Sağlıkta devrim: Küba

Mazlum İNAN
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğrencisi

Türk Tabipleri Birliği Tıp Öğrenci Komisyonu öğrencileri olarak yaptığımız bir toplantı sonucunda Küba’daki sağlık sistemini araştırma kararı almıştık geçtiğimiz haftalarda. Küba’yı ve Küba sağlık sistemini, ABD’nin her türlü ambargosuna karşın bu kadar muhteşem kılan şeyin ne olduğunu merak etmiştik.

Bu doğrultuda Adana Tabip Odası Başkanı Dr. Ali İhsan Ökten ile konuşup bizlere bir sunum yapmasını istedik. Zira, kendisinin bu konu üzerine araştırmaları ve Küba’ya giderek yerinde inceleme fırsatı bulduğunu biliyorduk. Tarih olarak 26 Kasım Cumartesi sabah saatlerini seçmiştik. Tesadüf ya; Küba’nın Efsanevi Lideri Fidel Castro tam da o sabah hayatını kaybetti. Bizim gözümüzde Küba’yı ‘Küba’ yapan devrimcilerden biriydi Castro. Bu sebepten dolayı yapacağımız çalışmayı ona adadık. Diğer birçok alanda olduğu gibi sağlık alanında da Fidel Castro’nun etkisi büyüktü. 1959 yılında Küba’da Batista rejimi yıkılırken yerine sosyalist bir lider geçmişti. Yapılan sunumda özellikle devrim öncesi ve sonrasında yaşanan değişiklikler dikkat çekiciydi. Devrimden önce; çoğu özel sektörde çalışan 6 bin hekim, 20 hastane ve 1 tıp fakültesi bulunan bu ülkede aynı zamanda ortalama yaşam süresi 60 yıl idi. Difteri, tetanos, boğmaca, kızamık gibi enfeksiyon hastalıklarının ölümlerin en büyük sebepleri olduğu bir ülke Küba ve bebek ölümlerinin oranı ise yüzde 6. Devrimden 57 sonra bugüne bakacak olursak 80 bine yakın hekim, 25 tıp fakültesi ve 200 hastane bulunmakta. Bebeklerde ölüm oranı ise binde 6’ya kadar düşmüştür. Küba’da bugün 160 kişiye 1 doktor düşüyor. Bu alanda dünyada 1. sırada bulunuyor. Günümüzde ortalama yaşam süresi 77 yıla kadar çıkmıştır.

BELİRLEYİCİ OLAN NE KADAR YATIRIM YAPILDIĞI DEĞİL

ABD gibi teknik açıdan gelişmiş bir ülkenin sağlık verilerine bakıldığında Küba’dan daha geride kaldığı ise bilinen bir gerçek. Hem de çok daha fazla para harcanmasına rağmen. Bu başarının arkasında ise diğer ülkelerde piyasacı, özel sağlık anlayışına karşın Küba’da insanı ve toplumu öne çıkaran toplumcu tıp anlayışının devlet politikası olarak uygulanması yatıyor. Küba, sağlığı bir ‘sektör’ olarak ele almamıştır ve halk sağlığını önemsemiştir. Bütün sağlık hizmetleri hem koruyucu ve ulaşılabilir hem de ücretsiz olarak verilmektedir. Ve tıp fakültelerindeki eğitim de bu özelliklere uygun olarak verilmektedir. Tıp eğitiminde aynı zamanda 11 temel ilke kabul edilmektedir Küba’da. Bunlardan birkaçını şöyle sıralayabiliriz. Marksizm-Leninizm öğretisi, sosyalist ekip çalışmasının oluşturulması, dogmatik ve pragmatik düşünceye karşı düşünce, kültürel eğitim, bireyciliğin yok edilmesi vs. Küba’da tıp eğitiminde başlıca ele alınan ilkeler. Bunların yanı sıra koruyucu sağlık hizmetlerine çok veren bir ülke olmuştur Küba. Bugün ülkede; kentte ve kırda temiz içme suyu, kanalizasyon alt yapısı yüzde 100’e yakın bir şekilde uygulanmaktadır. Bu oran 1953’te yüzde 35 idi. Bölge ülkeler ile Küba arasında bu alanda büyük bir fark bulunmaktadır. Aşılama oranı, anne ve çocuk bakımında da oldukça ileri olan Küba’da okuma-yazma oranı da yüzde 98 ile ifade ediliyor.

NASIL BİR SAĞLIK ANLAYIŞI

Özetle, Küba’da devrimin sağlık alanında yaptıkları atla deve değildir. Alt yapıya, beslenmeye, kadınlar ağırlıkta olmak üzere eğitime önem verilmesi, tüm halka parasız ve eşit sağlık hizmeti sunulması ve bu hizmeti sağlayacak bütün ülkeyi kapsayan sağlık örgütlenmesi ile Küba bu yolu katetmiştir. Son bir veri ile yazıya son vermek isterken şunu da belirtelim, burjuvazinin piyasacı sağlık anlayışına karşı halk sağlığını öne çıkaran Küba bu alanda bu kadar öne çıkmıştır. Dünya Sağlık Örgütünün ifadesi ile “2000 yılında herkes için sağlık hedefleri” Küba’da 15 yıl önce 1985’te tamamlanmıştır.