Meksika’da bir haftadır neler oluyor?

Ertan EROL* 

Orta Amerika ülkesi Meksika’da 2012 yılının Aralık ayında, yeni seçilen Enrique Peña Nieto’nun altı yıllık başkanlık döneminin ilk reform yasası olarak gündeme gelen eğitim reformu geçtiğimiz hafta ülkenin güney eyaletlerinde öğretmenler ve kolluk kuvvetleri arasında çatışmalara ve ölümlere sebep olan bir sorun haline dönüştü. 

Eğitim reformuna 2013’ten bu yana tamamen muhalefet eden CNTE sendikası üyesi öğretmenler, CNTE’nin özellikle üye alt yapısının güçlü olduğu güney eyaletlerinden Oaxaca, Guerrero, Michoacán ve Chiapas’ta reformun uygulanmasına bugüne kadar engel olabilmişseler de Haziran ayının başından itibaren hükümetin reformun uygulanamadığı eyaletlerde de kesin bir biçimde yürürlüğe girmesine dair adımlar atması, diyalog masasını ortadan kaldırarak sendika liderlerini tutuklamaya başlaması bu eyaletlerde öğretmenlerin karayolları ve kamu kurum binalarını işgal etmesi ve başkent Meksiko City’de gerçekleşen gösteri ve protestolara neden oldu. 

Geçtiğimiz Pazar Oaxaca’yı başkente bağlayan iki karayolundan bir olan Nochixtlán bölgesinde, federal ve eyalet kolluk kuvvetlerinin trafiğin akışını engelleyen öğretmenlere saldırması ile içinde öğretmen ve öğrencilerin de bulunduğu 10 kişinin hayatını kaybetmesi ülkede büyük tepki ile karşılandı ve hükümet ile CNTE’nin tekrar masaya oturması konusunda şimdilik bir uzlaşı sağlandı.

EĞİTİM REFORMU DEĞİL PERFORMANS SİSTEMİ

Eğitimde büyük sorunlar ile karşı karşıya olan, okuma yazma bilmeyen nüfusun 5 milyona yaklaştığı, her sene milyonlarca öğrencinin eğitim sisteminden ilk ve orta dereceli kademedeki eğitimi tamamlamadan ayrıldığı, ülkenin özellikle yerli ve kırsal nüfusun yoğunlaştığı bölgelerdeki eğitim imkanlarının ülkenin geri kalanı ile önemli ölçüde farklılaştığı Meksika’da, hükümetin ortaya koyduğu eğitim reformunun bu konulara çözüm üretmekten çok uzak olduğunu söylemek mümkün. 

Eğitim reformun temel olarak idari konularda yoğunlaşıyor. Öğretmenleri performans kriterleri ile sürekli eğitime sokarak, periyodik sınavlara tabii kılarak eğitimin kalitesinin arttırılacağı iddia ediliyor. 

Halbuki, ülkedeki bölgesel farklılığın tüm eğitmenlerin aynı kıstaslar ve mekanizmalar vasıtasıyla değerlendirilmesinin sağlıklı bir yöntem olarak kabul edilebilmesini güçleştiriyor. 

Reformun çokça eleştirilen bir diğer uygulaması ise okulları idare ve bakımında veli ve eğitmenlere daha çok yetki ve sorumluluk veriyor olması. İlk başta okullara daha özerk bir yapı sağlıyormuş gibi gözüken bu uygulama aslında, devletin ve kamu finansmanının eğitim sisteminden çekilmesi olarak yorumlanması gerektiği savunulmaktadır. Mevcut eğitim sisteminde en çok marjinalleştirilen gruplar olan yerli topluluklarının eğitim kurumlarını finanse edecek kaynaklara sahip olmaması bu grupların reformla birlikte eğitim sisteminde daha da az yararlanmaları bekleniyor. 

HÜKÜMET MASAYA OTURACAK

Bu bağlamda hükümet, eğitim reformuna uygulanmaya başlandığı 2013 yılından beri önemli bir direniş gösteren CNTE ve üye öğretmenleri, değerlendirmeden ve performans kriterlerinden kaçmakla ve sürekli eğitim ile kendilerini geliştirmek istememekle suçlayarak eğitim sistemindeki temel yapısal aksaklıkları öğretmenlere yıkmaya çalışıyor. Ancak geçtiğimiz pazar Nochixtlán’da gerçekleşen katliam ülkenin tamamında yankılandı ve büyük bir tepkiye ve toplumsal hareketliliğe neden oldu. Bu toplumsal hareketliliğin daha da büyüyerek yeni bir krize yol açması olasılığını yüksek gören hükümet ise, eğitim bakanlığı ve içişleri bakanlığı vasıtasıyla CNTE ile tekrar masaya oturma ve diyalog sürecine tekrar dönmeye karar verdi. Fakat bunun samimi bir biçimde reformun uygulanmasında geri adım atmak anlamına mı geldiği yoksa kısa süre önce eyalet seçimlerinde de büyük bir mağlubiyet alan iktidar partisinin bir manevrası mı olduğu ise önümüzdeki günlerdeki süreçte belli olacak.

*İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi