AİHM sokağa çıkma yasağına dair izahat istedi: Türkiye AİHM’de neyi savunacak?

Kürt illerinde yaşanan sokağa çıkma yasakları sürerken, bu yasaklar sonucunda onlarca sivil özel harekat timleri tarafından katledildi. Yaşanan bu tablo karşısında Anayasa Mahkemesi olmak üzere iç hukukta yapılan tüm girişimlere rağmen sonuç çıkmayınca başvurulan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ise Türkiye’den izahat istedi.

AİHM’in aldığı karar ve Türkiye’nin AİHM’e karşı nasıl bir savunma yapacağını yorumlayan Anayasa Hukukçusu Prof. Dr Levent Köker, sokağa çıkma yasaklarının hukuka uygun olmadığını kaydetti.

‘AİHM İKNA OLMADIĞI İÇİN ACİL SAVUNMA İSTEDİ’

Sokağa çıkma yasaklarıyla ilgili yapılan bireysel başvuru yani ‘tedbir talebi’ni reddeden Anayasa Mahkemesi’nin esasa ilişkin kararını vermese de bu kadar ağır bir hukuka aykırılık varken ‘tedbir’ talebini reddetmiş olmasını ve dayandırdığı gerekçelerini ikna edici bulmadığını dile getiren Prof. Dr. Köker, muhtemelen AİHM’in de bu gerekçeleri çok ikna edici bulmadığından dolayı Türkiye’den bu kadar acil bir savunma istediğini ifade etti.

‘KARAR TÜRKİYE’NİN ALEYHİNE OLUR’

AİHM’in şimdi muhtemelen Türkiye devleti aleyhine bir karar vereceğini belirten Köker, Türkiye’nin mevcut durumu izah etmesinin zor olduğunu söyledi. Köker, “Yapılanların izah edilecek bir tarafı da yok. Türkiye Cumhuriyeti’nin Anayasa’sında ‘olağanüstü hal’ diye, ‘sıkıyönetim’ diye iki tane başlık var. Sokağa çıkma yasağı ilan etmek istiyorsanız, sokağa çıkma yasağı ilan edeceğiniz bölgelerde önce olağanüstü hal ilan edeceksiniz. Ondan sonra sokağa çıkma yasağı ilan edeceksiniz. Türkiye bunu yapmıyor ve bu yüzden de zor duruma düşecek” dedi.

‘TÜRKİYE AVRUPA KONSEYİ ÜYELİĞİNDEN ÇIKARTILABİLİR’

Türkiye’nin nasıl bir izahat yapacağını kendisinin de çok merak ettiğini paylaşan Köker, AİHM vereceği kararın uygulanmaması halinde karşılaşılabilinecek sonuçlar üzerinde de durdu. Köker, bu sonuçları şu sözlerle değerlendirdi:

“Sokağa çıkma yasakları hukuka aykırı olduğu için öz nedeniyle ortaya çıkmış tüm mağduriyetler ki bunların arasında 250’ye yakın ölüm var. Yapılan katliamlarda hukuka aykırı olmuş oluyor. Sokağa çıkma yasağı hukuka aykırı olunca, temel bazı insan hakları ihlal edilmiş oluyor. Aynı zamanda bunlar yaşam hakkı ihlalidir. Bütün bunlar hukuki açıdan vahim bir durum. AİHM, Avrupa Konseyi’nin bir kurumu. AİHM’in verdiği kararlar Türkiye’yi bağlıyor, fakat Türkiye bu kararları bazen uyguluyor bazen uygulamıyor. Uygulamaması halinde tabi müeyyide (yaptırım) ile karşı karşıya kalacak. Türkiye, bu müeyyininde Avrupa Konseyi üyeliğinin askıya alınması, hata çıkartılması gibi sonuçlara ulaşması mümkün.”

‘TÜRKİYE KENDİSİNİ NASIL SAVUNACAK?

Prof. Köker, AİHM’in kararlarının insan hakları hukuku ile ilgili olduğunu kararların uygulanmasıyla ilgili sürecin ise siyasi bir süreç olduğuna da dikkat çekti.

Bugün verilen kararın da siyasi bir süreç haline geldiği için Türkiye ve Avrupa Konseyi arasındaki ilişkilerde, hatta belki Avrupa Birliği’ne de etki edeceği için burada siyasi dengelerin daha fazla rol oynadığını belirten Köker, çünkü bugüne kadar Türkiye’nin uygulamadığı epeyce AİHM kararı olduğunu hatırlattı. Fakat yine de buna ilişkin bir yaptırım da uygulanmadığını kaydeden Köker, heyecanla Türkiye’nin kendisini AİHM’e karşı nasıl savunacağını beklediğini ifade etti. 

‘AİHM, AĞIR İNSAN HAKLARI İHLALİNİ GÖRDÜ’

AİHM’e yapılan başvuruda payı olan isimlerden biri olan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Kerem Altıparmak ise alınan “tedbir talebi”nin reddedilme riskinin yüksek olduğunu belirtse de “Tedbir kararı çok istisnai verilen bir şey ve bu yönde verilmiş bir karar daha önce yok. Bu adım bile çok önemli” dedi.

‘AİHM’İN SORDUĞU 3 SORU DA KRTİK’

AİHM’in Türkiye’ye sorduğu 3 sorunun da çok kritik olduğunu vurgulayan Altıparmak, bu önemi “Birinci sokağa çıkma yasağının yasal dayanağı; ikincisi mevcut başvurucuların gerçekten sağlık hizmetlerini diğer temel hizmetlerinin mümkün olup olmadığı; üçüncüsü bu kadar çok fazla ölüm, yaralama gerçekleşmiş. ‘Oysaki hükümet bu operasyonları yaparken, sivillerin zarar görmemesi için ne önlem aldı?’ diye soruyor” sözleriyle yorumladı.

‘TÜRKİYE’NİN İZAHATİ AİHM’İ BAĞLAMAZ’

Altıparmak, en çok merak edilenin ise Türkiye’nin nasıl bir savunma yapacağı olduğunu söyledi. Altıparmak, “Hükümet sorulan sorulara ne diyecek, göreceğiz. Türkiye’nin yapacağı izahatın AİHM’i bağlayacağını düşünüyorum. Türkiye ne şekilde sivillerin güvence altına alındığını açıklama konusunda bence çok sıkıntı yaşayacak. Çünkü o konuyla ilgili hiçbir önlem yok. Türkiye’nin çokta söyleyebileceği bir şeyinin olduğunu düşünmüyorum” dedi.

‘KARAR SİYASİ OLDUĞU İÇİN AİHM İKNA OLMAZ’

Türkiye’nin nasıl bir savunma yapacağının öngörüsünü de paylaşan Altıparmak, “Muhtemelen yasa hükmünü söyleyecek. Orada yaşayan yurttaşların yaşam hakkını güvence altına almak için sokağa çıkma yasağı ilan ettiğini söyleyecek. Bakalım AİHM ikna olacak mı? Bence ikna olmayacak. Çünkü siyasi ağrılığı çok yüksek bir karar. Herhangi bir hak davası gibi değil. Sorulan sorular ikna olmayacağı ihtimalini yükseltti” diye konuştu. (Ankara/DİHA)