26 Kasım 2006 00:00

EKONOM? ve POL?T?KA

Atat?rk haftas? dolay?s?yla ?Cumhuriyet D?nemi Maliye Politikas?? ba?l?kl? bir toplant? d?zenlendi. Bu toplant?da rapor sunma durumunda oldu?umdan, konu ile ilgili bir hayli haz?rl?k yapt?m. Bu haz?rl?klar?m esnas?nda ?nl? Chester Projesi ile ilgili ilgin? bir saptamaya rastlad?m. Bug?n sizlerle Chester Projesi?ni k?saca payla?mak ve bu vesile ile ortaya at?lan farkl? g?r??leri dikkatinize sunmak istiyorum. Bu projenin g?n?m?z a??s?ndan ?nemi, yabanc? sermayeden medet uman ?evrelerin y?kselttikleri seslere yan?t olu?turmas?d?r.

Paylaş

Atat?rk haftas? dolay?s?yla ?Cumhuriyet D?nemi Maliye Politikas?? ba?l?kl? bir toplant? d?zenlendi. Bu toplant?da rapor sunma durumunda oldu?umdan, konu ile ilgili bir hayli haz?rl?k yapt?m. Bu haz?rl?klar?m esnas?nda ?nl? Chester Projesi ile ilgili ilgin? bir saptamaya rastlad?m. Bug?n sizlerle Chester Projesi?ni k?saca payla?mak ve bu vesile ile ortaya at?lan farkl? g?r??leri dikkatinize sunmak istiyorum. Bu projenin g?n?m?z a??s?ndan ?nemi, yabanc? sermayeden medet uman ?evrelerin y?kselttikleri seslere yan?t olu?turmas?d?r.
Chester Projesi, ad?n?, projenin ilk sunucusu olan Amiral Colby M. Chester?den alm??t?r. Amiral Colby M. Chester 1909 y?l?nda Osmanl? H?k?meti?ne demiryolu ve madenler konusunda bir proje sunmu?tur. Bu proje, Amerikan destekli oldu?u i?in Almanlar kar?? ??k?nca, proje akamete u?rar ve ertelenir. Bu proje, Irak ve Ortado?u petrolleri ?zerinde hakimiyet kurmaya y?nelik idi.
Proje, ayn? ama?larla 1920 y?l?nda yine g?ndeme ta??n?r. Bu kez, The Ottoman-American Development Company ad?na h?k?metle pazarl??a oturulur ve 1922 y?l?nda Osmanl? H?k?meti?nin onay? al?n?r. ?lk ders ?udur: Bir ?lkeye girmeye ?al??an her yabanc? ?irket bir yerli ?irketi yede?ine alarak, halk?n g?z?n? boyamaya ?al???r ve, maalesef, bunda da ba?ar? sa?lar. G?n?m?zde bunun en ac? ve tipik ?rne?ini, Ko? ?emsiyesi alt?nda Shell ?irketinin T?PRA??? ele ge?irmeye ?al??mas? olu?turmaktad?r.
Osmanl? H?k?meti ile istedi?i anla?may? sa?lam?? olan Chester Projesi ile ilgili yerli ve yabanc? baz? s?zc?lerin ?ok farkl? ifadeleri de ba?ka bir a??dan son derece ibret verici ders niteli?indedir. ?nce Osmanl? taraf?nda yaz?lanlara bir g?z atal?m. Anla?ma mecliste onaylan?rken, Tevhidi Efk?r gazetesinde ??yle bir haber ??kar: ?Chester ?mtiyaz?n? heyecanla kabul ettik. B?ylece Lozan?da ABD?yi kendi taraf?m?za ?ekti?imizi umuyoruz.?
D?nemin ?ktisat Bakan? Mahmut Esat Bey ise, bir ?zmir gazetesine ??yle bir beyanat vermi?tir: ?Kanun ve T?z?klerimize uygun olmas? ko?ulu ile memleketimize girmek isteyen ecnebi sermayesine kar?? T?rkiye?nin aleyhte tutumu yoktur.? Mahmut Esat Bey, bir ba?ka konu?mas?nda da. ?Chester Projesiyle memlekete 400 milyon liral?k bir yabanc? sermaye girecektir. Milletimizin hukukuna ve milletimizin kanunlar?na riayet eden herhangi bir yabanc? sermayeye d??man olmad???m?za bundan daha kuvvetli kan?t olabilir mi!?
Memleketimizin yasalar? ve nizamnamelerine sayg?l? olmalar? ko?ulu ile....Ne kadar ulvi ve g?zel bir ko?ul. Peki, bakal?m acaba memleketimizin ??karlar?n? koruyan kanunlar?m?z Chester Projesi ile ilgili olarak ne h?k?mler getirmi?? Projeye g?re, Ankara?dan Kerk?k?e ve Do?u Beyaz?t ve Samsun?a kadar uzayan yakla??k 4400 km. uzunlu?unda demiryolu ve ?? liman yap?lacak. Demiryolunun ?evresinde 40 km. lik alanda bulunan b?t?n petrol ve maden kaynaklar?n?n 99 y?ll?k i?letme hakk? ?irkete devrediliyor; ?irkete t?m bu araziler bedelsiz veriliyor; in?aat i?in yurt i?inden veya yurt d???ndan temin edilen girdiler her t?rl? vergiden muaf olacak; ?irketin kazanc? ?zerinden vergi al?nmayacak. ??te, d?nemin ?ktisat Bakan??n?n s?z?n? etti?i, ulusumuzun ??karlar?n? korudu?u ileri s?r?len(!) h?k?mler bunlard?r ve bunlara uyan yabanc? sermayeye kap?lar?m?z sonuna kadar a??kt?r!
?imdi bir de, baz? Amerikal? yazarlar?n g?r??lerine bir g?z atal?m. Edward M. Earl ad?nda bir yazar ?unlar? yaz?yor: ?....Ba?dat Demiryolu ile, Osmanl? Maliyesinin gelirleri ipotek alt?na al?nm??t?r. Chester ?mtiyazlar? ile Cumhuriyet T?rkiyesi?nin madenleri ipotek ediliyordu.. Chester Projesinin birinci s?n?f bir emperyalist te?ebb?s olmamas? i?in hi?bir sebep yoktur.?
Lewis Hack adl? bir ba?ka yazar da ?unlar? s?ylemi?tir: ?Yak?n Do?u?nun ABD sermayesi i?in en ilgi ?ekici y?n?, ku?kusuz, madenlerdir.? Bu ifadelerle s?zlerine ba?layan Hack, bu ba?lamda Chester Projesi?ni de emperyalist bir giri?im olarak de?erlendirmi?tir. Ne garip bir tecelli ki, Osmanl??n?n ve T?rkiye?nin ??karlar?n? yabanc?lar, T?rk sorumlular?ndan daha ahl?kl? ve sorumlu bir eda ile savunabilmi?tir!...
T?rkiye?nin g?neydo?u s?n?rlar? ?izildi?inde Kerk?k s?n?r d???nda kald???ndan proje stratejik ?nemini kaybetmi? ve bu nedenle ger?ekle?tirilmemi?tir.
??te bir emperyalist giri?im, ?lkenin ??karlar?n? savundu?unu d???nmek durumunda oldu?umuz baz? sorumlu siyas?ler ve/veya yazarlar?n, buna kar??n bizzat emperyalist cephede yer almas? d???n?len ki?ilerin g?r??leri!.. ve ?lkemizin ??karlar?n? kollad??? ve yabanc?lardan itaat bekledi?imiz yasa h?k?mleri!.....
Bug?n d?nden daha farkl? de?il, hatta belki daha da vahim!.Bug?n de ayn? ?eyleri s?ylemiyor muyuz; yasalar?m?za sayg?l? olmak ko?ulu ile yabanc? sermaye gelsin, bize teknoloji getirecek, istihdam sa?layacak ve car? a????m?z?n kapat?lmas?na katk? yapacakt?r, demiyor muyuz! Peki, bug?nk? yasalar?m?z nas?l! Bu konunun a???a ??kar?lmas? i?in sadece bir ?rnek vereyim: Bilindi?i gibi, Ege b?lgesinde be? ?imento fabrikas?n? bir Frans?z ?irketi ald? ve o b?lgede monopol olu?turdu. Bu durum Dan??tay?a ta??nd?. Dan??tay, bu ?zelle?tirmeyi iptal etti. Ama d?nemin Bakanlar Kurulu bir karar yay?nlad?. Alt?nda d?nemin ba?bakan? olarak S?leyman Demirel?in imzas?n?n bulundu?u Bakanlar Kurulu karar?nda, uluslararas? kurallara g?re yap?lm?? olan ?zelle?tirmenin iptal edilmeyece?i a??kland?. Bergama alt?n i?letmesi bu konuda bir ba?ka ?rnek...Daha bir dizi ?rneklerin de verilebilece?i ?bizim yasalar?m?z ve uygulamalar?m?z? hik?yesi i?te b?yle bir komediden ba?ka bir ?ey de?ildir. Zaten, k?reselle?me d?neminde art?k bu kurallar da ge?erli de?ildir.
Benzer durum k?reselle?en kapitalizm i?in d?nya ?ap?nda da ge?erlidir. K?reselle?meden ?ik?yetler y?kseldik?e, ?imdilerde Bat?l?lar ?Evrensel Etik Kurallar?? olu?turmaya haz?rlan?yorlar. B?ylesi parlak isimler ta??yan kurallar ger?ekten yap?l?r. Ancak, Avrupa ?nsan Haklar? Beyannamesi?nde de oldu?u ?zere, t?m bu t?r d?zenlemeler g?stermelik olmaktan ?teye ge?emez. ??nk? t?m kural ve kararlar, her alan ve d?zlemde sermaye taraf?ndan ?ekillendirilir, bu ?ekillendirme esasta sermaye ??kar?n? korumaya y?nelik olurken, araya baz? aldatmaca demokratik veya insan hakk?na sayg?l? gibi yans?yan g?r?nt?ler serpi?tirilebilir. Bu serpi?tirmelere inanan halk kesimleri ?o?unlukta oldu?u s?rece, sermaye de kural?n? dayatmaya devam eder!

* Bu yaz?, baz? farklarla, ?ngiltere?de yay?nlanan ?A??k Gazete?ye de g?nderilmi?tir.
?zzettin ?nder
ÖNCEKİ HABER

K?rt konferans?nda ?federasyon? tart??mas?

SONRAKİ HABER

Limon ?reticilerinden eylem

Sefer Selvi Karikatürleri
Evrensel Gazetesi Birinci Sayfa
Evrensel Ege Sayfaları
EVRENSEL EGE

Ege'den daha fazla haber, röportaj, mektup, analiz ve köşe yazısı...