşvik edecek, latifundiolarla (Köylülerin tarım işçiliği yaptığı, büyük toprak sahiplerinin çiftlikleri), suyun özelleştirilmesiyle mücadele edecek, çiftçilere yeterli kredi ve fırsat sağlayacak, üreticilerin ürünleri için adil bir ücret alacakları satış merkezlerini kuracak, iç ihtiyacı karşılayacak ve ihtiyaç fazlasının ihracını sağlayacak, tarımsal eğitim merkezlerinde eğitilmiş nitelikli iş gücüyle üretim yapacak bir tarım sanayisi oluşturularak üretimin değerini bilecek bir tarım reformuna ihtiyaç var. 

Seçim kampanyaları her iki taraf için de nasıl gidiyor? Temel tartışmalar ne, başka hangi adaylar var?

Seçim kampanyaları başlangıç aşamasında diyebiliriz. Adayların başvuru süreçleri devam ediyor, asıl rekabet sonra; resmi kampanya süreci 3 Ocak 2017’de başlayacak ve 19 Şubat 2017 günü seçimler gerçekleştirilecek. 

Bugünden bir şey söylemek zor, anketler yüzde 52 oranında ‘kararsız seçmen’ olduğuna işaret ediyor. Fakat Paco Moncayo’nin ikinci tura kalacağına inanıyoruz. 
 

CORREA DÖNEMİNDE EKVADOR

Rafael Correa, “solcu, ilerici, Che şarkıları söyleyen, Chavez’le dost” bir devlet başkanı olarak ve emekçilerin de büyük desteği ile 2002 yılında iktidara geldi. Döneminde kurucu meclis oluşturularak yeni ve ilerici bir anayasa hazırlandı. Fakat bu anayasanın ücretsiz eğitim, sınavsız üniversite, direniş hakkı gibi önemli maddelerini ihlal eden de yine kendisi oldu. Döneminde lise ve üniversite öğrenci federasyonlarının başkanları cezaevine atıldı, muhalif siyasetçiler “terörist” oldukları iddiasıyla tutuklandı, düzenli olarak hakaretlere maruz kaldı. Son olarak ülkenin en büyük ve eski sendikası olan 1940 yılında kurulmuş olan ve 100 bine yakın üyesi bulunan Ulusal Eğitimciler Birliğini (UNE) kapattırdı. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ıı Ekvador ziyareti sırasında protesto ettikleri için Erdoğan’ın korumaları tarafından yerlerde sürüklenen kadınları “Kötü yetişmiş kadınlar” olarak nitelendirdi. Sosyal yardımlarla halk desteği alsa da Yasuni Milli Parkı gibi yerli halkların yaşadığı önemli doğal alanları petrol şirketlerine açtı. Petrol fiyatlarının düşmesinin de etkisiyle bugün Ekvador ekonomik bir krizle boğuşuyor. Özellikle işsizlik yükseliyor. Correa hükümeti ise Çin şirketleriyle kredi anlaşmaları yaparak maddi destek arıyor. Ekvador hükümeti, Venezuela hükümeti tarafından da siyasi destek görüyor.