Bir de gezgin kadınlardan dinleyin

Mustafa ASLAN

Gezi yazıları öteden beri ilgi çekiyor. Öyle olmasaydı Evliya Çelebi’nin Seyahatname’si bu kadar çok baskı yapmaz, bu kadar çok okunmazdı.
Geçtiğimiz günlerde gezi türünden iki kitap okuyucuyla paylaşıldı: Şefik Onat’ın “Bir De Bizden Dinleyin” ve Melih Uslu’nun “50 Ünlüyle 50 Rota”.
Kitaplardan “50 Ünlüyle 50 Rota”da edebiyat ve sanat dünyamızın elli ünlüsü ülkemizde ve dünyadaki elli önemli yeri anlatıyor. “Bir De Bizden Dinleyin” ise Türkiye’nin değişik ülkelerde görev yapmış diplomat eşlerinin yani sefirelerin izlenimleri yer alıyor. Her iki kitapta da aynı yeri/kenti anlatan iki hatta üç kişi olduğu görülüyor. Her anlatım o kentle ilgili farklı ve güzel bilgiler veriyor.
Her iki çalışmaya baktığımız zaman kadınların ağırlıkta olduğu görülüyor. “Bir De Bizden Dinleyin” adlı kitapta yer alan kadın sefirlerimiz ve anlattığı kentler şöyle sıralanıyor:  Oya Akıncı-Moskova, Zeynep Akıncı-Strazburg, Cenevre, Paris, Rabat,Tunus, Esin Alptuna-Danimarka, Kıbrıs, Ankara, Brüksel, Düsseldorf, New York, Finlandiya, Paris, Londra, Lale (Şen) Apakan-Cenevre, New York, Lefkoşa, Kiev’de bunuyor, ancak yapıtta buralarla ilgili ayrıntı bulunmuyor, hanımefendinin genel bir değerlendirmesi yer alıyor. Nezihe Bilhan-Tahran, Berlin, Libya, Selanik, Addis Ababa, Zeynep Ersavcı- Bonn, Gümülcine, Roma, Vaşington, Viyana, Dublin, Muscat, Kanberra ve Brüksel, Handan (Ünlü) Haktanır-Brüksel, Yeni Delhi,  Lefkoşa, New York, Varşova, Londra ve Kahire,Lemis (Elagöz) Okandan-Anvers, Kuveyt, Vaşington, Los Angeles, Roma, Kanberra ve Minsk, Dilek Pamir-Londra, Gümülcine, Roma Brüksel, Budapeşte, Montreal, Cezayir, Atina ve New York, Jülide Taşkent- Viyana, Strazburg, Almatı ve Moskova, Güniz Tümer-Bern, Cenevre, Vaşington, Muskat, Lüksemburg ve Bratislava. Füsun Utkan-Paris, Halep, Brüksel, Doha, Bağdat, Tokyo ve Roma.
 “50 Ünlüyle 50 Rota” adlı yapıttaki gezgin kadınlar ve yazdıkları yerler ise;  Milano-Donatella Piatti, Ho Chi Minh-Semih Saygıner, Kars-Reha Erdem, Datça -Su Yücel, Buenos Aires – Aslı Pelit, Hong Kong Arif Aşçı, Siirt-Coşkun Aral, New York – İlhan erşahin, Diyarbakır-Bejan Matur,   Nairobi-Süha Derbent, Bozcaada-Sema Kaygusuz, Kaş-Wilco Van Herpen,     Bursa-Aslı Tohumcu, Camili-Lynn Gilbert, Düseldorf-Emine Sevgi Özdamar, Foça-Aslı E. Perker, Adapazarı-Ayfer Tunç, İstanbul-Alev Alatlı, İzmir -Bahar Akıncı,Beyrut-Ece Temelkuran, Muğla-Yüksel Aksu, Afyonkarahisar-Merih Akoğul, Ankara-Şirin Pancaroğlu, Barselona – Nermin Yıldırım ve Tahran – Cihan Aktaş.

ÜÇ KADIN GEZGİN VE TAHRAN

Turistik amaçla yararlanabileceğimiz türden özellikler taşıyor, her iki kitap. Ancak şunu çekinmeden söylemek gerekiyor ki, gerek “5o Ünlü 50 Rota”, gerekse “Bir De Bizden Dinleyin” turistik rehberlerin tekdüze sıkıcılığını taşımıyor. Okuyacağınız bilgiler zaman zaman yurtdışına gidip- dönen bir arkadaşınızla söyleşiyor havası veriyor.
Kadın gezginlerimiz yazdıkları yerleri çok iyi tanıyor. Çoğu için, tanımanın ötesinde bu kentlerde süren kişisel dostluklarının olduklarını da belirtmek gerekiyor. Bu yazılar o kentlere turist olarak gidip izlenimlerini yazmış birilerinin olmadığını belirtmek gerekiyor. Eğer öyle olsaydı, kuru bir anlatım ve internet arama motorlarından rahatlıkla ulaşabileceğiniz bilgilerden oluşurdu. Oysa her iki kitapta, kadınların kaleme aldıkları yazılar oldukça renkli ve ulaşabileceğiniz bilgilerin kat kat üstünde dostunuzdan edinebileceğiniz kadar içtenlik taşıyor.

İki kitapta kadın yazarların anlattıkları birkaç ortak kent var. Bunlardan birisi de Tahran. Üç kadın yazar Cihan Aktaş, Güniz Tümer ve Nezihe Bilhan, Tahran’ı okurlarla tanıştırıyor. -Son iki yazarımızın diplomat eşi yani sefire olduğunu belirtmek gerekiyor- Üç gezgin de bu tarihi kentin değişik bir özelliğini ve güzelliğini vermenin yanı sıra kendilerine göre özel durumları da okura aktarıyor.
Cihan Aktaş Tahranlıları şiir okumayı seven insanlar olarak nitelerken, Güniz Tümer İranlı kadınların şıklığından söz ediyor. Nezihe Bilhan ise İran’ın çok önemli günlerini aktarıyor. kitapta gezginimiz  İran İslam Devrimi’ne giden günleri not ediyor, okurlar için.
“Bir yanıyla genişlerken, diğer yanıyla daralmaya devam eden bir şehir bu; içten içe mavi-yeşile dönüşmeye zorunlu, dışarıdan bakınca ise göze çarpan gri beyaz duan renginde süren kaybolma…” (50 Ünlüyle 50 Rota, Cihan Aktaş, s.235)
“50 Ünlüyle 50 Rota”da Melih Uslu, “Bir De Bizden Dinleyin”de  Şefik Onat  kadınların duyarlılıkları sayesinde yapıtlarına bir çok rengi birden kattıkları görülüyor.

-50 Ünlüyle 50 Rota, Melih Uslu, 
Mona Yayınları, İstanbul, Haziran 2016

-Bir De Bizden Dinleyin, 
Şefik Onat, Kapı Yayınları, İstanbul, Temmuz 2016