25 Kasım 2006 00:00

Ba?dasar Karde? do?du?u topraklara d?nd?

T?rkiyeli bir Ermeni olan ?nl? mizah yazar? Hagop Baronyan??n ?Ba?dasar Karde?? isimli tiyatro oyunu, y?zy?l sonra do?du?u topraklara d?nd?. Ermenistan?da da Devlet Tiyatrosu taraf?ndan sahnelenen oyunun pr?miyeri, Trabzon Sanat Tiyatrosu taraf?ndan H?seyin Kazaz K?lt?r Merkezi?nde yap?ld?.

Paylaş

T?rkiyeli bir Ermeni olan ?nl? mizah yazar? Hagop Baronyan??n ?Ba?dasar Karde?? isimli tiyatro oyunu, y?zy?l sonra do?du?u topraklara d?nd?. Ermenistan?da da Devlet Tiyatrosu taraf?ndan sahnelenen oyunun pr?miyeri, Trabzon Sanat Tiyatrosu taraf?ndan H?seyin Kazaz K?lt?r Merkezi?nde yap?ld?. Ermeni Y?netmen Hrant Hakobyan??n sahneye koydu?u oyunla, iki ?lke halk? aras?ndaki k?lt?rel al??veri?e katk?da bulunmak, bar???n dostlu?un sa?lanmas?nda bir ad?m atmak hedefleniyor. Ermeni Y?netmen Hakobyan ile yapt???m?z s?yle?ide, Rus?a?dan ?evirileri Karadeniz Teknik ?niversitesi ??rencisi Sergey Babov ger?ekle?tirdi.
Eski bir cezaevi Hasan Kazaz K?lt?r Merkezi? Sahnede ko?u?turan tiyatroculardan T?rk?e, Rus?a, bazen Ermenice g?l??meler ?arp?p duruyor zindan?n ta? duvarlar?na. Trabzon Sanat Tiyatrosu?nun gen? oyuncular? bir ayl?k ?al??man?n da deneyimi ile Ermeni Y?netmen Hakobyan?? anlamak i?in s?rekli terc?meye gerek duymuyorlar art?k. Dil engelinin a??lmas? i?in verilen yo?un eme?in ?r?n? dostluk sayesinde, Hakobyan??n ?akalar?, itirazlar? ya da talepleri hemen anla??l?yor, ?No problem hocam? diye yerine getiriliyor.
Hakobyan da sadece sahne ile de?il, y?z?n? as?k g?rd?klerinin dertleriyle de ilgileniyor. Bu ak?am ilk olarak sahneye ??kacak oyunun ?nemi b?y?k. Osmanl? Ermenilerinden Hagop Baronyan??n T?rkiye topraklar?nda yazd???, ancak en son y?z y?l ?nce sahneye konulmu? oyunu Ba?dasar Karde? oynanacak. Ayn? oyun Erivan?da da Baronyan??n ad?n? ta??yan devlet tiyatrosunda sahnelenmekte zaten. TST oyunu, T?rkiye?den sonra may?s ay?nda da Ermenistan?da sahneleme heyecan? i?inde.
TST Y?netmeni Necati Zengin, Do?u Konferans? ?al??malar? s?ras?nda gitti?i Erivan?da Ermeni bir dostundan oyunun ?evirisini istemesiyle ba?l?yor bu k?lt?rel payla??m s?recinin ilk ad?m?. Ge?ti?imiz eyl?l ay?nda yine Erivan?da kat?ld??? tiyatro festivali ile tan???yor Hrant Hakobyan ile. Ermenistan?dan T?rkiye?ye ayn? koltukta, 22 saatlik terc?mesiz ge?en yolculukta saatlerce sohbet etmeyi ba?ararak, oyunun ?er?evesini ?iziyorlar.
S?reci Hakobyan?dan dinliyoruz:
T?rkiye?de Trabzon?da bir oyun yapma fikri nas?l geli?ti? Projeyi nas?l kabul ettiniz?
B?yle bir ?ey akl?mdan bile ge?miyordu. Tiyatrodan uzakla?m??t?m. Necati Bey olmasayd? belki de tiyatroya hi? d?nmezdim de. Erivan?da ortak arkada?lar?m?z vard?. Beni Necati Bey?e anlatm??lar Erivan?a geldi?inde. Orada bulu?tuk, oyun hakk?ndaki fikrini anlatt?. Ben de kabul ettim ve Erivan?dan birlikte Trabzon?a geldik. Ben T?rk?e bilmiyorum, o Ermenice bilmiyor, ama birbirimizi bir ?ekilde anlad?k.
T?rkiye ve T?rkiye tiyatrosu hakk?nda bilginiz var m?yd??
Bu benim T?rkiye?ye ilk geli?im. T?rkiye hakk?nda fazla bir bilgim yoktu. T?rk filmleri fazla g?sterilmezdi Ermenistan?da. Ama T?rkan ?oray?? biliyordum. Ona a??k olmu?tum! ?ki sene ?nce ise Ye?im Ustao?lu ile tan??t?m ve ?ok iyi arkada? olduk. ?stanbul?a gidece?im zaman onunla g?r??mek istiyorum.
Gelirken tedirginlikleriniz oldu mu?
Bu bana s?rekli sorulan bir soru. Ben niye korkmal?y?m T?rkiye?ye gelirken? Normal, demokratik bir ?lkeye geliyorum, neden tedirgin olay?m? Gelmeden ?nce arkada?lar?m da baz? uyar?larda bulundular, ?Orada s?k?nt? ?ekersin, zorluk ?ekersin? diye ama b?yle bir ?ey hi? ya?amad?m. Tabii ki baz? sorunlar ya?anm?? ge?mi?te ama bizim i?in i?imiz ?ok ?nemli. Burada g?zel bir oyun sergilemeye ?al???yoruz. Yeter ki seyircimiz memnun kals?n. Benim i?in T?rk seyircisi ?nemli. Acaba bu oyunu nas?l alg?layacak? Osmanl? d?neminde ya?am?? olan Ermeni bir yazar?n oyununu izledi?inde ne tepki verecek? Baronyan ?ok ?nl? bir yazar. Mizah alan?nda Ermeni Edebiyat??nda en ?nemli yer onundur.
Oyun hakk?nda bilgi verebilir misiniz? Sahneye koyarken sorun ya?ad?n?z m?, birbirinin dilini bilmeyen insanlar olarak?
?ok g?zel bir soru. Biz Necati ile otob?sten ??kt???m?zda hemen tiyatroya geldik. Ben bu tarihi binaya gelip, sahneyi, salonu g?rd???mde ?ok ?a??rd?m ve ?Evet burada g?zel bir oyun sahneleyece?iz? dedim. Neden kaynakland???n? bilmiyorum bu duygunum. Gelmeden ?nce e?im de dil sorununu nas?l a?aca??m? sordu bana. Bu ?ok ?nemliydi. Ama kar??n?zda oturan arkada? (terc?man) bu bariyeri a?makta ?ok yard?mc? oldu. Dil sorununu g?z ?n?ne alarak, provalar?n be? saat s?rece?ini d???nm??t?m. Ama bir saat kazanarak provalar?m?z? 4 saatle tamamlad?k Sergey?in yard?m?yla. Oyuncu arkada?lar?m?za da te?ekk?r etmek istiyorum. Benim ne istedi?imi ?ok iyi bir ?ekilde hemen anl?yorlar. ?al??mam?z bir rekordur. Kendi dilimde olsayd? acaba bu oyunu sahneleyebilir miydim diye d???n?yorum a??k?as?. 37 g?nde oyunu ??kard?k. Halbuki en az iki ay s?rece?ini d???nm??t?m. ?ok g?zel bir pr?miyerimiz olaca??na inan?yorum. ?ok da g?zel arkada?lara sahip oldum burada. Galiba onlar da benim hakk?mda ayn? ?eyi d???n?yorlar.
Ermenistan?dan bir y?netmenin gelip T?rkiyeli bir Ermeni yazar?n oyununu oynamas?; iki k?lt?r aras?nda b?yle bir ad?m?n at?lmas? ?ok anlaml?. Nas?l de?erlendiriyorsunuz bu durumu?
Evet. Ben bunun ?ok ?nemli oldu?u d???n?yorum. Birbirimize bir ?ekilde yak?nla?may? sa?lamal?y?z. Necati Bey?in de Ermenistan?da oyun y?netme projesi var. Neden olmas?n? Bizim oyuncular?m?z da oyunu Ermenice oynarlar, neden olmas?n? Sanat adamlar? bunu yapabilirler; bu ba?? sa?layabilirler. Bu ?ok ?nemli.
T?rkiye?de bir tiyatro y?netmeniz, Ermenistan?da da ilgi g?rd? m??
Fazla bildirmedim ?imdilik. Ancak d?nd???m zaman b?y?k ihtimalle beni televizyonlara ?a??racaklard?r, ben de bu ?al??man?n bana hissettiklerini anlataca??m. (Trabzon/EVRENSEL)
Hrant Hakobyan kimdir?
30 May?s 1950 y?l?nda Erivan?da do?du. 1970 y?l?nda Pedagoji ?niversitesi?nin Reji B?l?m??n? kazand?.
??retim s?resince Moskova?da farkl? tiyatrolarda stajlar yapt?. 1974 y?l?nda evlendi?i Ruzanna ile ?cevan Tiyatrosu?na tayin edildi. 5 y?l boyunca bu ?ehirde tiyatro rejis?r? olarak g?rev yapt?. Toplam 10 oyun sahneledi. Valentin Yejov?un ?B?lb?l Gecesi? oyunuyla b?t?n Sovyetler Birli?i?nde ?kincilik ?d?l? kazand?. 1982 y?l?nda sinemaya ge?erek, 1985 y?l?nda ise kendi filmlerini yapmaya ba?lad?. 30?dan fazla film y?netti.
?B?y?k ?ehrin K???k Adam?? adl? filmi Rusya?n?n Yekaterinburg ?ehri?ndeki Belgesel Filmler Festivali?nde J?ri ?d?l??n? kazand?. Bu y?l temmuz ay?nda Erivan?da yap?lan Uluslararas? Erivan Alt?n Kay?s? Film Festivali?nde 35 film aras?nda ?Unutulmu? Adalar?n Sakinleri? adl? filmi ile de birincilik ?d?l?n? kazand?.
TST Y?netmeni Necati Zengin: Olumsuz bir tepki g?rmedik
Ba?dasar Karde??i Ermeni bir y?netmenle haz?rlama fikri nas?l ortaya ??kt??
Trabzon Sanat Tiyatrosu 14. sanat y?l?n? ya??yor. Zaten biz bu tiyatroyu Varlam Nikoladze isimli bir G?rc? y?netmenle kurmu?tuk. Bu 16. oyunumuz. T?rkiye?de oynanmam?? oyunlar? sahnelemeyi hedeflemi?tik kurarken. Bir amac?m?z da turnelerle oyun al??veri?leriyle Kafkas ?lkelerine a??lmakt?. D?rt y?ldan beri de Ermeni Tiyatrosu?nu Trabzon Uluslararas? Tiyatro Festivali ile de tan?d?k. ?ok g?zel oyunlar sergilediler. Ermeni tiyatrosunun ??yle bir ayr?cal??? var bizim i?in: Osmanl? d?neminde bat?l? anlamda tiyatroyu kuran Ermeni vatanda?lar?m?z olmu?tur. Tiyatro tarihimize bakt???m?zda da bir?ok Ermeni tiyatrocumuzu g?r?yoruz. Bu beni ?ekti. Neden bir Ermeni oyunu olmas?n; G?rcistan?la olan dostluk Ermenistan?la neden kurulmas?n diye. Diran Lokmag?zyan isimli bir arkada??m vard? Erivan?da.
Kendisi opera sanat??s? ve T?rkologdur. Zaten ondan, iki y?l ?nce Do?u Konferans? grubu ile birlikte Ervian?a gitti?imizde Ba?dasar Karde? oyununun ?evirimini istemi?tim. Bize g?nderdi ?evirisini. Ben oyunun dramaturjisini yapt?m. Ve Diran arkada??m? arad?m, ben Ermeni rejis?r?n gelmesini istedi?imi s?yledim. Hrant Beyi ?nerdiler. Ekimin ba??nda Erivan?da yap?lan Hay-Fest Tyatro Festivali var, oraya davet edildim, 10 g?n kald?m. Hrant Bey ile orada tan??t?k ve saatlerce oyun ?zerine konu?tuk. Prensip olarak anla?t?k ve 11. g?n bindik otob?se geldik.
?al??malarda zorluk ya?anmad? m??
Baz? ak?amlar terc?man arkada??m?z gelemedi ama hi?bir problem ya?amad?k. ?ok keyifli bir ?al??ma oldu. ?ok farkl? tatlar ald???m?z?, b?y?k bir zenginlik kazand???m?z? d???n?yorum. T?rk ve Ermeni Tiyatrosu?nun birbirine yak?nla?mas? a??s?ndan ?ok ?nemli bir ad?m oldu?unu d???n?yorum. ??nk? ilk defa ger?ekle?iyor b?yle bir olay. Bu oyunda hedefimiz may?s ay?nda Ermenistan??n d?rt b?y?k ?ehrinde turne yapmak. Hrant??n da ?srarla istedi?i bu. Ermenistan halk?n?n y?zde 90?? taraf?ndan ?ok iyi biliniyor bu oyun.
?nyarg?lar konusunda s?k?nt?lar ya?ad?n?z m? oyunu haz?rlarken?
?nyarg?lar her iki ?lkede de var. Ermenistan?daki tiyatro festivalinde Ermeni bir?ok yazarla tiyatrocu ile tan??t?m on g?n i?inde. Ve s?re?te hep bu oyunu konu?tuk, ?ok mutlu oldular, g?zleri ???l ???l oldu. B?yle bir olay?n ger?ekle?mesinin onlar? da ?ok mutlu edece?ini s?ylediler. Trabzon?da da olumsuz bir tepki ile kar??la?mad?k. Bunun yan?nda orta?a?? zihniyeti ta??yanlar var tabii ama yerel bas?n?n yakla??m? genelde ?ok olumlu oldu.
Kald? ki oyunun yazar? bu topraklarda do?mu? ya?am??, bu k?lt?r? ?ok iyi bilen Ermeni as?ll? ?stanbul?da ?lm?? bir yazar. Osmanl? d?neminde Ba?dasar Karde? Ermeni tiyatrocular taraf?ndan oynand? ama ar?ivleri kar??t?rd???mda 1900 sonras?nda oynand???n? g?remedim. ?nyarg?lar? a?mak laz?m. Sanat?n insandan insana giden en k?sa yol oldu?unu d???n?yorum. Tiyatronun bar??a, dostlu?a ?ok katk?s?n?n olabilece?ini d???yorum. Hele ki b?yle bir zamanda.
Elif G?rg?
ÖNCEKİ HABER

Visconti, Kader, Takva, Kars...

SONRAKİ HABER

ssk?n?n son 3 y?l? - 3 -

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...