Sanat ve umut: Oskar Kokoschka

Özgür KURT

Dışavurumcu resimleriyle bilinen Avusturyalı ressam, şair Oskar Kokoschka 1 Mart’ta doğdu, 22 Şubat’ta da vefat etti. 1914’de askere alınan sanatçı ağır yaralanarak Berlin’e geri döndü. 1923’den sonra uzun süren bir dünya gezisine çıktı. Bu gezide Ortadoğu, Avrupa ve Kuzey Afrika’yı gezdi ve sanatına konu edindi. Bu eserleri daha sonra Nazilerce “Yoz sanat” olarak nitelendirildi. Sanatçının 1916 ve 1917 arasında “Mülteciler” konulu bir sergisi de vardır. Sanatçı bir çok oyun ve şiir yazmıştır. Sanatçı Viyana Sanat ve El Sanatları Okulunda, litografi, çizim, ciltleme gibi farklı alanlarda çalışmıştır. Kendi dönemindeki bir çok sanatçı gibi o da ilk dönemlerinde “Yeni Sanat”tan etkilenmiştir. Resimlerindeki grafiksellik, renk anlayışı baskı sanatlarına yakın olmasından dolayı vurucudur.  Çok bilinen “Rüzgarın gelini”, “Pieta” ve kendi döneminde yaşamış farklı gazeteci ve doktorları konu aldığı portreleri dışında çok bilinmeyen “Hayal eden gençler” serisi vardır. 1908’de Klimt’e adanmış “Düş Gören Çocuklar” kitabı basıldı. Sanatçının Freud ile birlikte ele aldığı Dışavurumculuk ve Psikanalizm çalışmaları vardır. Sanatçının “Düş Gören Çocuklar” serisinde zaman zaman  baskı, zaman zaman hikayesel figürlerin yer aldığı kurgusal, mistik eserler vardı. Örneğin “Uyuyan Kız” eserinde masalsı bir atmosferde yer alan kadın karakteri yer alıyor. Bu taşbaskı bir peri masalından alınmıştır. Kız küçük bir adada sularla çevrili haldedir, çevresi duvarla çevrilidir. Kızın yalnızlığını sudaki iki kırmızı balık bozar. Sanatçı bu seride kırmızı, yeşil, mavi ve sarıyı kullanmıştır. Yalın ve çarpıcıdır renk anlayışı. Bu renkleri siyahla çerçeveleyerek kullanır, bunu eski hikaye kitaplarındaki resimleri anımsattığı içn yaptığını belirtir. Bu eserlerde mistik, öyküsel betimlemeler, naif doğa tasvirleri , zaman zaman doğu minyatürünü anımsatan çizimler yer alır. Sanatçı 1900’de basılan Freud’un “Rüyaların Yorumu” adlı eserinden çok etkilenmiştir. O dönemde Viyana’daki entelektüel ortamdaki herkesi çok etkileyen bu eser bir çok sanatçıya ilham olmuştur. Kokoscha’nın “Rüyaların Taşıyıcısı” adlı eserinde onun o dönemdeki rüyalar, fantezi ve bilinçaltının keşfinden  ne kadar etkilendiğini görebiliriz. Bu kompozisyonda sihirli bir manzarada garip figürler ve hayvanlar bulunur.
Sanatçının en çok bilinen eserlerinden olan “Rüzgarın gelini” sanatçının kendi hayatından bir kesiti sunmaktadır. Bu eserde sanatçı sevgilisi Alma Mahler ile sarılırken görülür. Renkleri kullanımından dolayı neredeyse düşsel diyebileceğimiz bir atmosfer karşılar bizi. Sarılan sevgililer sanki havada süzülüyorlardır. Erkeğin bakışları hüzünlü, aslında gerçek hayatta aralarındaki oldukça fırtınalı olan ilişkilerini özetler durumdadır. Sarılan çift fırtınalı bir denizde batan bir gemiyi andırır. Kokoschka hakkında sevgilisi Mahler “O hem hayatımdan zevk almamı sağladı, hem hayatımı mahvetti.” demiştir. Sanatçı bir çok figür ve manzara resminde kullandığı kalın renk alanları ile çalışmıştır. Bu daha şiddetli duyguları, resimdeki hareketi destekler bir tekniktir. Alma Mahler sanatçının bir çok çizimine, baskısına konu olmuştur.
“Oskar Kokoschka, sanatın kavranışını şöyle formüle eder: “Ekspresyonizm (ifadecilik), yaşantının biçimlenmesidir, bu kabilden dolaylı olarak ve benden sana iletidir. Sevgide olduğu gibi burada da iki gerekir.” Nasıl sevgide seven sevilen ikiliği varsa, sanatta da bir ileten iletilen ikiliği vardır. Ve onlar arasında da bir sevgi bağı bulunur.” (1)
Kokoschka’nın sanatına bakıldığında farklı tekniklere açık ve resimlerinde kendini olabildiğince, tüm duygusal şiddetiyle yansıtmaya çalışan, sanat tarihinin önemli bir akımı olan Dışavurumculuğun hakkını vererek temsil ettiğini söyleyebiliriz.
Sanatçının ölüm yıl dönümü olan 22 Şubata yaklaştığımız bu günlerde Kokoschka’nın hayat öyküsü ve eserleri  ülkenin, savaşınve hayatın karmaşasına, kötümserliğine rağmen sanatın ne kadar şifalı, masalsı, iyileştirici olduğunu anlatıyor bize. İyi ki sanat var…İyi ki..
(1) Ömer Naci Soykan “Yaşam ve Sanat"