Suriye’de ateşkes tutar mı?

Yücel ÖZDEMİR
Köln

Suriye üzerinde paylaşım mücadelesi yürüten iki önemli güç ABD ile Rusya, uzun süre yaptıkları pazarlıkların ardında Kurban Bayramı’nda tarafları ateşkese çağıran bir plan üzerinde anlaşmaya vardılar. Cenevre’de ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov arasında sağlanan anlaşmanın ardından açıklanan ateşkes kararına Suriye’de çatışma içinde olan güçlerin nasıl karşılık vereceği merakla bekleniyor. Özellikle bazı silahlı grupların ateşkese uymayacağı şimdiden tahmin ediliyor. 

İlk etapta 48 saat için ilan edilen ateşkese tarafların uyması halinde, süre bir hafta daha uzatılabilecek. Bu da Suriye’deki çatışmaların dinmesi, pazarlıklar yoluyla siyasi çözüm yönündeki çabanların hızlanabileceği anlamına geliyor.

İlan edilen anlaşmada, Suriye ordusu karafından ablukaya alınan Halep’e insani yardım koridorunun açılması da bulunuyor. Suriye rejimi anlaşmaya uyacağını açıkladı. Rusya’nın Suriye rejimini Halep konusunda ikna etmesine karşılık, ABD de bölgedeki bütün cihatçı grupları “Şam’ın Fethi Cephesi” ismini alan el Kaide’den ayrılan el Nusra’ya karşı birlikte mücadele etmeye çalışacak.

Ateşkesin bir hafta sürmesi durumunda ABD ve Rusya, Suriye’de IŞİD ve el Nusra’ya karşı mücadele amacıyla bir koordinasyon kuracak.

Basında yer alan haberlere göre, ABD ve Rusya arasında üzerinde anlaşmaya varılan ateşkes kararını tanımayan örgütler arasında Türkiye ve Suudi Arabistan tarafından desteklenen Ahrar Şam örgütü bulunuyor. Örgüt tarafından yayınlanan görüntülü mesajda, ateşkesin amacının “devrimi askeri olarak zayıflatmak” olarak tanımlandı, “yarım çözümü” kabul etmeyeceğini duyurdu. Ahrar Şam yetkilileri Şam rejimiyle mücadele yerine el Nusra ile mücadelenin öne alınmasına da karşı çıkıyor. Örgütün bir söczüsü twitterden “Bütün pazarlıklar ve anlaşmalar, çatışmaların olduğu yerlerde işlemeyecek” diye mesaj geçti.

Suriye Özgür Ordusu (ÖSO) ise ABD’li yetkililere gönderdiği mektupta ateşkes kararına uyacağını bildirdi. Mektupta, Esad rejiminin ateşkesten yararlanacağı ileri sürülerek buna izin verilmemesi istendi.

Esad rejimini destekleyen İran da ateşkes sürecine destek vereceğini açıkladı. Dışişleri Sözcüsü, ateşkes sürecinde IŞİD’in güç toplamaması için dikkat edilmesi gerektiğini de sözlerine ekledi.

TÜRKİYE ANLAŞMAYI TANIMADI

Cenevre’deki anlaşmada ateşkesin bütün Suriye’de geçerli olması gerektiği yer alırken, Türkiye, buna rağmen Rojava’daki Kürt güçlerine yönelik operasyonlarına devam edeceğini açıkladı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yapılan açıklamada YPG’nin PKK’nin devamı olduğunu, bu nedenle de ateşkesin söz konusu olamacağını söyledi. Rusya ve ABD’nin Erdoğan’ın bu çıkışına net bir yanıt vermedi. Türkiye’nin ateşkesi ihlal etmesi durumunda hangi yaptırımların uygulanacağı da belirsiz.

‘NUSRA İLE BAĞLARI KESMEK ZOR’

Junge Welt’ten Karin Leukefeld’in yazdığına göre; Suudi Arabistan, Katar, Türkiye, AB ve ABD’nin desteğini alan “Yüksek Müzakere Konseyi’nin (HNC) Batı ile işbirliği içinde olan bütün grupları yeniden düzenlemesi konusunda da görüşmeler sürüyor. Bu grupların özellikle el Kaide’den ayrılan el Nusra ile bağının kesilmesi isteniyor. Ancak bunun çok zor bir konu olduğunu da Leukefeld tarafından ifade ediliyor. Reuters ajansına bir açıklama yapan  Özgür Suriye Ordusu komutanlarından Fares el Bayuş, el Nusra ile bağlarını kesmelerinin mümkün olmadığını açık olarak ifade ediyor. Buna gerekçe olarak da rejime karşı askeri operasyonların birlikte yürütülmesini gösteriyor.

UÇUŞA YASAK BÖLGE

Leukefeld’in yazdığına göre, ABD’nin Suriye Büyükelçisi Michael Ratney tarafından “Suriye’deki silahlı gruplara” gönderilen yazıda el Nusra ile aralarına mesafe koymaları istenirken, Suriye ve Rusya uçaklarının muhaleflerin elindeki bölgelere havadan saldırırması durumunda buna karşılık verilmesi de isteniyor. ABD’nin bu kararının fiili olarak muhaliflerin denetimindeki bölgelerin üzerinde Rusya ve Suriye ordusuna ait savaş uçaklarına uçuş yasağı anlamına geliyor. Fiili olarak uçuşa yasak bölge planını hayata geçirmek isteyen ABD, buna gerekçe olarak da bombalamalarda çok sayıda sivilin ölmesini gisterdiyor.

Rusya ve Suriye’nin anlaşma için bunu kabul etmesi durumunda, muhaliflerin katılımıyla pazarlıkların hızlandırılabileceği, bir geçiş hükümetinin kurulabileceği ileri sürülüyor. Ancak, Kurban Bayramı dolayısıyla varılan ateşkesin kalıcı olup olmayacağı konusunda büyük kuşku ve endişeler var. Zira, Suriye üzerinde egemenlik mücadelesi yürüten Rusya ve ABD, kesin olarak bundan sonraki sürecin nasıl ilerleyeceği konusunda anlaşmaya varmış değil.

CENEVRE GÖRÜŞMELERİ YENİDEN BAŞLAYACAK

Rusya arasında varılan anlaşmada, bir kaç kez yapılan bugüne kadar bir sonuç alınmayan Cenevre görüşmelerinin yeniden başlaması da öngörülüyor. El Nusra ve IŞİD’in boşaltığı alanlara Batı’nın desteklediği grupların yerleştirilmesi için yapılan pazarlıklarda bir sonucun alınması durumunda, bu iki gruba karşı askeri operasyonların önümüzdeki dönem yoğunlaştırılması bekleniyor. 

ABD ve Rusya, istihbarat düzeyinde her iki grupla yönelik etkili mücadele konusunda bir koordisyonun sağlanması konusunda uzlaşmaya varmış görülüyor.

Taraflar arasında sağlanan uzlaşmada ayrıca Cenevre görüşmelerinin yeniden başlaması da bulunuyor. Ancak tarih ve kimlerin katılacağı konusunda bir bilgi verilmedi. Daha önceki görüşmelere Kürtler dahil edilmemişti.