İhvan içindeki büyük bölünme

Mostafa HASHEM
carnegieendowment.org

Müslüman Kardeşler içindeki iki kanat, örgütü kimin kontrol edeceği konusunda mücadele veriyor. Bu, rejimden kaynaklı zorluklara karşı örgütün mücadele yeteneğini azaltıyor ve sempatizanlarının İslam Devleti (IŞİD) gibi farklı örgütlere kayışına neden oluyor.
2014 şubatında, çoğunluğu mücadele çağrısında olan gençler, örgütteki liderlik sorununu ele almak ve yönetici organları yenilemek için seçimlerin yapılması konusunda başarılı oldu. Bu, onlara örgüt içinde, özellikle ‘kriz yönetimi komitesi’ üzerinde daha fazla rol alma fırsatı verdi. Rehberlik Konseyi üyesi olan ve gençlerle birlikte hareket eden Mohamed Wahdan’ın tutuklanmasının ardından bahsedilen komite dağıtıldı ve yerine ‘yüksek idari komite’ kuruldu. Bu karar, gençlerle yaşlı rehberler arasında tansiyonu yükseltti. Gençler, Wahdan’ın tutuklanmasının arkasında yaşlı rehber üyelerinin olduğunu ve boşalan koltuğa liderlik boşluğundan da yararlanarak yine örgüt yöneticilerinden Mahmud Ezzat’ın getirilmek istendiğini iddia ediyor.
Rehberlik Bürosu Üyesi Mohamed Kamal ve Kardeşliğin Resmi Sözcüsü Mohamed Montasser’in öncülüğünde Mısır içinden ve dışından üyelerden oluşan gençlik örgütü kendilerini ‘vicdan hareketi’ olarak tarif ediyor. Grup, ademi merkeziyetçi şekilde örgütleniyor ve Devlet Başkanı Sisi ve yönetimine karşı şiddet eylemleri çağrısı yapıyor. Grup ayrıca siyasal uzlaşma yaklaşımını da reddediyor.
Örgüt içindeki ikinci taraf ise yaşlı rehber üyeleri veya ‘yaşlılar hareketi’. Liderliğini Mahmud Ezzat yapıyor. Bu ekip, örgüt içinde böylesine bir isyana alışkın değil. Gençliğin önderliği almak için harekete geçmesini bastırmaya çalışıyor. Her iki tarafın da kendi idari büroları ve sözcüleri var. Ayrım, jenerasyonlar arası gibi gözükse de aslında daha çok ideolojik. Örgüt üzerinde daha fazla etki sahibi olmak istemenin ötesinde Kardeşliğin geleceğine dair geniş kapsamlı bir bakış açısı, her iki tarafta da yok.
Ezzat’ın tarafı şu anda güçlü durumda. Daha fazla maddi destek bulması, uluslararası ilişkilerdeki bağları ve Müslüman Kardeşler (İhvan) Londra Örgütü Başkan Yardımcısı İbrahim Mounir, Genel Sekreter Mahmud Hussein gibi örgütteki ağır topların desteğini alması nedeniyle görece iyi durumuna rağmen, örgütün tamamı üzerinde kontrolü sağlamış değil. Yaşlılar, Kamal’ın grubuyla bağlantılı veya destekçi gençlere maddi desteğini kesti. Gençler yurt dışından da destek almıyor gözüküyor*.  Ayrıca Kamal’ın grubu tarafından yönetilen ve Kardeşliğin yarı resmi organı olan IkhwanOnline sitesi kapatıldı ve yerine IkhwanSite sayfası kuruldu. Karşı hamle olarak Kamal’ın grubu da gençlik önderlerinin haberlerini verdiği için kapatılan Misr Alaan yerine Watan isminde yeni bir kanalı kurduklarını duyurdu.
Kamal’ın grubu gençler arasında dikkate değer destekten dolayı hoşnut ve içerisinde Kahire ve İskenderiye’nin de çok sayıda güçlü örgütü kontrol altında tutuyor. Mısır’da Kardeşlik içinden bir gençlik önderine göre Kardeşliğe bağlı 27 örgütten en az 10’u, yaşlılar heyetinin aldığı kararları tanımayacaklarını ve Kamal’ın bağlı olduğu tarafın ‘devrimci’ mücadelesini desteklediklerini açıkladı. Devamında 16 Şubat’ta, Kamal destekçisi Fayoum ve Beni Suef büroları, Ezzat grubu tarafından, verilen maddi ödeneklerin sözde kötüye kullanımı nedeniyle tehdit edildi.
Finansal baskıya rağmen gençlik grubu, üzerlerindeki baskıyı azaltmanın yollarını aramayı sürdürüyor. Engellemelere rağmen kendi icraatlarını uygulamaya başladılar. Bazı gençler seçilerek, gelecekte politikayla uğraştıklarında kendilerine yardımcı olması için yetenekleri geliştiriliyor. Diğerleri ise ‘özel komite’ denilen ve şiddet eylemleri gerçekleştiren küçük, gizli örgütler kuruyor.
Örgüt içinde çoğu kişi yaşanan bölünmeden rahatsız ve yaşanan gerilime son vermeye çalışıyor. Yusuf el Karadavi’nin geçen ocak ayında yaptığı örgüt içi yeni bir seçim yapılması çağrısı yanıt bulmadı. Her iki taraf da örgüt içinde birliğin sağlanması, yeniden inşa ve seçimlerin yapılması konusunda hemfikir ancak bu yeniden yapılanmanın nasıl olacağı ve liderliği kimin alacağı konusunda ayrılıklar var. Rehberlik Konseyi Başkanı Mohammed Badi ve Vekili Hayrat el Şater’in devam eden tutukluğu ve yaşanan tartışmalar konusunda merkezi bir iradenin olmaması grubun geleceği konusunda tartışmayı daha da karmaşık hale getiriyor.
Örgüt içindeki bu bölünme, halihazırda devam eden ağır yasaklar, insan hakları ihlalleri ve siyasal ve ekonomik imkansızlıklar Kardeşlik üyelerinin ve sempatizanlarının örgütten uzaklaşmasına neden oluyor. Ayrılanların çoğu barışçıl metotları terk ederek kendilerine katılmaları yönünde çağrıda bulunan, örgüt içindeki yarılmayı kendileri için kullanmak isteyen, 23 Ocak ve 7 Şubat’ta yayımladıkları iki videoda bunu ilan eden İslam Devleti gibi örgütlere gidiyor. Grup içindeki bir dizi kaynağıma göre, bir takım gençler son dönemde IŞİD’e katıldı. Gençler siyasal çözüme inancını yitirirken, örgüt içindeki bölünmeyle birlikte bu, IŞİD’e hizmet ediyor.
Kardeşlik kendisi ile uğraşadursun, Mısır işlevli bir muhalefetin eksikliğini yaşamaya devam ediyor.

*Bu makale, Kardeşlikteki lider ve gençlerle yapılan görüşmeler sonucu yazılmıştır.

(Çeviren: İlyas Coşkun)