G?ZLEMEV

T?rkiye?de kan davalar?n? s?rd?renler, bunu t?re gere?i yap?yor, biliyoruz. Gen? ya?taki k?zlar?, r?zalar? olmadan, babalar? ya??ndaki adamlara zorla veren aileler, evlatlar?n?n g?zya?lar?na ?iddetle kar??l?k verirlerken, kendilerince g?ya t?renin gere?ini yerine getirmi? oluyorlar. Bir aile ferdi, herhangi bir kimseye d??man oldu?unda, o s?lalenin hepsine d??man olmak, gene lanet olas? t?re gere?i. Ba?l?k paras?, k?zlar?n hayvan gibi sat?lmas? t?renin s?rd?r?lmesi anlam?nda. E?i, erkek evlat do?urmayan kocan?n kar?s?na kuma getirmesi de t?renin emri. Ya da k???c?k k?z?n evli erke?e belli bir menfaat kar??l???nda arma?an edilmesi...
Has T?rk oyunu
Kimilerinin ?t?re? ?t?re? diye y?rt?nd??? ger?ek, i?te b?yle aptalca bir ?ey. Tiyatromuzun usta yazar? G?ng?r Dilmen?in, 1967 y?l?nda Antik Yunan tragedyas?ndan, ?zellikle de ?Medea? ?yk?s?nden tematik olarak esinlenerek yazd??? ?Kurban?, bu konuyu i?lemekte. ?iirsel bir atmosfer i?inde anlat?lm?? bir ?yk? ?Kurban?. Aziz Nesin?in dedi?i gibi: ?... yery?z?n?n hangi ?lkesinde olursa olsun, oyunlar i?inde birinci s?ray? tutacak has T?rk oyunu?.
Oyunda, kad?n?n erkek egemen toplumda antik ?a?lardan bug?ne de?i?meyen kaderi, Mahmut?un kuma getirmek iste?ine kar??l?k Zehra?n?n trajik ba?kald?r?s? ?zerinden anlat?lmakta. Zehra: ?Nice ?o?altsan?z ?rne?i bo?. Bana ayk?r?. Binler bin ben birim. A??m? oca??m? payla??r?m herkesle, payla?mam erke?imi? diyor. G?ng?r Dilmen, kuma sorununa, Zehra?n?n ya?ad?klar? ?zerinden tan?k eder bizi. ?ok bilinen ve i?lenen bu konuyu do?ru perspektiften yakla??m?, etkileyici anlat?m?, oyun i?inde oyun kurgusu ve rol ki?ileri, gelenek, din, yasa gibi kavramlar aras? ?at??malarla beslemi?, etkileyici finali ile temay? s?radanl?ktan uzakla?t?rm??t?r. ?Binlerle Karaca?ren?de binlerce kad?n?n yazg?s? bu, belki siz de?i?tirirsiniz? dedirtir kahraman?na. Ne yaz?k ki bu t?rel yasa, onca y?ld?r de?i?memi?tir, de?i?tirilememi?tir, de?i?tirilece?i de yoktur.
?nc? kad?n Zehra
Dilmen?in yap?t?nda, Zehra?n?n tragedyas? sadece sevgiyle ba?land??? erke?i taraf?ndan aldat?lmaktan, b?t?n bir ya?am boyunca birlikteliklerinin hi?bir h?km? olmamas?ndan de?il, u?runda can?n? vermeyi bile g?ze ald??? kendi ya?am de?erlerinin ve erdem anlay???n?n y?k?lmas?ndan kaynaklanmamakta. Zehra, k?y t?relerinin, resmi yasalar?n kar??s?na ?insani yasalar?? ??kartarak, trajik ?at??mas?n? kendi y?k?m?na kadar s?rd?r?r, b?ylelikle t?m Anadolu kad?n?na da bir anlamda ?nc?l?k eder.
Seyircinin g?z?ne g?z?ne?
?Kurban?? Ankara Devlet Tiyatrosu?nda sahneye ta??yan Ay?e Emel Mesci, yap?t? bir yan?yla k?lt?rel k?kenlerimize bir yolculuk olarak da tasarlam??. Oyunun yirmi dakikas?n? budayabilir miydi, bilemiyorum, ?ke?ke budasayd?? da diyorum, ama kuzucu?un kurban t?reni i?indeki kaderine terk edilmi?li?ini, Zehra?n?n oyunun finalindeki yaln?zl???yla ?rt??t?rerek i?e soyundu?undan eminim. Toplumun kendi dayatmalar?n? kabullenmeyen bireyi s?n?rlar?n?n d???na itmesini, erkek egemenli?inde kad?n?n ku?at?lmas?n?, tek ba??na b?rak?lmas?n? ?yle bir i?lemi? ki sormay?n gitsin! Zehra, d??ar?dan dayat?lan b?t?n bu ??tecrit??leri; kurban olmay?, hatta ?ocuklar?n? kurban etmeyi se?erek yan?tl?yor tamam da, bu ??yaln?zla?ma?? s?recine d??ar?dan dayat?lm?yor ki! Ay?e Emel Mesci, i?te tam burada m?thi? bir ustal?kla Zehra?n?n ???l?m?? karar?yla, onu isimsiz bir kadere tutsak etmek isteyen toplumun ?zerine y?kleniyor. Zehra?n?n kendi iradesiyle yaln?zla?mas?n? ?ne ??kart?yor. ??kartmak ne kelime, seyircinin g?z?n?n i?ine sokuyor.
Ay?e Emel Mesci?nin ba?ar?s?
Ay?e Emel Mesci, ?Kurban?da da kal?pla?m?? sanat anlay???n?n duvarlar?n? sarsmakta. Bu kere, Okay Temiz?i de yan?na katarak m?zi?i oyuncu gibi kullanm??. Anadolu fig?rleri i?inde, b?rak?n keman?, ba?lamay?, neyi, vurmal? ?alg?y?, kaval?; cam borular?n, kam??lar?n, ta?lar?n, eleklerin bile ?alg? olarak kullan?ld??? bir oyun ??karm??. Mesci b?ylelikle, dipten dibe k?lt?rel k?klerimizi, geleneklerimizi e?elerken, yetinmemi? bir de m?zikli evrensel dil yaratm??. M?zi?i, oyuncular?n girmek zorunda olduklar? mek?nda, ama m?zi?in kendi eylem alan?nda kurmu?. M?zik s?z?, s?zler ilgili jesti yarat?yor. Jestler hareket do?uruyor. Hareket k?h d?zenli, k?h d?zensiz y?kseli?lerinde ve d????lerinde m?zi?i ?l??l? bir bi?ime kavu?turuyor. Ay?e Emel Mesci hem usta bir y?netmen, hem de usta bir koreograf olarak m?zi?in, dans?n ve rengin aras?ndan oyuncular?na d???nce salg?lat?yor. M?kemmel ?st? d?? tablosunda, etrafa incelikler da??t?yor. Semih Bayraktar??n ?al??t?rd??? erkekler ve kad?nlar korosundan alabildi?ine yararlanarak d?? tablosuyla ritmi tepelere s??rat?yor. G?ls?m??n ??plakl???nda Mahmut?un cinsel a?l???n? incecik darbelerle ?iziyor.
Yarat?c? kadro mu y?netmeni,
y?netmen mi yarat?c? kadroyu?
Zeynel I??k, ???k tasar?m?n? hem psikolojik, hem de ger?ek?i bi?em i?inde yapm??. Derinlik, ?? boyutluluk gibi zorunlu ???k tasar?m? yerine, yal?n ???kland?rma y?ntemlerine ba?vurmu?. Bence hi? de k?t? olmam??. Yeri gelmi? tek spotla seyirciye duygu aktar?m?n? sa?lam??. Seyircilerin bulundu?u y?nlerden gelen ?n ???klarda kimi tablolarda neden 45 derecelik a??lara itibar etmemi?, i?in oras?n? anlayamad?m, ama tepe ve alttan kulland??? huzmelerin kimi yerde yerini bulamamas?n? oyuncular?n yer tutamamalar?na ba?lad?m. ?lhan Ate??in mask tasar?m?na ?iyi? deyip ge?memek gerekir, ama ne yapay?m ki yerim dar. Nal?n T?rko?lu, ?nce yad?rganan, ama sonralar? Anadolu?nun t?m kesimlerini i?erdi?i anla??lan; ?izimleri, kesimleri, tak?lar?yla fevkalade titiz bir ?al??ma ?rne?i oldu?u saptan?lan kost?mleriyle ?vg?ye hak kazan?yor. Sertel ?etinel ise, at?lye sahnenin k?s?tl? olanaklar?n?, hi? abartmadan s?yl?yorum, kar?? kar?? kullanm??. G?ls?m?? g?ky?z?ne uzanan iki merdiven aras?na gerili hamakta yat?rmak benzeri simgesel ??eler kulland??? gibi, Zehra ile Mahmut?un evinin duvar?nda arkaik r?lyef bi?imlendirmesi yaparak iletiyi do?rudan seyircinin beynine ula?t?rmay? da ba?arm??. Sazlarla ?evre/ler ?izmi?.
Oyuncular
?t?ken H?rm?zl?, Mirza?ya kusursuz say?lacak nitelikte bir oyunla can vermekte. Ahmet Erkut, biraz abart?l? m?, yoksa bana m? ?yle geldi do?rusu karars?z?m. Oyunu izlerseniz ya da izlemi?seniz bu konuda yaz??al?m l?tfen. Rengin Samur?ay, g?rsel ve y?zsel ayg?t?n? kas ba?lam?nda t?m denetimsizliklerden kutlanas? bir bi?imde korumay? ba?armakta. Kurtulu? ?akira?ao?lu, E. Saliha Karahasan istenileni eksiksiz verirlerken, Teoman G?len nedense ?ok tutuk. K???k oyuncu Efe ?etinel i?imi ?i?ek bah?esine ?evirdi, b?ylece merce?imin alt?na girmeyi de aln?n?n teriyle hak etti. Mira? Eronat?a gelirsem, bu gen? oyuncunun duygular?n?, iste?ini, akl?n? ate?leme yetene?ine tan?k olmakla ?v?nd???m? a??klamak istiyorum. Kendisini isteyerek ?v?yorum. Eronat??n bu yetene?i giderek geli?ecek, i?sel tekni?inin daha da geli?mesine neden olacak. Buna inan?yorum.
?nanmaktan da ?te, ?imdiden biliyorum.
(Ankara Devlet Tiyatrosu ?rfan ?ahinba? At?lye Sahnesi / Devlet Tiyatrolar? Sosyal Tesisleri?Macunk?y-Telefon: 0312 310 19 45) (?G?ZLEMEV??NDE SALI G?N? ?.B.?.T YAPIMI ?BARUT FI?ISI? G?ZLEM ALTINA ALINACAK.)
?st?n Akmen