27 Haziran 2016 00:50

Mehmet Başaran: Edebiyat ve mücadele

Mustafa Aslan ölümünün 1. yıldönümünde Köy Enstitüleri öğretmeni, şair ve yazar Mehmet Başaran’ı yazdı.

Paylaş

Mustafa ASLAN

Mehmet Başaran adı birçok şeyi çağrıştırıyor. En çok da mücadele, Köy Enstitüleri, Aydınlanma, devrimcilik, sanat edebiyat, şiir, sevda… sözcüklerini çağrıştırıyor, diyebiliriz.

Mehmet Başaran’ın edebiyatçı kimliğiyle at başı giden mücadele insanı kimliğini de unutmamak gerekiyor. 1926 yılında Lüleburgaz Ceylanköy’de doğumundan sonsuzluğa uğurladığımız tarih olan 27 Haziran 2015 gününe kadar hep haklıdan ve halkından yana tavrını koydu ve ortaçağ karanlığına karşı savaşan birisi olarak kaldı. 

Bedreddin ve Yunus’un da adını andığı, dedesini Pir Sultan kabul ettiği, yolunu ise Tonguç’un yolu olarak gösterdiği ‘Sorgucular’ adlı şiirinde doğumunu 17 Nisan olarak belirtiyor.  

Kimliğim mi? Türkiye dedim
Doğumum mu? 17 Nisan
Sorun beni Bedreddin’den Yunus’tan
Karacaoğlan emmimdir
Dedem Pir Sultan
Yolum Tonguç’un yolu

Sorgucular heyy sorgucular
Bilir misiniz Koca Seyit’i
Sırtında 210 okkalık mermi
Neyi savunmuştu Çanakkale’de
Sorun beni Seyit’ten

1979’da bir eğitim emekçisi olarak emekli oldu, ama o aydınlanma mücadelesinden kendini emekli etmedi. Son dakikaya, gelecek güzel günlere ilişkin söyleyecek sözü oldu hep.

Köyünde uğurladığımız günü anımsayan dostlarımız onun gömütlük olarak seçtiği yerin de yaşama ve insanımıza bakışının bir parçası olduğunu görebiliyor. Tıpkı bir köy mezarlığına gömülmek, bir köylüyle bir ırgatla yan yana yatmak isteyen Nâzım Hikmet gibi köyünün mezarlığında uğurlandı sonsuzluğa.

“Ahlat Ağacı” adlı kitabına adını veren şiirdeki gibi biraz da...
Durmuşsun kırların bir ucuna
Ah senin halin köylü hali
Yaşarsın kıraç toprakta
Servi-simin misali

KÖY ENSTİTÜSÜ VE TÖS

“Öğretmenim Hasan Ali Yücel”, “Tonguç Yolu”, “Sabahattin Eyüboğlu ve Köy Enstitüleri”, “Özgürleşme Eğilimleri Köy Enstitüleri” adlı yapıtları bir yanıyla ülkemizin eğitim tarihini de yazıyor. Onun yaşamı Kepirtepe Köy Enstitüsü’nden (1943) başlayarak Hasanoğlan Köy Enstitüsü(1946) ve sonrası bir yanıyla eğitim tarihimize ve siyasal mücadele tarihimize ışık tutuyor.

Fakir Baykurt gibi bir başka Köy Enstitülü yazarımızın kuruculuğu ve başkanlığını yaptığı TÖS (Türkiye Öğretmen Sendikası)’ün kuruluş çalışmalarına katıldı.  Hakkında açılan soruşturmaların fazlalığı onun geride kalmasına neden olmadı. “Yorulmaz işçisiydi” aşk olarak gördüğü mücadelesinin. Tersine açılan soruşturmalar ve “Sürgün”ler onun ve arkadaşlarının gözünü korkutmadı.  Mücadelenin hiç uzağında kalmadı. O, hep ileriye doğru koşan arkadaşlarının yanında; bağımsızlık ve özgürlük ateşinin içindeydi. “Ben yanmasam, sen yanmasan, biz yanmasak, nasıl çıkar karanlıklar aydınlığa” diye haykırarak.

Yaşadıklarını yapıtlarına taşıdı, halkıyla paylaştı. Sevgisiyle ısıttı dağbaşlarını bile. “Ömrümce” şiirinde dile getirdiği gibi, o ömrünce köylere gitti. Yeni yeni kapılar açmanın bir yolu olarak görüyordu edebiyat alanını. 

Birçok Köy Enstitülü yazar gibi ilk şiirini Köy Enstitüleri Dergisi’nde yayımladı.  Ürünleri,  Adam Sanat, Gösteri, Kıyı, Varlık, Yansıma, Yazko Edebiyat, Yeditepe, Yeni Biçem, Yeni Ufuklar, Yücel gibi dergilerde yayınlandı. 

Sürebildiğin kadar toprak
Sarabildiğin kadar kadın
Bu dünya
Güvenebildiğin kadar dost
 Düşünebildiğin kadar güzel
Yaşabildiğin kadar

“Görebildiğin Kadar Mavi” şiirinde olduğu gibi Toplumcu düşünceyi ukalalığa kaçmadan, açık ve anlaşılır bir dille işledi, yapıtlarında.

Başta yedek subay olması gereken yetmiş kadar Yüksek Köy Enstitülü çıkışlı yedek subay öğrencinin çavuş çıkartılarak, sürgün tümenlerinde yaşadıkları zorlukların anlatıldığı “Mehmetçik Mehmet” adlı romanıyla aldığı Orhan Kemal Roman Ödülü (1979) olmak üzere pek çok edebiyat sanat ödülünün de sahibi olan Mehmet Başaran “Yorulmaz işçisiydi aşkın”,  tıpkı kuşaktaşları Mahmut Makal, Fakir Baykurt, Talip Apaydın, Dursun Akçam… gibi.

Selam,  mücadelenin ve edebiyatın yılmaz emekçisi Mehmet Başaran’a!

ÖNCEKİ HABER

Denizde açılınca kayboldu

SONRAKİ HABER

Kayısı taşıyan traktör ters döndü: 1 ölü, 1 yaralı

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...