04 Eylül 2016 00:55

Bir sakıncalı sanat: Kürt Tiyatrosu

Evrensel Basım Yayın’ın Kürt Tiyatro Tarihi kitabı 90’lardan önceki Kürt tiyatrosuyla ilgili makalelere, belgelere yer veriyor.

Paylaş

Türkiye’de özellikle 90’lı yıllardan sonra Kürt tiyatrosuyla ilgili yazılan makalelerle, çeşitli dergilerin dosya düzeyindeki çalışmalarıyla, tiyatro oyun metinleriyle karşılaşmak mümkün. Çetoyê Zêdo ve Yavuz Akkuzu tarafından hazırlanan, Evrensel Basım Yayın’ın Kürt Tarihi ve Kültürü dizisi kapsamında çıkan Kürt Tiyatro Tarihi kitabı 90’lardan önceki Kürt tiyatrosuyla ilgili makalelere, belgelere yer veriyor. Özellikle 20. yy. başlarından başlayarak yoğunlaşan Kürtlerin siyasallaşma sürecinde kaleme alınan makale ve belgelerden tiyatronun ulusal bilincin oluşmasında önemli bir politik araç olarak kullanıldığını görüyoruz.
Kürt coğrafyasının parçalanmışlığı,her parçanın siyasal mücadelesi ve karakteri tiyatroya da yansımış. Ancak Kürt Tiyatro Tarihi kitabı bu parçalı, dağınık görünümü her parçadaki tiyatral etkinliği, oyun kurgusunu ve amacını tarihsel bağıyla ele alarakbaşlangıçtan 1990’lara kadar Kürt tiyatrosunun gelişimi hakkında okura geniş bir perspektif sunuyor. Bir anlamda Kürt tiyatro tarihi ile birlikte Kürt siyasal tarihiyle de yüzleştiriyor okuru.

Kürt tiyatro tarihi ile ilgili yapılan araştırmaların çoğunlukla Kürtçe dışında yapılmış olması, bu coğrafyada sadece Kürd’ün kendi varlığının değil, dilinin, sanatının da “sakıncalı” görüldüğünü gösteriyor. Çalışma Türkçe ve Kürtçe ele alınan makalelerin dışında Fransızca, İngilizce, Almanca yazılan makalelerin çevirisine de yer vererek bu “sakıncalı” külliyatı Türkiye’de görünür kılmayı amaç ediniyor.

SOVYET KÜRT TİYATROSU’NA İLİŞKİN MAKALE VE ARŞİVLER

Kürd’e ait olanın varlığı üzerindeki hegemonya perdesini aralamaya çalışan kitap, Kürt tiyatrosunun dışında, Ermenistan, Gürcistan, Avrupa üzerinden bir bütünlük sağlama yolu izliyor. Ayrıca Sovyet Kürt Tiyatrosu’nun geçmişiyle ilgili önemli makale, belge ve yazılara da yer veriyor. Bu makale, belge ve yazılarda Kürtlerin kimlik mücadelesinin Kürt tiyatrosunun bugününe olduğu kadar geçmişine de damga vurduğunu söyleyebiliriz. Öyleki Kürtlerde tiyatronun gelişimi ile siyasi gelişim arasında bir paralellik olduğunu söylemek abartı olmayacaktır. Bu paralel gelişim her parçanın siyasal gelişim seyriyle uyumluluk arz ettiği için, her parçadaki gelişim de farklılık gösteriyor. Örneğin 90 öncesi diğer parçalardaki gelişimin Türkiye’de olmadığını yazarın “Kuzey Kürdistan’da Kürtlerin statüsüzlüğü ve Kürtçenin yasaklanması, Kürt tiyatrosunun 1991’e kadar Türkiye’de varlık gösterememesine neden olmuş ve günümüzde de Kürtçe tiyatronun gelişmesinin önünde en büyük engel olmaya devam etmektedir.” cümlesinde okuyoruz.

MEMÊALAN’IN KÜRTÇE METNİ DE KİTAPTA YER ALIYOR

“Geleneksel” Kürt tiyatrosu biçimleri hakkında önemli örnekler sunulan çalışmada, Evdirehîm Rehmî Hekarî tarafından 1919’da yazılan ilk Kürtçe Piyes olan MemêAlan’ın Kürtçe metninin bir bölümü de yer alıyor. Profesyonel oyun ve oyunculardan kurulu bir tiyatro çabasının dışında öğrencilerin, peşmergelerin/ gerillaların oyun performanslarıyla sıkça karşılaşıyoruz. Metinlerin/oyunların amacını tarihsel süreç ve koşulların belirlediği tiyatro, bazen yardım toplama, bazen bir zulmü dile getirme, halkın sıkıntılarını anlatma aracı olarak çıkıyor karşımıza.

Kürt Tiyatrosu’nun kaynakları, bilinmeyenleri ve başlangıçtan 1990’lara kadar gelişimi hakkında Türkçe basılmış kapsamlı bir çalışma. Kürt tiyatrosu ve tarihi hakkında çevrilmeyi bekleyen araştırmaları bir boyutuyla okuyucuyla buluşturan Evrensel Basım Yayın bu yönüyle değerli bir çalışmaya da ön ayak olmuş.

Kitapta; İlk Kürtçe Piyes Memê Alan, Kürdistan Tiyatrosunun Ortaya Çıkışı, 1920-1958 Irak’ta Kürt Tiyatrosu, 1970’lerde Kürt Tiyatrosu, Bir Direniş Biçimi Olarak Kürt Tiyatrosu, Sovyet Kürt Tiyatrosu, İlk Tiyatro Grupları… Tiflis Kürt Halk Tiyatrosu, İsveç’te Kürt Tiyatrosu: Newroz Çiçekleri…gibibelge ve makalelerlebirlikte Kürtçe Tiyatro Terimleri ve Kavramları, ayrıntılı hazırlanan bir de kronoloji yer alıyor. (İstanbul/EVRENSEL)

ÖNCEKİ HABER

Mersinli işçiler: Sesimiz soluğumuz gözaltında

SONRAKİ HABER

Ankara ve Berlin’in türbülanslı ilişkisi

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...