Türkiye'de çalışanlar da kayıt dışı iş cinayetleri de

Kayıt dışı çalışmanın yaygın olduğu Türkiye’de ‘iş kazaları’nda ölenler de kayıt dışı. Birleşik Metal İş tarafından hazırlanan rapora göre, dört iş cinayetinden yalnız biri kayıt altına alınıyor, meslek hastalıkları yok sayılıyor.

DİSK Birleşik Metal İş Sendikası Araştırma Merkezi tarafından TÜİK, SGK ve Eurostat verileri üzerinden hazırlanan İş Cinayetleri ve Kayıt Dışılık Raporu, Türkiye’de işçi sağlığı ve iş güvenliği alanında yaşanan sorunun görünmeyen boyutlarını ortaya koydu. Rapora göre her dört iş kazasından yalnızca “bir tanesi” kayıt altına alınırken, meslek hastalıkları neredeyse yok sayılıyor.

Raporda, “TÜİK tarafından 2013 yılı İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri Araştırma Sonuçları ile SGK Yıllık İstatistikleri karşılaştırıldığında iş kazalarının büyük bir kısmının kayıt dışı olduğu görülüyor” denildi. 

10’DA BİRİ KAYITLI

2012’de SGK kayıtlarına yansıyan iş kazası sayısının 74 bin 871 düzeyinde bulunduğu belirtilen raporda, buna karşın TÜİK verilerine göre 2013 yılında iş kazası geçirdiğini söyleyenlerin sayısının 706 bin kişi olduğuna dikkat çekildi. Beyan ile kayıt arasında neredeyse 10 kat fark var. Buna göre iş kazalarının yüzde 89.4’ü kayıt dışı olarak görülüyor. 

2013 yılında ise SGK istatistiklerinde iş kazası sayısı 191 bin 389 olarak görülüyor. Söz konusu kayıt raporda şu şekilde değerlendiriliyor: “Bu veriye göre ise iş kazasına uğrayanların yüzde 72.9’unun geçirdikleri kazanın kayıt dışı olduğu görülüyor”. 

SGK tarafından en son açıklanan yıllık istatistikler 2014 yılı içindir. Bu istatistiklerde kayıtlı iş kazası sayısı 221 bin 366 bine ulaşmış.

İŞ CİNAYETLERİ ORANI AB’NİN 6 KATI

Türkiye iş cinayetleri açısından son derece kötü bir tabloya sahip. 100 bin işçi başına ölümlü iş kazası oranı bakımından sadece 1. değil aynı zamanda Türkiye’deki oranlar Avrupa ülkelerinin katbekat üzerinde. 

Türkiye iş kazalarındaki yüksek kayıt dışı oranlarına rağmen, kayıtlı iş gücü üzerinden yapılan hesaplamalar da bile Avrupa ülkeleri arasında son derece kötü bir yerde. 2013 yılı verileri üzerinden hazırladığımız karşılaştırma tablosuna göre Türkiye’de ölümlü iş kazası oranı Malta’nın 2, Hollanda’nın 17 katı. 

AB üyesi 27 ülkenin ortalamasının ise 6 kat üzerinde!

13 YILDA 17 BİN KİŞİ

Ülkemizde, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisinin verilerine göre; 2015 yılında 1730 işçi iş cinayetlerinde hayatını kaybetti. Yine, bu verilere göre, 2016 yılının ilk 3 ayında ölen işçi sayısı ise en az 415’e ulaştı. 2002-2015 yılları arasında en az 17 bin işçi hayatını kaybetti.

Meslek hastalıkları konusunda ülkemiz sınıfta kalmış durumda. Avrupa ülkelerinde meslek hastalıklarına yakalanan işçi sayılarında artışlar söz konusuyken, ülkemizde 2014 yılında sadece 494 meslek hastalığı kayıtlara geçebilmiştir. Takipsizlik ve ilgisizlik ve tespit sürecindeki zorluklar yüzünden binlerce işçi meslek hastalıklarına yakalanmasına rağmen kayıtlara geçmiyor.

KAYIT DIŞI İŞ KAZASI EN ÇOK KÜÇÜK İŞLETMELERDE

TÜİK verilerine göre her iki iş kazasından biri 1-9 kişi çalıştıran iş yerlerinde gerçekleşmektedir. Buna karşın SGK 2013 verilerine göre kayıtlı iş kazalarının sadece yüzde 8.8’i, SGK 2014 verilerine göre yüzde 8’i 1-9 kişi çalıştıran işyerlerindedir.

2013 yılı TÜİK ve SGK verileri üzerinden yaptığımız hesaplamaya göre küçük işletmelerde kayıt dışı iş kazası oranı yüzde 95’tir. Buna karşın 500 ve üzeri işçi çalıştıran işyerlerinde iş kazalarına dair iki kurumun elde ettiği veriler yaklaşık olarak birbirini karşılamaktadır. Ancak bu durum söz konusu firmalarda kayıt dışı iş kazalarının olmadığı şeklinde yorumlanmamalıdır. 10 ila 49 işçi çalıştıran iş yerlerinde her üç iş kazasından ikisi kayıt dışıdır. Kayıt dışı iş kazası oranı 50 ila 249 işçi çalıştıran işyerlerinde yüzde 58, 250 ila 499 kişi çalıştıran işyerlerinde yüzde 16’dır. 

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

* Sendikal örgütlenmenin ve özgürlüklerin önündeki tüm engeller kaldırılmalıdır. İSG alanı işçi sınıfının temel mücadele alanlarından biri olarak ele alınmalıdır.

* Taşeron ve güvencesiz çalışma biçimlerinin ortadan kaldırılması hedefi ile insan onuruna yaraşır işler için mücadelenin zemini güçlendirilmelidir. 

* İşçi sağlığı ve iş güvenliği alanının piyasanın kâr döngüsünün bir parçası yapılmasına karşı denetimler açısından özerk ve demokratik bir yapının sendikalar, meslek oda ve birlikleri ve üniversiteler ile oluşturulması sağlanmalıdır.

* İş kazaları ve meslek hastalıkları kayıt dışı ile mücadelenin ayrılmaz bir parçası olarak ele alınmalıdır.(İstanbul/EVRENSEL)